BÀI 21 - CÔNG NGHỆ TẾ BÀO

MỞ ĐẦU

Câu 1: Các phương pháp lai tạo giống vật nuôi và cây trắng truyền thông tạo ra các cá thể con mang những đặc tính di truyền giống bố mẹ và những đặc điểm sai khác so với bố mẹ. Vậy, để tạo ra hàng loạt cây trắng từ một phân cơ thể (mô hoặc tế bào) và mang đặc điểm giống hệt cơ thể bố. mẹ thì người ta thường đùng phương pháp nào? Tại sao?

Giải rút gọn:

Sử dụng công nghệ tế bào để nhân bản vô tính vật nuôi, cây trồng vì phương pháp này dựa trên tính toàn năng của tế bào, nguyên lý phân chia và biệt hóa của tế bào để tạo ra các dòng tế bào, cơ quan, cơ thể với số lượng lớn.

I. CÔNG NGHỆ TẾ BÀO LÀ GÌ?

Câu 1: Quan sát Hình 21.1 và 21.2 hãy cho biết thế nào là công nghệ tế bào.

Giải rút gọn:

Công nghệ tế bào là quy trình kĩ thuật ứng dụng phương pháp nuôi cấy tế bào hoặc nuôi cấy mô trên môi trường dinh dưỡng nhân tạo để tạo ra cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh.

Luyện tập: Nêu những thành tựu của công nghệ tế bào mà em biết.

Giải rút gọn:

Thành tựu: Nhân bản vô tính cừu Dolly, nhân giống các loại cây dược liệu quý.

Câu 2: Cơ sở khoa học của công nghệ tế bào là gì?

Giải rút gọn:

Cơ sở khoa học: dựa trên tính toàn năng của tế bào.

Câu 3: Quan sát Hình 21.2 và 21.3, cho biết nguyên lí để thực hiện công nghệ tế bào là gì?

Giải rút gọn:

Nguyên lí: tách riêng mô hoặc tế bào đẻ nuôi trong một môi trường thích hợp, đầy đủ chất dinh dưỡng, mô tế bào có thể phát triển thành cơ quan hoặc mô cơ thể.

Câu 4: Quan sát hình 21.3 và 21.4 cho biết tính toàn năng của tế bào là gì. Tính toàn năng của tế bào thực vật và tế bào động vật giống hay khác nhau?

Giải rút gọn:

Tính toàn năng của tế bào quy định tất cả các đặc tính và tính trạng của cơ thể sinh vật. Tính toàn năng của tế bào thực vật có thể tạo ra 1 cá thể mới từ 1 mô hoặc tế bào ban đầu. Còn động vật có hai khả năng: một là tạo ra các tế bào mới giống hệt nó, hai là biệt hóa thành các tế bào trưởng thành,

II. CÔNG NGHỆ TẾ BÀO THỰC VẬT

Câu 5: Hãy cho biết mô sẹo có thể phát triển thành bộ phận nào của cây con?

Giải rút gọn:

Mô sẹo có thể phát triển thành tất cả các bộ phận của cây con để tạo thành cây con hoàn chỉnh.

Câu 6: Trình bày tóm tắt quy trình thực hiện nhân giống vây trồng bằng công nghệ tế bào thực vật.

Giải rút gọn:

Quy trình thực hiện nhân giống cây trồng bằng công nghệ tế bào thực vật:

•  Tách và nuôi cấy mô phân sinh.
•  Nuôi cấy mô sẹo thành cơ thể mới.
•  Nuôi trồng các cây con ở môi trường thực địa.

III. CÔNG NGHỆ TẾ BÀO ĐỘNG VẬT

Câu 7: Quan sát hình 21.6 và trình vày quy trình nhân bản vô tính vật nuôi.

Giải rút gọn:

Quy trình thực hiện nhân bản vô tính vật nuôi:

• Xử lý các tế bào thực hiện nhân bản vô tính.
• Dung hợp tế bào.
• Nuôi cấy tế bào lai.
• Tạo cơ thể mới.

Câu 8: Quan sát Hình 21.7 và cho biết thế nào là cấy truyền phôi động vật.

Giải rút gọn:

Công nghệ cấy truyền phôi bò là một quá trình nuôi cấy và đưa phôi được tạo ra từ cơ thể bò mẹ này (bò cho phôi) vào cơ thể bò mẹ khác (bò nhận phôi) để tạo thành cá thể bò mới.

Câu 9: Trình bày sơ đồ quy trình cấy truyền phôi động vật.

