BÀI 10. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG GIA ĐÌNH

1. Khái niệm và vai trò của gia đình

Câu 1: Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (trang 56, 67 phần 1 SGK)

a) Hãy cho biết mối quan hệ của các thành viên trong hai trường hợp trên.

b) Em hiểu thế nào là gia đình?

Đáp án chuẩn:

a) 

- Trường hợp 1: Mối quan hệ huyết thống (con ruột).

- Trường hợp 2: Mối quan hệ nuôi dưỡng (không huyết thống).

b) Gia đình:

- Tập hợp những người gắn bó với nhau bởi hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng.

- Quyền và nghĩa vụ theo Luật Hôn nhân và Gia đình.

Câu 2: Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (trang 67 phần 1 SGK)

a) Em hãy cho biết vai trò của gia đình qua các trường hợp trên.

b) Kể thêm các vai trò khác của gia đình mà em biết.

Đáp án chuẩn:

a) 

- Gia đình là trường học đầu tiên về đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất.

- Cha mẹ, anh chị em, ông bà là những người giáo dục con cái từ nhỏ.

- Gia đình là nơi gắn bó, yêu thương, mang lại hạnh phúc cho các thành viên.

b) Gia đình có các vai trò cơ bản: duy trì nòi giống, kinh tế, tổ chức đời sống gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con, cháu và góp phần phát triển xã hội.

2. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền, nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (Trang 58 mục 2 sgk)

a) Hai trường hợp trên liên quan đến quyền và nghĩa vụ gì giữa vợ và chồng? Anh Nam và anh Kha thực hiện đúng quy định của pháp luật không?

b) Kể thêm các quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng mà em biết. 

Đáp án chuẩn:

a) 

- Anh Nam: Làm đúng, chia sẻ việc nhà, tôn trọng vợ, cùng bàn bạc quyết định.

- Anh Kha: Làm sai, không tôn trọng ý kiến vợ, cho rằng vợ không có quyền quyết định việc lớn.

b) 

- Vợ chồng bình đẳng về mọi mặt trong gia đình.

- Có nghĩa vụ thương yêu, chung thủy, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau.

- Cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình.

Câu 2: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (Trang 59 mục 2 sgk)

a) Việc làm của bố mẹ K, bố mẹ Mai và H trong các trường hợp trên nói đến quyền và nghĩa vụ gì giữa cha mẹ và con? Những ai đã thực hiện đúng/không đúng các quyền, nghĩa vụ đó? Vì sao?

b) Kể thêm các quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ và con mà em biết. 

Đáp án chuẩn:

a) 

- Trường hợp 1 (Bố mẹ K): Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ lo cho con cái học hành, phát triển toàn diện.

- Trường hợp 2 (Bố mẹ Mai): Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ yêu thương, tôn trọng con, tạo điều kiện phát triển sở thích, năng khiếu.

- Trường hợp 3 (H): Con cái có bổn phận hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, san sẻ gánh nặng.

b)

- Cha mẹ: Nuôi dạy con thành công dân tốt, bảo vệ con, không phân biệt đối xử, không ngược đãi con.

- Con cái: Yêu thương, kính trọng, biết ơn cha mẹ, chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự gia đình.

Câu 3: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (Trang 60 mục 2 sgk)

a) Em hãy nhận xét việc làm của Hưng và P trong các trường hợp trên.

b) Theo em, giữa anh chị em trong gia đình có quyền, nghĩa vụ gì? 

Đáp án chuẩn:

a) 

- Hưng: Làm tốt vai trò người anh, biết yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ các em.

- P: Chưa làm tốt vai trò người anh, thường xuyên bắt nạt em.

b) 

- Thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau.

- Nuôi dưỡng nhau khi cha mẹ không còn hoặc không có điều kiện chăm sóc.

Câu 4: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và Đáp án chuẩn: câu hỏi: (Trang 60, 61 mục 2 sgk)

a) Em hãy nhận xét về tình cảm và việc làm của ông bà Bình, H trong các trường hợp trên và cho biết ai thực hiện đúng/không đúng quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu.

b) Kể thêm quyền, nghĩa vụ giữa ông bà và các cháu mà em biết. 

Đáp án chuẩn:

a)

- Bình: Làm tốt nghĩa vụ đối với ông bà, được ông bà yêu thương, chăm sóc.

- H: Chưa làm tốt nghĩa vụ đối với bà, chưa yêu thương, kính trọng và chăm sóc bà.

b) 

- Ông bà: Trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực, làm gương tốt.

- Nuôi dưỡng cháu khi cháu chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động, không có tài sản để tự nuôi mình.

- Cháu: Kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Nếp sống của gia đình có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ.

b) Cha mẹ có quyền phân biệt đối xử giữa các con.

c) Giáo dục trẻ em là công việc của nhà trường. 

