BÀI 10: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

Mở đầu: Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ của công dân được đề cập đến trong các câu ca dao sau và chia sẻ những điều em biết về các quyền và nghĩa vụ đó.

“Vợ chồng là nghĩa cả đời

Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn”.

“Thương nhau gặp khúc sông vơi

Khó khăn, gian hiểm chẳng rời thuỷ chung”.

Giải rút gọn:

Các câu ca dao nói về quan hệ vợ chồng, liên quan đến một số quyền và nghĩa vụ của công dân: chung thủy, tôn trọng lẫn nhau, đồng lòng đối mặt với khó khăn, giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau vượt qua khó khăn, gian khổ.

1. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN

Câu hỏi: 

a. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong từng trường hợp trên.

b. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể đó được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.

c. Theo em, những chủ thể nào trong các trường hợp trên có hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân? Hậu quả của những hành vi đó là gì?

d. Hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân mà em biết.

Giải rút gọn:

a.

TH1: Anh T và chị H tuân thủ quy định về tuổi kết hôn, quyết định kết hôn tự nguyện.

TH2: Chị K và anh P thực hiện quyền ly hôn, nhưng anh P không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau khi ly hôn.

TH3: Chị B và anh M kết hôn do sự sắp đặt, có thể vi phạm quyền tự do kết hôn của chị B. Anh M vi phạm nghĩa vụ chung thủy trong hôn nhân.

b.

Quyền: Nam, nữ có quyền kết hôn và ly hôn. Việc kết hôn phải do nam và nữ tự nguyện quyết định.

Nghĩa vụ: Nam kết hôn phải từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên. Người kết hôn không được bị mất năng lực hành vi dân sự. Người kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn. Người không được cưỡng ép người khác kết hôn trái với sự tự nguyện của họ, cản trở người khác kết hôn hoặc duy trì quan hệ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ hoặc cưỡng ép hoặc cản trở người khác ly hôn. Người đang có vợ, có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác. Người chưa có vợ, chưa có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ.

c.

TH1: Anh T và chị H không vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân.

TH2: Anh P vi phạm nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau khi ly hôn. Hậu quả là anh P có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị K khởi kiện.

TH3: Anh M vi phạm nghĩa vụ trung thành trong hôn nhân. Hậu quả là anh M có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị B khởi kiện. Gia đình chị B có thể bị xử lý hình sự nếu họ cưỡng ép chị B kết hôn với anh M trái với ý nguyện của chị B.

d.

Quyền: Quyền được tôn trọng nhân phẩm, danh dự, sức khỏe, tình cảm, tài sản và các quyền khác trong hôn nhân. Quyền được thừa kế tài sản của vợ hoặc chồng sau khi ly hôn hoặc một trong hai người qua đời.

Nghĩa vụ: Nghĩa vụ chung sống, yêu thương, tôn trọng, quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau. Nghĩa vụ cùng nhau xây dựng gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con. Nghĩa vụ thực hiện các quy định về quản lý tài sản chung của vợ chồng.

2. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG GIA ĐÌNH

a. Quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng

Câu hỏi: 

a. Em hãy dựa vào nội dung hộp “Em cần biết” để xác định các quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng được thể hiện trong thông tin và trường hợp 1.

b. Theo em, suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 có đúng không? Vì sao?

c. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong trường hợp 2 và nêu hậu quả của những hành vi đó.

Giải rút gọn:

a. TH1: Chị N có quyền được bình đẳng với anh T trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. Anh T và chị N đều có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình. 

b. Suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 là đúng. Theo Điều 29 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ chồng bình đẳng với nhau về quyền, nghĩa vụ trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. Do đó, chị N có quyền được ghi tên vào Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất ở của căn nhà. 

c. Trong trường hợp 2, anh A đã vi phạm nghĩa vụ tôn trọng, giữ gìn và bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tin cho vợ khi xúc phạm và đánh vợ. Hậu quả là anh A có thể bị phạt tiền từ 5 000 000 đồng đến 10 000 000 đồng đối với hành vi đánh đập gây thương tích cho thành viên gia đình và hành vi lăng mạ, chì chiết, xúc phạm danh dự, nhân phẩm thành viên gia đình.

b. Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con, giữa các thành viên trong gia đình

Câu hỏi: 

a. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể trong những trường hợp trên được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.

b. Em hãy chỉ ra những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con trong trường hợp 2. Nêu hậu quả của những hành vi đó.

c. Em hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con.

