BÀI 13: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA

Mở đầu: Em hãy cho biết các hình ảnh dưới đây thể hiện công dân đang thực hiện quyền và nghĩa vụ nào về bảo vệ di sản văn hoá. 

Giải rút gọn:

Hình 1: Công dân đang thực hiện nghĩa vụ bảo vệ và phát huy di sản văn hóa. 

Hình 2: Công dân đang thực hiện quyền tiếp cận, hưởng thụ các di sản văn hóa vật chất và tinh thần của dân tộc.

1. PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA

Câu hỏi: Em hiểu thế nào là quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa?

Giải rút gọn:

Quyền của công dân về bảo vệ di sản văn hóa:

+ Công dân có quyền tiếp cận, hưởng thụ di sản văn hoá và được tạo điều kiện thuận lợi để tham quan, nghiên cứu di sản văn hoá.

Nghĩa vụ của công dân:

+ Công dân có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

+ Công dân cần thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh.

+ Công dân cần giao nộp di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

+ Công dân cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời các hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hoá.

Câu hỏi: Những hoạt động của đời sống tinh thần trong mỗi trường hợp trên thể hiện quyền và nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá?

Giải rút gọn:

Trường hợp 1:

+ Quyền: Học sinh được tham quan, tìm hiểu di sản văn hoá.

+ Nghĩa vụ: Học sinh ghi chép, tìm hiểu tư liệu liên quan đến di tích để tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

Trường hợp 2:

+ Quyền: Nhân dân được tham gia vào đời sống tinh thần, hưởng thụ các sản phẩm tinh thần.

+ Nghĩa vụ: Nhân dân tham gia vào đời sống tinh thần để tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

2. THỰC HIỆN QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA

Câu hỏi: 

a. Em hãy cho biết hình ảnh nào trên đây nói về công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá. Thực hiện như thế nào?

b. Trong trường hợp trên, nhân dân hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá như thế nào?

c. Em hãy cho biết trong tình huống bên, C đã vi phạm nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá. Vi phạm như thế nào?

d. Hậu quả nào đã đến với C từ hành vi, việc làm của mình? Vì sao?

Giải rút gọn:

a. Hình ảnh về quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hóa:

+ Hình a và c: Người dân tham quan các di tích.

+ Hình b và d: Mọi người tham gia nhảy Xòe Thái và hát dân ca Ví, Giặm.

b. Nhân dân Nghệ An, Hà Tĩnh thực hiện quyền và nghĩa vụ:

+ Quyền: Tham gia vào đời sống tinh thần, hưởng thụ di sản văn hoá.

+ Nghĩa vụ: Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá.

c. C vi phạm nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá khi buôn bán trái phép cổ vật quốc gia.

d. Hậu quả: C bị công an phát hiện, bắt giữ, thu thập hồ sơ để xử lý theo pháp luật. C có thể phải đối mặt với hình phạt pháp lý.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa trong mỗi trường hợp dưới đây:

a. Tham gia vào các đội múa, hát, biểu diễn các làn điệu, bài hát dân ca truyền thống dân tộc của địa phương.

b. Tích cực tham quan các di tích lịch sử - văn hoá do nhà trường và địa phương tổ chức.

c. Báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thấy di sản văn hoá bị xâm phạm.

d. Người trực tiếp quản lý di sản văn hóa tạo điều kiện thuận lợi cho khách tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hoá.

Giải rút gọn:

a. Tham gia các đội múa, hát, biểu diễn làn điệu, bài hát dân ca truyền thống thể hiện quyền hưởng thụ và nghĩa vụ phát huy di sản văn hoá.

b. Tham quan di tích lịch sử - văn hoá giúp tiếp cận, hiểu rõ hơn về di sản văn hoá và thể hiện sự tôn trọng, giá trị của di sản.

c. Báo ngay cho cơ quan nhà nước khi thấy di sản văn hoá bị xâm phạm là thực hiện nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá.

d. Người quản lý di sản văn hoá tạo điều kiện thuận lợi cho khách tham quan, nghiên cứu di sản, thể hiện nghĩa vụ của mình.

Câu 2: Cộng đồng dân cư ở hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã coi các làn điệu dân ca Ví, Giặm như một phần cuộc sống và là bản sắc của vùng quê Nghệ An, Hà Tĩnh. Đến nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã thành lập được gần 140 câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm tại 21 huyện, thị xã, với gần 3 000 hội viên, 42 nghệ nhân dân gian, 52 nghệ nhân ưu tú, 1 nghệ nhân nhân dân. Đặc biệt, tại các huyện miền núi như Tương Dương, Con Cuông, Quý Châu, Quế Phong, Kỳ Sơn, ngoài các đặc trưng văn hoá của dân tộc Thái, Thổ, Khơ Mú, Mông, Ơ Đu,... các địa phương này cũng thành lập các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm. Đây là tiền đề để gìn giữ, bảo tồn, đồng thời khai thác được các giá trị văn hoá đặc sắc của mỗi địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng. Ở Hà Tĩnh, để dân ca Ví, Giặm thực sự lôi cuốn giới trẻ, tỉnh Hà Tĩnh cũng tổ chức các hình thức truyền dạy trực tiếp cho các học viên câu lạc bộ, đồng thời dạy dân ca Ví, Giặm trong trường phổ thông. Ngoài ra, duy trì chương trình dạy hát dân ca trên sóng phát thanh và truyền hình ở Nghệ An và Hà Tĩnh.... Đây cũng là một trong những hình thức quảng bá và phổ biến giá trị của dân ca Ví, Giặm tới đông đảo công chúng.

Theo em, các hoạt động giữ gìn dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh trên đây là thực hiện quyền, nghĩa vụ nào của công dân? Giải thích vì sao.

Giải rút gọn:

Công dân thể hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá qua việc:

- Quyền: Tham gia các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm, nghe dạy hát dân ca trên sóng phát thanh và truyền hình.

- Nghĩa vụ: Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá khi tham gia các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm. Việc thành lập các câu lạc bộ, tổ chức truyền dạy và duy trì chương trình dạy hát dân ca giúp quảng bá và phổ biến giá trị của dân ca Ví, Giặm.

Câu 3: Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum có gần 400 học sinh, hầu hết là con em dân tộc thiểu số Xơ Đăng. Từ nhiều năm nay, Ban Giám hiệu nhà trường đã phối hợp với các nghệ nhân truyền dạy Cồng Chiêng - Xoang cho học sinh. Để học sinh có cơ hội trải nghiệm, nhân lên lòng tự hào với văn hóa truyền thống dân tộc mình, Ban Giám hiệu trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Tu Mơ Rông động viên học sinh tham gia các hội thi, hội diễn cồng chiêng, đồng thời tạo điều kiện để các em trải nghiệm thực tế tại lễ hội truyền thống của nhiều dân tộc anh em. Cồng Chiêng – Xoang trở thành hoạt động thường xuyên của nhà trường nhằm bảo tồn và phát huy giá trị Cồng Chiêng – Xoang, làm nòng cốt để tham gia các lễ hội trên địa bàn.

(Theo VOV - Tây Nguyên, ngày 27/11/2022)

Em hãy cho biết, hoạt động truyền dạy Cồng Chiêng – Xoang ở trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum là thực hiện quyền và nghĩa vụ nào của công dân về bảo vệ di sản văn hoá? Vì sao?

Giải rút gọn:

Học sinh tại trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá qua việc:

- Quyền: Tham gia các hội thi, hội diễn Cồng Chiêng – Xoang, và trải nghiệm thực tế tại lễ hội truyền thống.

- Nghĩa vụ: Duy trì và phát huy giá trị của Cồng Chiêng – Xoang khi tham gia vào các hoạt động truyền dạy.

Câu 4: Di tích lịch sử - văn hoá C đã được xếp hạng là di tích lịch sử - văn hoá của tỉnh X, nhiều khách du lịch trong và ngoài nước thường xuyên đến tham quan, du lịch, được cán bộ nhân viên khu di tích tiếp đón, tạo điều kiện thuận lợi cho khách du lịch. Ngoài tham quan, du lịch, nhiều người còn đến đây tìm hiểu, thu thập tư liệu để làm tài liệu nghiên cứu. Đối với khách du lịch muốn thu thập tư liệu nghiên cứu thì những cán bộ quản lý khu di tích lịch sử – văn hoá không muốn cung cấp thông tin, tư liệu và thường từ chối bằng câu: “Tôi không có quyền”.

Trong tình huống này, cán bộ quản lý khu di tích lịch sử - văn hoá có thực hiện đúng nghĩa vụ của mình không? Vì sao?

Giải rút gọn:

Cán bộ quản lý khu di tích đã tạo điều kiện cho khách du lịch tham quan, nhưng không cung cấp thông tin cho việc nghiên cứu di sản văn hoá, điều này vi phạm nghĩa vụ của mình.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy thiết kế một sản phẩm tuyên truyền về quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ di sản văn hoá.

Giải rút gọn:

Câu 2: Em hãy cùng các bạn trong nhóm lập kế hoạch khảo sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ di sản văn hóa ở nơi em sinh sống.

Giải rút gọn:

Dưới đây là một kế hoạch khảo sát mà em có thể tham khảo:

1. Xác định mục tiêu: Hiểu rõ hơn về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá.

2. Thiết kế bảng câu hỏi: Liên quan đến việc thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ di sản văn hoá.

3. Tiến hành khảo sát: Trực tiếp hoặc thông qua các phương tiện truyền thông.

4. Phân tích kết quả: Rút ra nhận định, đánh giá sau khi thu thập đủ dữ liệu.

5. Báo cáo kết quả: Tổng hợp kết quả và nhận định vào báo cáo để chia sẻ.