BÀI 10: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK 

MỞ ĐẦU

Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ của công dân được đề cập đến trong các câu ca dao sau và chia sẻ những điều em biết về các quyền và nghĩa vụ đó.

“Vợ chồng là nghĩa cả đời

Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn”.

“Thương nhau gặp khúc sông vơi

Khó khăn, gian hiểm chẳng rời thuỷ chung”.

KHÁM PHÁ

1. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân

Câu hỏi: 

a. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong từng trường hợp trên.

b. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể đó được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.

c. Theo em, những chủ thể nào trong các trường hợp trên có hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân? Hậu quả của những hành vi đó là gì?

d. Hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân mà em biết.

2. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

a. Quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng

Câu hỏi: 

a. Em hãy dựa vào nội dung hộp “Em cần biết” để xác định các quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng được thể hiện trong thông tin và trường hợp 1.

b. Theo em, suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 có đúng không? Vì sao?

c. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong trường hợp 2 và nêu hậu quả của những hành vi đó.

b. Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con, giữa các thành viên trong gia đình

Câu hỏi: 

a. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể trong những trường hợp trên được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.

b. Em hãy chỉ ra những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con trong trường hợp 2. Nêu hậu quả của những hành vi đó.

c. Em hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

a. Nam nữ có quyền tự quyết định hôn nhân của mình nhưng có bắt buộc phải lắng nghe ý kiến của cha mẹ không? Vì sao?

b. Sau khi kết hôn, người chồng tìm cách để vợ phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc gia đình là đúng hay sai, pháp luật quy định vấn đề này như thế nào?

c. Bố mẹ có quyền yêu cầu con trai đang làm việc trên thành phố phải về quê lấy vợ không? Vì sao?

d. Trong gia đình, người chồng quyết định những việc lớn như mua nhà, mua xe, người vợ quyết định những việc nội trợ, nuôi dạy con là đúng hay sai? Vì sao?

e. Với con chưa thành niên, cha mẹ có quyền yêu cầu con lao động để rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập là đúng hay sai? Vì sao?

Câu 2: Trong các trường hợp dưới đây ai thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình? Vì sao?

a. Chị B (17 tuổi) và anh C (22 tuổi) được cha mẹ tổ chức đám cưới nhưng không đăng ký kết hôn. Cả hai cho rằng, chỉ khi bị ép lấy nhau thì mới vi phạm, còn họ tự nguyện nên không vi phạm pháp luật.

b. Chị H muốn tham gia một khóa học 3 tháng để nâng cao nghiệp vụ. Chị đề nghị chồng mình thu xếp công việc ở cơ quan, thay chị đảm nhận việc chăm sóc con cái và bố mẹ hai bên.

c. Vợ chồng anh K sống chung với bố mẹ, thỉnh thoảng anh K vào bếp nấu ăn cho cả nhà nhưng bố mẹ anh K tỏ thái độ không hài lòng.

Câu 3: Em hãy xử lý các tình huống dưới đây:

a. Anh T và chị G kết hôn và có một con trai 8 tháng tuổi. Do mâu thuẫn giữa hai vợ chồng và giữa anh T với gia đình nhà vợ nên đã có lần chị G nói với anh T việc li hôn. Một lần hai người cãi nhau rất to, chị G mang con trai về nhà mẹ đẻ. Khi anh T đến thăm con thì chị G không đồng ý và đuổi anh về.

Em nhận xét như thế nào về hành vi của các chủ thể trong tình huống trên? Nếu là người thân của chị G, em sẽ làm như thế nào?

b. Nhiều người nói về việc gia đình anh V sinh con một bể, nhưng anh không quan tâm. Anh nghĩ mình cứ lo cho các con học hành đàng hoàng và có cuộc sống vui vẻ, biết yêu thương mọi người, hiểu kính ông bà, cha mẹ là đã tròn bổn phận của người làm cha. Anh thường nói với mọi người, khu nhà anh ở có gia đình thì phân biệt đối xử giữa các con nên anh em bất hoà. Có nhà vì mong có nếp, có tẻ nên sinh đẻ không kế hoạch, vợ chồng phải bận rộn kiếm tiền nuôi con nên không có thời gian chăm sóc, dạy dỗ. Nhìn cảnh đó anh thương cho bọn trẻ.

Em nhận xét như thế nào về suy nghĩ và việc làm của anh V?

Nếu đóng vai là cán bộ tổ dân phố trong khu nhà anh V đang ở, em sẽ làm gì khi chứng kiến các gia đình chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình?

VẬN DỤNG

Em hãy cùng bạn thiết kế một sản phẩm tuyên truyền các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

MỞ ĐẦU

+ “Vợ chồng là nghĩa cả đời, Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn”: nói về nghĩa vụ của mỗi người trong mối quan hệ hôn nhân, đó là sự trung thành và tôn trọng lẫn nhau. 

+ “Thương nhau gặp khúc sông vơi, Khó khăn, gian hiểm chẳng rời thuỷ chung”: nói về nghĩa vụ trong hôn nhân, đó là sự gắn bó và đồng lòng đối mặt với khó khăn. 

KHÁM PHÁ

1. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân

a. 

+ Trường hợp 1: Anh T và chị H đã tuân thủ quy định của pháp luật về tuổi kết hôn và họ đã thực hiện quyền tự do kết hôn của mình.