Giải rút gọn:

• Bước 1: Tách lấy phôi từ động vật cho phôi

• Bước 2: Sử dụng các biện pháp để tác động vào phôi đó trước khi cho vào tế bào nhận

• Bước 3: Cấy phôi đã chịu tác động ở bước 2 bào tử cung của các động vật nhận phôi để các động vật này mang thai và sinh con.

Luyện tập: Trong thực tế , đã có những thành tựu công nghệ tế bào động vật nào được đưa vào ứng dụng và sản xuất?

Giải rút gọn:

Những thành tựu công nghệ tế bào động vật nào được đưa vào ứng dụng và sản xuất:

• Ghép da của bệnh nhân bị tổn thương da do bỏng từ một phần da ở chân, tay.
• Ghép nội tạng từ mô nội tạng lợn.

Vận dụng: Hãy tìm hiểu về một thành tựu của công nghệ tế bào thực vật hoặc động vật. Đánh giá tính hiệu quả của việc ứng dụng thành tựu đó trong đời sống.

Giải rút gọn:

Ví dụ: Sử dụng nuôi cấy mô để nhân nhanh các giống cây trồng, tuy đòi hỏi quy trình công nghệ cao nhưng giúp người trồng có các loại giống cây trồng sạch bệnh, thu hoạch đồng loạt, chất lượng ổn định để xuất khẩu với số lượng lớn.

BÀI TẬP

Bài 1: Vì sao tính toàn năng của tế bào là cơ sở để thực hiện công nghệ tế bào?

Giải rút gọn:

Vì dựa vào tính toàn năng, công nghệ tế bào có thể sản xuất ra cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh với số lượng lớn một cách nhanh chóng.

Bài 2: Hãy phân tích các bước thực hiện quy trình nhân giống bằng công nghệ tế bào thực vật ở cà rốt và nhân bản cừu Dolly bằng công nghệ tế bào động vật.

Giải rút gọn:

• Quy trình thực hiện nhân giống cây trồng bằng công nghệ tế bào thực vật:

• Tách và nuôi cấy mô phân sinh: Tách mô phân sinh rồi nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng đặc trong ống nghiệm để các tế bào của mô phân sinh phân chia tạo ra các mô sẹo.

• Nuôi cấy mô sẹo thành cơ thể mới: Chuyển mô sẹo sang nuôi cấy tiếp tục trong ống nghiệm khác chứa môi trường dinh dưỡng đặc và bổ sung hormone sinh trưởng phù hợp để kích thích chúng phân hoá thành cây con hoàn chỉnh.
• Nuôi trồng các cây con: Các cây non được chuyển sang trồng trong các bầu đất ở điều kiện vườn ươm trước khi mang trồng ngoài thực địa.

• Quy trình thực hiện nhân bản vô tính cừu:

• Xử lý các tế bào: Lấy nhân từ tế bào tuyến vú của cừu A và loại nhân từ tế bào trứng của cừu B.

• Dung hợp tế bào: Đưa nhân của tế bào tuyến vú của cừu A vào tế bào đã loại nhân từ tế bào trứng của cừu B để tạo tế bào lai.
• Nuôi cấy tế bào lai: Nuôi các tế bào lai ở môi trường có dinh dưỡng và nhiệt độ thích hợp để tạo ra phôi.
• Tạo cơ thể mới: Chuyển phôi vào cừu C để phôi được phát triển thành cơ thể cừu mới.

Bài 3: Sưu tầm hình ảnh và thông tin trên sách, báo,... về các phương pháp tạo giống bằng công nghệ tế bào thực vật (như nuôi cấy hạt phấn, dung hợp tế bào trần,...) và chia sẻ với bạn.

Giải rút gọn:

• Nuôi cấy hạt phấn:

• Là phương pháp nuôi tế bào đơn bội trong ống nghiệm tạo nên mô đơn bội ® xử lí consixin gây lưỡng bội hoá rồi cho mọc thành cây lưỡng bội hoàn chỉnh.

• Kết quả: tạo dòng thuần về tất cả các gen.

• Dung hợp tế bào trần:

• Là phương pháp dung hợp tế bào trần của 2 cây lưỡng bội thuộc hai loài khác nhau tạo ra tế bào lai rồi nuôi cấy tế bào lai trong môi trường đặc biệt cho chúng phân chia và tái sinh thành cây lai.

• Kết quả: tạo cây lai mang đặc tính của hai loài khác nhau mà phương pháp lai thông thường không thể tạo ra được.

Bài 4: Nhân bản vô tính và cấy truyền phôi ở động vật có điểm gì giống và khác nhau.

Giải rút gọn: