BÀI 10. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG GIA ĐÌNH

1. Khái niệm và vai trò của gia đình

Câu 1: Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (trang 56, 67 phần 1 SGK)

a) Hãy cho biết mối quan hệ của các thành viên trong hai trường hợp trên.

b) Em hiểu thế nào là gia đình?

Giải rút gọn:

a) 

- Trường hợp 1 là mối quan hệ gia đình có con là máu mủ ruột thịt.

- Trường hợp 2 là mối quan hệ gia đình không có máu mủ ruột thịt,

b) Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống; quan hệ nuôi dưỡng làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình.

Câu 2: Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (trang 67 phần 1 SGK)

a) Em hãy cho biết vai trò của gia đình qua các trường hợp trên.

b) Kể thêm các vai trò khác của gia đình mà em biết.

Giải rút gọn:

a) Gia đình cùng với những mối quan hệ giữa con cái và bố mẹ là trường học đầu tiên giáo dục đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất.

- Gia đình là nơi gắn bó, liên kết các thành viên thường xuyên, là tổ ấm đem lại hạnh phúc cho cá nhân.

b) Vai trò: duy trì nòi giống, kinh tế, tổ chức đời sống gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con, cháu và góp phần phát triển xã hội.

2. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền, nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (Trang 58 mục 2 sgk)

a) Hai trường hợp trên liên quan đến quyền và nghĩa vụ gì giữa vợ và chồng? Anh Nam và anh Kha thực hiện đúng quy định của pháp luật không?

b) Kể thêm các quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng mà em biết. 

Giải rút gọn:

a, Hai trường hợp trên liên quan đến quyền: Bình đẳng về quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng.

+ Anh Nam đã thực hiện đúng quy định của pháp luật. 

+ Anh Kha đã không thực hiện đúng quy định của pháp luật

b, Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình; vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, chung thủy, …

Câu 2: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (Trang 59 mục 2 sgk)

a) Việc làm của bố mẹ K, bố mẹ Mai và H trong các trường hợp trên nói đến quyền và nghĩa vụ gì giữa cha mẹ và con? Những ai đã thực hiện đúng/không đúng các quyền, nghĩa vụ đó? Vì sao?

b) Kể thêm các quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ và con mà em biết. 

Giải rút gọn:

a, 

+ Bố mẹ có nghĩa vụ thương yêu tôn trọng, chăm lo cho con cái;

+ Con cái được quyền yêu thương và tôn trọng đồng thời có bổn phậm yêu quý, biết ơn kính trọng, phụng dưỡng cha mẹ.

- Nhận xét các nhân vật:

+ Trong gia đình K, cả bố mẹ K và hai anh em K đều thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ đó. Vì bố mẹ K dù vất vả vẫn tăng ca làm thêm nuôi các con. 

+ Trong gia đình Mai, bố mẹ và Mai đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình. 

+ Trong gia đình H, bố mẹ H đã thực hiện nghĩa vụ của mình, còn H thì chưa thực hiện nghãi vụ của bản thân. 

b) Một số quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ và con mà em biết: nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng, nghĩa vụ và quyền giáo dục con, đại diện cho con, …

Câu 3: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (Trang 60 mục 2 sgk)

a) Em hãy nhận xét việc làm của Hưng và P trong các trường hợp trên.

b) Theo em, giữa anh chị em trong gia đình có quyền, nghĩa vụ gì? 

Giải rút gọn:

a) Nhận xét:

- Hưng đã thực hiện rất tốt quyền và nghĩa vụ của một người anh trong gia đình.

- P chưa thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của anh chị em trong gia đình, thường xuyên bắt nạt em.

b) Quyền và nghĩa vụ giữa anh chị em: Anh, chị, em có quyền, nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau, …

Câu 4: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (Trang 60, 61 mục 2 sgk)

a) Em hãy nhận xét về tình cảm và việc làm của ông bà Bình, H trong các trường hợp trên và cho biết ai thực hiện đúng/không đúng quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu.

b) Kể thêm quyền, nghĩa vụ giữa ông bà và các cháu mà em biết. 

Giải rút gọn:

a) Ông Bình và bà của H rất yêu thương, quan tâm, chăm sóc cháu.

- Trong trường các hợp trên:

+ Ông Bình, bà của H đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu.

+ Bạn Bình đã thực hiện đúng bổn phận của cháu với ông bà.

+ Bạn H chưa thực hiện đúng bổn phận của cháu với ông bà, vì: H trốn tránh, không muốn giúp đỡ bà.

b)  Một số quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và các cháu mà em biết: 

- Ông bà có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giúp đỡ cháu; 

- Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Nếp sống của gia đình có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ.

b) Cha mẹ có quyền phân biệt đối xử giữa các con.

c) Giáo dục trẻ em là công việc của nhà trường.

Giải rút gọn

- Em đồng tính với ý kiến a vì nếu trẻ sống trong một gia đình được giáo dục tốt, cha mẹ thực hiện đúng quyền và nghãi vụ của mình, trẻ sẽ được phát triển tốt và trở thành một người có trách nhiệm, đạo đức và lối sống lành mạnh. 

- Em không đồng tình với ý kiến bvì cha mẹ phải đối xử bình đẳng, công bằng với tất cả các con. 

- Em không đồng ý với ý kiến c vì giáo dục trẻ em là công việc của gia đình, nhà trường và cả xã hội. 