Đáp án chuẩn:

a) Đồng ý

b) Không đồng ý

c) Không đồng ý

Câu 2: Trong những trường hợp dưới đây, ai thực hiện đúng, ai không thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình? Vì sao?

a) N thích học đàn, bạn được bố mua đàn và tìm thầy dạy. Bố khuyến khích N học đàn nhưng luôn nhắc nhở N không được lơ là việc học các môn văn hoá.

b) Được ông bà chiều chuộng, đáp ứng mọi yêu cầu nên M không nghe lời bố mẹ, lười học, ham chơi. Khi bố mẹ mắng, M tỏ ra không nghe lời vì được ông bà bênh.

c) Bố mẹ H luôn khuyến khích H tham gia các hoạt động tập thể của trường, lớp.

d) Ở nhà, bố thường trao đổi, tham khảo ý kiến A về các vấn đề liên quan đến trẻ em. 

Đáp án chuẩn:

a) Bố N đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình. Bố N tôn trọng và ủng hộ sở thích của con. Bên cạnh đó không quên giúp đỡ, nhắc nhở con không được lơ là việc học.

b) M không thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của con đối với bố mẹ, không tôn trọng, lễ phép, nghe lời bố mẹ.

c) Bố mẹ H thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ đối với con, lo lắng quan tâm đến việc học hành của con.

d) Bố A thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ với con cái, tôn trọng và lắng nghe ý kiến, quan điểm của A.

Câu 3: Em hãy xử lý các tình huống dưới đây:

a) L và em trai học cùng trường. Nhà trường tố chức đi tham quan Vườn Quốc gia Cúc Phương. Hai chị em đều muốn tham gia nhưng bố chỉ cho L đi, còn em trai phải ở nhà vì còn nhỏ.

Nếu là L, em sẽ ứng xử thế nào?

b) S rất thích vẽ và vẽ rất đẹp nên được các bạn bầu làm nhóm trưởng tờ báo tường của lớp. S xin mẹ cho đi học lớp vẽ ở Cung thiếu nhi nhưng mẹ không đồng ý vì sợ học vẽ sẽ ảnh hưởng đến việc học ở trường của S.

Nếu là S, em sẽ ứng xử thế nào?

c) Nhà D có hai anh em, D luôn tranh giành, bắt nạt em. Bố mẹ đi làm giao cho D ở nhà nấu cơm, dọn dẹp, trông em, D luôn nhận việc nhưng khi bố mẹ vừa đi, D liền đi chơi và bắt em làm những việc bố mẹ giao.

Nếu là bạn của D, em có lời khuyên gì cho D?

d) Bà ốm, bố mẹ bận việc nên dặn C ở nhà chăm sóc bà. C từ chối với lý do đã có hẹn đi xem phim cùng các bạn.

Nếu là C, khi được bố mẹ giao việc đó, em sẽ ứng xử thế nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

a) Nếu là L, em sẽ thuyết phục bố mẹ đồng ý cho cả em trai cùng đi. 

b) Nếu là S, em sẽ thuyết phục mẹ rằng em rất thích học vẽ, đi học vẽ ở Cung thiếu nhi. 

c) Nếu là bạn của D, em sẽ nói với bạn rằng hành vi của D là sai và vi phạm quy định của pháp luật. D không được đối xử với em của mình như thế.

d) Nếu là C, em sẽ đồng ý chăm sóc bà và hẹn với các bạn sẽ đi xem phim vào một hôm khác. Bởi vì việc chăm sóc bà quan trọng hơn việc đi chơi cùng bạn rất nhiều.

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy viết thư cho người thân bày tỏ mong muốn về việc được thực hiện quyền tham gia của em. 

Đáp án chuẩn:

Các em có thể tham khảo bài mẫu dưới đây

Hà Nội, ngày….. tháng…. năm….

Gửi bà kính yêu của cháu!

Cháu là Vân Anh, đứa cháu gái bé bỏng của bà đây ạ. Đã lâu cháu chưa về quê nên cháu rất nhớ bà và mọi người ở quê. Bà vẫn khỏe chứ ạ? Gia đình cháu trên Hà Nội vẫn tốt bà ạ. Em Bon ngày càng kháu khỉnh và hiếu động, bây giờ em ấy đã biết thêm rất nhiều điều về thế giới xung quanh. 

Bà ơi, cháu buồn nhiều lắm! Bố mẹ đăng kí rất nhiều lớp học thêm cho cháu. Cháu biết, bố mẹ rất quan tâm và đặt nhiều kỳ vọng vào mình, nhưng: bố mẹ chưa từng hỏi cháu có thích những môn học ấy không? …

Cháu rất nhớ bà, kỳ nghỉ hè sắp tới, cháu sắp được về quê thăm bà rồi! Thư đã dài, cháu xin phép được dừng bút ạ. Cháu chúc bà luôn mạnh khỏe, vui vẻ và yêu đời ạ.

Cháu ngoan của bà

Vân Anh

Nguyễn Thị Vân Anh

Câu 2: Em hãy lập và thực hiện bản kế hoạch điều chỉnh những việc làm của mình cho đúng với nghĩa vụ công dân trong gia đình theo gợi ý dưới đây:

Đáp án chuẩn: