BÀI 5. BẢO TỒN DI SẢN VĂN HÓA

1. MỞ ĐẦU

Câu 1: Em hãy tìm và hát những làn điệu mang đậm bản sắc văn hóa quê hương, dân tộc: quan họ, chèo, hát ru... Theo em, những làn điệu trên có phải là di sản văn hóa của Việt Nam không? 

Đáp án chuẩn:

Dân ca mang đậm bản sắc văn hóa quê hương, dân tộc là di sản văn hóa Việt Nam.

Di sản văn hóa là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền qua các thế hệ ở Việt Nam.

1 Khái niệm di sản văn hóa và một số loại di sản văn hóa của Việt Nam

Câu 1: Em hãy đọc thông tin, quan sát các hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi:: (trang 24, 25 phần 1 SGK)

a) Trong những bức ảnh trên, hình ảnh nào là di sản văn hóa? Hình ảnh nào không phải là di sản văn hóa? Hình ảnh nào là di sản văn hóa vật thể? Hình ảnh nào là di sản văn hóa phi vật thể?

b) Theo em, di sản văn hóa là gì?

c) Kể thêm những di sản văn hóa khác ở Việt Nam mà em biết? 

Đáp án chuẩn:

a, 

1. Hồ Gươm (Hà Nội): Di sản văn hóa vật thể. 

2. Cầu Cần Thơ: Không phải di sản văn hóa.

3. Nhã nhạc cung đình Huế: Di sản văn hóa phi vật thể. 

4. Tháp Chăm (Ninh Thuận): Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt.

5. Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh): Di sản văn hóa vật thể. Vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, đa dạng sinh học phong phú.

6. Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên: Di sản văn hóa phi vật thể. 

b, Di sản văn hóa: 

- Sản phẩm vật chất, tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền qua các thế hệ.

- Gồm di sản vật thể (Thành nhà Hồ,...) và phi vật thể (Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương,...).

c, 

- Vật thể: Quần thể di tích Cố đô Huế, Phố cổ Hội An, Hoàng thành Thăng Long.

- Phi vật thể: Dân ca Quan họ, Ca trù, Hội Gióng, Hát xoan Phú Thọ.

2. Ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi:

(Trang 26 mục 2 sgk)

a) Di sản văn hóa phố cổ Hội An có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Quảng Nam và cả nước?

b) Lễ Tịch điền có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Hà Nam và cả nước?

c) Từ việc tìm hiểu ý nghĩa của các di sản văn hóa trên và những hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội?

Đáp án chuẩn:

a) 

- Điểm đến du lịch hấp dẫn.

- Góp phần phát triển kinh tế địa phương.

- Bảo tàng sống về lịch sử, kiến trúc, văn hóa.

b) Lễ Tịch điền:

- Ý nghĩa khuyến nông, gìn giữ bản sắc văn hóa.

- Giữ gìn phong tục đẹp đẽ, truyền thống văn hóa.

- Nhắc nhở thế hệ trẻ về truyền thống yêu lao động.

c) 

Trong nước:

- Tài sản của dân tộc, thể hiện truyền thống, công đức tổ tiên.

- Cần giữ gìn, phát huy để xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến.

- Góp phần vào kho tàng di sản văn hóa thế giới.

Thế giới: Di sản văn hóa Việt Nam tô đậm bản sắc riêng, làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa thế giới.

3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi:

(Trang 27 mục 3 sgk)

a) Chính quyền và nhân dân xã V đã thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa như thế nào?

b) Hãy nêu quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa.

Đáp án chuẩn:

a) Chính quyền và nhân dân xã V đã luôn tôn trọng và bảo vệ di tích theo đúng như quy định của pháp luật. 

b) Điều 14 Luật Di sản văn hoá năm 2001 quy định: tổ chức, cá nhân có các quyền và nghĩa vụ sau đây:

1. Sở hữu hợp pháp di sản văn hoá;

2. Tham quan, nghiên cứu di sản văn hoá;

3. Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá;

4. Thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. 

5. Ngăn chặn hoặc đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền ngăn chặn, xử lí kịp thời những hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hoá.

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo tồn di sản văn hóa

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp, quan sát các tranh dưới đây và trả lời câu hỏi: (Trang 28 mục 4 sgk)

a) Em hãy nêu những việc làm góp phần bảo tồn di sản văn hóa trong trường hợp và các bức tranh trên.

b) Theo em, học sinh cần làm gì để góp phần giữ gìn, bảo vệ và phát triển di sản văn hóa ở Việt Nam?

Đáp án chuẩn:

a)

Bức tranh 1: Giới thiệu di sản văn hóa địa phương cho du khách.

Bức tranh 2: Báo cáo hành vi vẽ bậy lên đình làng cho công an.

Bức tranh 3: Vẽ tranh về Hồ Gươm và giới thiệu di sản văn hóa Việt Nam cho du khách nước ngoài.

Bức tranh 4: Mọi người dọn dẹp vệ sinh khu di tích để giữ gìn sạch sẽ.

b) 

- Giữ gìn vệ sinh di sản văn hóa.

- Tham quan, tìm hiểu di tích lịch sử, di sản văn hóa.

- Không xả rác bừa bãi.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Danh lam, thắng cảnh nổi tiếng của đất nước được UNESCO công nhận được gọi là di sản văn hóa.

b) Phải bảo tồn cả di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể.

c) Chỉ cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có thể bảo vệ được các di sản văn hóa.

d) Việc giữ gìn, bảo tồn các di sản văn hóa góp phần phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

e) Chỉ bảo vệ các di tích lịch sử - văn hóa đã được Nhà nước xếp hạng.

Đáp án chuẩn:

a) Đồng tình

b) Đồng tình

c) Không đồng tình

d) Đồng tình

e) Không đồng tình

Câu 2: Em hãy nhận xét các hành vi dưới đây:

a) Mỗi khi đi tham quan các di tích lịch sử, H thường khắc tên mình lên tượng đài, bức tượng, thân cây... để đánh dấu những nơi mình đã tới.

b) T nhắc nhở các bạn trong xóm không nên chăn thả gia súc trong khu di tích lịch sử.

c) Cuối tuần, M thường rủ các bạn tới nhà bác K - một nghệ nhân hát chèo - để học hát.

d) N tích cực học ngoại ngữ để có thể giới thiệu về những danh lam thắng cảnh của quê hương mình với du khách nước ngoài.

Đáp án chuẩn:

a) Hành động của H là sai trái, phá hoại di tích. 

b) Hành động của T là đáng khen vì ngăn chặn hành vi gây hại cho di tích lịch sử. 

c) Hành động của M góp phần bảo vệ di sản văn hóa khi cùng các bạn học hát chèo từ bác K.

d) Hành động của N góp phần bảo vệ di sản văn hóa

Câu 3: Xử lý tình huống:

a) Trên đường đi học về, Q và H phát hiện mấy thanh niên lấy trộm cổ vật trong ngôi chùa của làng. Q rủ H đi báo công an nhưng H từ chối và nói: "Việc đó nguy hiểm lắm, nếu họ biết mình tố cáo sẽ trả thù chúng mình đấy!". Nếu em là Q, em sẽ làm gì?

b) Khi vào chùa cùng bà, C thấy một số bạn gõ chuông, xoa tay lên các bức tượng Phật để cầu may. Nếu là C, em sẽ làm gì? 

Đáp án chuẩn:

a) Nếu là Q, em sẽ thuyết phục H rằng việc ăn trộm của những thanh niên kia là hành động sai trái, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến di tích văn hóa của địa phương.

b) Nếu là C, em sẽ đến nhắc nhở và khuyên nhủ các bạn rằng không nên gõ chuông và xoa tay lên tượng Phật.

Câu 4: Địa phương nơi em sinh sống có di sản văn hóa nào? Em đã làm gì để bảo vệ di sản văn hóa đó?

Đáp án chuẩn:

Gò Đống Đa - Di tích lịch sử tại Hà Nội:

- Nằm gần Kinh đô Thăng Long, là nơi diễn ra trận đại phá quân Thanh năm 1789.

- Trải qua thời gian, gò được phủ cây xanh, nhân dân gọi là Gò Đống Đa.

- Năm 2010, di tích được tu bổ, tôn tạo với diện tích hơn 22.120m².

VẬN DỤNG

Câu 1: Em cùng các bạn trong nhóm tìm hiểu, sưu tầm tranh, ảnh tư liệu về các di sản văn hóa của địa phương… sau đó thiết kế thành một tờ báo tường và thuyết trình về ý nghĩa của di sản văn hóa đó.

Tham khảo:

- Di sản: Dân ca quan họ Bắc Ninh

- Bài mẫu thuyết trình:

+ Hàng năm, cứ mỗi độ xuân về và khi mùa thu tới, người dân 49 làng Quan họ gốc thuộc xứ Kinh Bắc (bao gồm cả Bắc Ninh và Bắc Giang ngày nay), dù ở bất cứ nơi đâu cũng trở về quê hương để trẩy hội đình, hội chùa, những lễ hội hết sức độc đáo bởi đã gắn liền với trình diễn Quan họ tự bao đời nay. 

+ Mặc dầu còn có những ý kiến khác nhau về thời điểm ra đời của Quan họ, có ý kiến cho là Quan họ có từ thế kỷ XI, số khác cho là từ thế kỷ XVII, song, các công trình khảo sát, nghiên cứu từ trước tới nay đều đã khẳng định giá trị to lớn của di sản "Văn hóa Quan họ", đặc biệt là dân ca Quan họ, loại hình nghệ thuật được coi là cốt lõi của văn hóa xứ Kinh Bắc. 

- Mẫu báo tường:

Câu 2: Em hãy lập và thực hiện kế hoạch bảo vệ một di sản ở địa phương em theo bảng gợi ý sau:

Tham khảo:

Tên di sản: Vịnh Hạ Long

Biện pháp bảo vệ:

- Không vứt rác bừa bãi khi tham quan vịnh

- Giới thiệu về vịnh Hạ Long tới với mọi du khách

- Học tốt môn Tiếng Anh để có thể viết những bài viết về vịnh Hạ Long bằng Tiếng Anh cho người nước ngoài đọc