Câu 2: Trong những trường hợp dưới đây, ai thực hiện đúng, ai không thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình? Vì sao?

a) N thích học đàn, bạn được bố mua đàn và tìm thầy dạy. Bố khuyến khích N học đàn nhưng luôn nhắc nhở N không được lơ là việc học các môn văn hoá.

b) Được ông bà chiều chuộng, đáp ứng mọi yêu cầu nên M không nghe lời bố mẹ, lười học, ham chơi. Khi bố mẹ mắng, M tỏ ra không nghe lời vì được ông bà bênh.

c) Bố mẹ H luôn khuyến khích H tham gia các hoạt động tập thể của trường, lớp.

d) Ở nhà, bố thường trao đổi, tham khảo ý kiến A về các vấn đề liên quan đến trẻ em.

Giải rút gọn:

a) Bố N đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình. 

b) M không thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của con đối với bố mẹ, không tôn trọng, lễ phép, nghe lời bố mẹ.

c) Bố mẹ H thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ đối với con, lo lắng quan tâm đến việc học hành của con.

d) Bố A thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ với con cái, tôn trọng của A.

Câu 3: Em hãy xử lý các tình huống dưới đây:

a) L và em trai học cùng trường. Nhà trường tố chức đi tham quan Vườn Quốc gia Cúc Phương. Hai chị em đều muốn tham gia nhưng bố chỉ cho L đi, còn em trai phải ở nhà vì còn nhỏ.

Nếu là L, em sẽ ứng xử thế nào?

b) S rất thích vẽ và vẽ rất đẹp nên được các bạn bầu làm nhóm trưởng tờ báo tường của lớp. S xin mẹ cho đi học lớp vẽ ở Cung thiếu nhi nhưng mẹ không đồng ý vì sợ học vẽ sẽ ảnh hưởng đến việc học ở trường của S.

Nếu là S, em sẽ ứng xử thế nào?

c) Nhà D có hai anh em, D luôn tranh giành, bắt nạt em. Bố mẹ đi làm giao cho D ở nhà nấu cơm, dọn dẹp, trông em, D luôn nhận việc nhưng khi bố mẹ vừa đi, D liền đi chơi và bắt em làm những việc bố mẹ giao.

Nếu là bạn của D, em có lời khuyên gì cho D?

d) Bà ốm, bố mẹ bận việc nên dặn C ở nhà chăm sóc bà. C từ chối với lý do đã có hẹn đi xem phim cùng các bạn.

Nếu là C, khi được bố mẹ giao việc đó, em sẽ ứng xử thế nào? Vì sao?

Giải rút gọn:

a)  Nếu em là L, em sẽ xin bố cho em trai đi tham quan Vườn Quốc gia Cúc Phương cùng mình và hứa sẽ chăm sóc, quan tâm em khi không có bố mẹ ở bên cạnh để bố yên tâm. 

b) Mẹ không đồng ý cho S đến Cung thiếu nhi học vẽ vì sợ học vẽ ảnh hưởng đến việc học ở trường của S. Nếu là S, em sẽ xin mẹ đến Cung thiếu nhi học vẽ và hứa sẽ không làm việc học vẽ ảnh hưởng đến việc học trên lớp. 

c) Nếu em là bạn của D, em sẽ khuyên D không trang giành, bắt nạt em nữa. Vì anh chị em trong nhà phải yêu thương, chăm sóc, quan tâm lẫn nhau. Đặc biệt là những khi bố mẹ đi vắng không có nhà. 

d) Nếu là C, khi được bố mẹ giao việc đó, em không đi xem phim với bạn mà sẽ ở nhà chăm sóc bà. Bởi yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ ông bà nói riêng và mọi người trong nhà nói chung là nghĩa vụ của em. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy viết thư cho người thân bày tỏ mong muốn về việc được thực hiện quyền tham gia của em. 

Giải rút gọn

Các em có thể tham khảo bài mẫu dưới đây

Hà Nội, ngày….. tháng…. năm….

Gửi bà kính yêu của cháu!

Cháu là Vân Anh, đứa cháu gái bé bỏng của bà đây ạ. Đã lâu cháu chưa về quê nên cháu rất nhớ bà và mọi người ở quê. Bà vẫn khỏe chứ ạ? Gia đình cháu trên Hà Nội vẫn tốt bà ạ. 

Bà ơi, cháu buồn nhiều lắm! Bố mẹ đăng kí rất nhiều lớp học thêm cho cháu. Cháu biết, bố mẹ rất quan tâm và đặt nhiều kỳ vọng vào mình, nhưng: bố mẹ chưa từng hỏi cháu có thích những môn học ấy không? Đi học có vui không? Mỗi ngày đi học về, bố mẹ chỉ hỏi cháu: hôm nay được mấy điểm? khiến cháu áp lực vô cùng. Điều làm cháu buồn và tủi thân hơn nữa là việc bố mẹ luôn coi cháu còn quá bẻ bỏng, không hiểu chuyện, nên bố mẹ không cho phép cháu tham gia, phát biểu ý kiến của mình về các vấn đề trong gia đình.. Bà ơi, bà giúp cháu tâm sự thêm với bố mẹ cháu với ạ! Chứ cháu thật sự khó mở lời với bố mẹ bà ạ!

Cháu rất nhớ bà, kỳ nghỉ hè sắp tới, cháu sắp được về quê thăm bà rồi! Thư đã dài, cháu xin phép được dừng bút ạ. Cháu chúc bà luôn mạnh khỏe, vui vẻ và yêu đời ạ.

Cháu ngoan của bà

Vân Anh

Nguyễn Thị Vân Anh

Câu 2: Em hãy lập và thực hiện bản kế hoạch điều chỉnh những việc làm của mình cho đúng với nghĩa vụ công dân trong gia đình theo gợi ý dưới đây:

Giải rút gọn

Các em có thể tham khảo bài mẫu dưới đây