Giải rút gọn:

a. TH1: Quyền của A: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng ý kiến của mình; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức. Nghĩa vụ của anh G và chị N: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức.

TH2: Quyền của con trai anh H: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức. Nghĩa vụ của anh H: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức.

b. Trong trường hợp 2, hành vi của anh H là vi phạm nghĩa vụ của cha mẹ. Bởi anh H đã không đảm bảo quyền của con trai mình được học tập và giáo dục khi bắt con tham gia lao động nặng nhọc. Hậu quả của hành vi này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình học tập của con trai anh H.

c. Một số quy định khác của pháp luật về quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con:

+ Cha mẹ có nghĩa vụ giáo dục con về truyền thống tốt đẹp của gia đình, dân tộc, đạo đức xã hội và pháp luật.

+ Con có quyền được cha mẹ bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và nuôi dưỡng để phát triển toàn diện.

+ Con có nghĩa vụ phụng dưỡng, chăm sóc cha mẹ khi họ già yếu, ốm đau, hoặc khi họ không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

a. Nam nữ có quyền tự quyết định hôn nhân của mình nhưng có bắt buộc phải lắng nghe ý kiến của cha mẹ không? Vì sao?

b. Sau khi kết hôn, người chồng tìm cách để vợ phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc gia đình là đúng hay sai, pháp luật quy định vấn đề này như thế nào?

c. Bố mẹ có quyền yêu cầu con trai đang làm việc trên thành phố phải về quê lấy vợ không? Vì sao?

d. Trong gia đình, người chồng quyết định những việc lớn như mua nhà, mua xe, người vợ quyết định những việc nội trợ, nuôi dạy con là đúng hay sai? Vì sao?

e. Với con chưa thành niên, cha mẹ có quyền yêu cầu con lao động để rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập là đúng hay sai? Vì sao?

Giải rút gọn:

a. Nam nữ tự quyết định hôn nhân. Lắng nghe ý kiến cha mẹ là tôn trọng nhưng không bắt buộc.

b. Chồng không có quyền ép vợ nghỉ việc. Vợ chồng bình đẳng trong quyền làm việc và quyết định công việc.

c. Bố mẹ không có quyền yêu cầu con trai về quê lấy vợ. Con trai tự quyết định hôn nhân.

d. Việc quyết định trong gia đình không nên chia theo giới tính. Vợ chồng bình đẳng và cùng quản lý gia đình.

e. Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ giáo dục con cái, bao gồm việc rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập. Tuy nhiên, việc yêu cầu con lao động phải phù hợp với khả năng và độ tuổi của con, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình học tập của con. 

Câu 2: Trong các trường hợp dưới đây ai thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình? Vì sao?

a. Chị B (17 tuổi) và anh C (22 tuổi) được cha mẹ tổ chức đám cưới nhưng không đăng ký kết hôn. Cả hai cho rằng, chỉ khi bị ép lấy nhau thì mới vi phạm, còn họ tự nguyện nên không vi phạm pháp luật.

b. Chị H muốn tham gia một khóa học 3 tháng để nâng cao nghiệp vụ. Chị đề nghị chồng mình thu xếp công việc ở cơ quan, thay chị đảm nhận việc chăm sóc con cái và bố mẹ hai bên.

c. Vợ chồng anh K sống chung với bố mẹ, thỉnh thoảng anh K vào bếp nấu ăn cho cả nhà nhưng bố mẹ anh K tỏ thái độ không hài lòng.

Giải rút gọn:

a. Chị B và anh C vi phạm quy định tuổi kết hôn. Chị B mới 17 tuổi, chưa đủ 18 tuổi theo quy định. 

b. Chị H đúng quy định khi tham gia khoá học và yêu cầu chồng chăm sóc con cái và bố mẹ. 

c. Anh K đúng quy định khi vào bếp nấu ăn. Việc bố mẹ anh K không hài lòng không liên quan đến pháp luật. Tôn trọng ý kiến là quan trọng trong gia đình.

Câu 3: Em hãy xử lý các tình huống dưới đây:

a. Anh T và chị G kết hôn và có một con trai 8 tháng tuổi. Do mâu thuẫn giữa hai vợ chồng và giữa anh T với gia đình nhà vợ nên đã có lần chị G nói với anh T việc li hôn. Một lần hai người cãi nhau rất to, chị G mang con trai về nhà mẹ đẻ. Khi anh T đến thăm con thì chị G không đồng ý và đuổi anh về.

Em nhận xét như thế nào về hành vi của các chủ thể trong tình huống trên? Nếu là người thân của chị G, em sẽ làm như thế nào?

b. Nhiều người nói về việc gia đình anh V sinh con một bể, nhưng anh không quan tâm. Anh nghĩ mình cứ lo cho các con học hành đàng hoàng và có cuộc sống vui vẻ, biết yêu thương mọi người, hiểu kính ông bà, cha mẹ là đã tròn bổn phận của người làm cha. Anh thường nói với mọi người, khu nhà anh ở có gia đình thì phân biệt đối xử giữa các con nên anh em bất hoà. Có nhà vì mong có nếp, có tẻ nên sinh đẻ không kế hoạch, vợ chồng phải bận rộn kiếm tiền nuôi con nên không có thời gian chăm sóc, dạy dỗ. Nhìn cảnh đó anh thương cho bọn trẻ.

Em nhận xét như thế nào về suy nghĩ và việc làm của anh V?

Nếu đóng vai là cán bộ tổ dân phố trong khu nhà anh V đang ở, em sẽ làm gì khi chứng kiến các gia đình chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình?

Giải rút gọn:

a. Trong tình huống này, cả anh T và chị G đều có những hành vi không phù hợp. Anh T và chị G cần giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình thay vì cãi nhau. Nếu là người thân của chị G, em sẽ khuyên chị nên tìm cách giải quyết mâu thuẫn với anh T một cách hòa bình và không nên ngăn anh T gặp con trừ khi có lý do chính đáng.

b. Suy nghĩ và việc làm của anh V có phần đúng khi anh quan tâm đến việc học hành và cuộc sống vui vẻ của con. Tuy nhiên, việc sinh con một bể mà không có kế hoạch cụ thể có thể tạo ra áp lực tài chính và thời gian, làm giảm khả năng chăm sóc và dạy dỗ con cái. Nếu là cán bộ tổ dân phố, em sẽ tìm cách tư vấn và hỗ trợ các gia đình trong khu vực về việc lập kế hoạch gia đình.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cùng bạn thiết kế một sản phẩm tuyên truyền các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.

Giải rút gọn:

Dưới đây là mô tả về một sản phẩm tuyên truyền các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình:

Tên sản phẩm: “Hạnh Phúc Gia Đình - Luật Lệ, Quyền Lợi và Trách Nhiệm”

Mô tả sản phẩm:

Sản phẩm này là một công cụ tuyên truyền hiệu quả, giúp nâng cao nhận thức của công dân về quyền và nghĩa vụ của họ trong hôn nhân và gia đình theo quy định của pháp luật.

Nội dung chính: quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý khi vi phạm quy định về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân.

Sản phẩm này không chỉ giúp công dân hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình trong hôn nhân và gia đình, mà còn góp phần vào việc xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ, nơi mọi người đều tôn trọng và tuân thủ pháp luật.