+ Trường hợp 2: Chị K và anh P đã thực hiện quyền ly hôn khi nhận thấy hôn nhân không còn hạnh phúc. Anh P không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con mà Toà án đã xử, điều này vi phạm quy định của pháp luật.

+ Trường hợp 3: Chị B và anh M đã kết hôn theo sự sắp đặt của gia đình, không phải do tình yêu tự nguyện. Điều này có thể đã vi phạm quyền tự do kết hôn của chị B. Ngoài ra, anh M đã vi phạm nghĩa vụ chung thủy trong hôn nhân khi chung sống với người khác và sinh con ngoài giá thú.

b. - Quyền:

+ Nam, nữ có quyền kết hôn và ly hôn (Hiến pháp 2013, Điều 36).

+ Việc kết hôn phải do nam và nữ tự nguyện quyết định (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8).

- Nghĩa vụ:

+ Nam kết hôn phải từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8).

+ Người kết hôn không được bị mất năng lực hành vi dân sự (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8).

+ Người kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8).

+ Người không được cưỡng ép người khác kết hôn trái với sự tự nguyện của họ, cản trở người khác kết hôn hoặc duy trì quan hệ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ hoặc cưỡng ép hoặc cản trở người khác ly hôn (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 181).

+ Người đang có vợ, có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác. Người chưa có vợ, chưa có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 182).

c. + Trường hợp 1: Anh T và chị H không vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân.

+ Trường hợp 2: Anh P vi phạm nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau khi ly hôn. Hậu quả là anh P có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị K khởi kiện.

+ Trường hợp 3: Anh M vi phạm nghĩa vụ trung thành trong hôn nhân. Hậu quả là anh M có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị B khởi kiện. Ngoài ra, gia đình chị B có thể bị xử lý hình sự nếu họ cưỡng ép chị B kết hôn với anh M trái với ý nguyện của chị B.

d. - Quyền:

+ Quyền được tôn trọng nhân phẩm, danh dự, sức khỏe, tình cảm, tài sản và các quyền khác của mình trong hôn.

+ Quyền được thừa kế tài sản của vợ hoặc chồng sau khi ly hôn hoặc một trong hai người qua đời.

- Nghĩa vụ:

+ Nghĩa vụ chung sống, yêu thương, tôn trọng, quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau.

+ Nghĩa vụ cùng nhau xây dựng gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con.

+ Nghĩa vụ thực hiện các quy định về quản lý tài sản chung của vợ chồng (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 38).

2. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

a. Quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng

a. + Quyền: Chị N có quyền được bình đẳng với anh T trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung 

+ Nghĩa vụ: Anh T và chị N đều có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình.

b. Suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 là đúng. Theo Điều 29 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ chồng bình đẳng với nhau về quyền, nghĩa vụ trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. Do đó, chị N có quyền được ghi tên vào Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất ở của căn nhà.

c. Anh A đã vi phạm nghĩa vụ tôn trọng, giữ gìn và bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tin cho vợ 

Hậu quả của những hành vi này là anh A có thể bị phạt tiền từ 5 000 000 đồng đến 10 000 000 đồng

b. Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con, giữa các thành viên trong gia đình

a. 

- Trường hợp 1:

+ Quyền của A: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng ý kiến của mình; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo.

+ Nghĩa vụ của anh G và chị N: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức.

- Trường hợp 2:

+ Quyền của con trai anh H: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức (Điều 70, Luật Hôn nhân và gia đình 2014).

+ Nghĩa vụ của anh H: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức (Điều 69, Luật Hôn nhân và gia đình 2014).

b. Trong trường hợp 2, hành vi của anh H là vi phạm nghĩa vụ của cha mẹ. Bởi anh H đã không đảm bảo quyền của con trai mình được học tập và giáo dục khi bắt con tham gia lao động nặng nhọc. Hậu quả của hành vi này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình học tập của con trai anh H.

c. 

+ Cha mẹ có nghĩa vụ giáo dục con về truyền thống tốt đẹp của gia đình, dân tộc, đạo đức xã hội và pháp luật 

+ Con có quyền được cha mẹ bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và nuôi dưỡng để phát triển toàn diện. 

+ Con có nghĩa vụ phụng dưỡng, chăm sóc cha mẹ khi họ già yếu, ốm đau, hoặc khi họ không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

LUYỆN TẬP

a. Việc lắng nghe ý kiến của cha mẹ không bắt buộc nhưng là một hành động tôn trọng và biết ơn cha mẹ. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về người con.

b. Người chồng không có quyền ép vợ phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc gia đình. Theo Luật Hôn nhân và gia đình, vợ chồng bình đẳng với nhau trong mọi mặt của cuộc sống gia đình.

c. Bố mẹ không có quyền yêu cầu con trai phải về quê lấy vợ. Con trai có quyền tự quyết định về hôn nhân của mình..

d. Trong gia đình, việc quyết định những việc lớn như mua nhà, mua xe, và những việc nội trợ, nuôi dạy con không nên được chia theo giới tính. Theo Luật Hôn nhân và gia đình, vợ chồng bình đẳng và cùng có trách nhiệm trong việc quản lý gia đình.

e. Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ giáo dục con cái, bao gồm việc rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập. Tuy nhiên, việc yêu cầu con lao động phải phù hợp với khả năng và độ tuổi của con.

Câu 2:

a. Trường hợp của chị B và anh C chưa đúng quy định của pháp luật. Theo Điều 8 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, nữ kết hôn phải từ đủ 18 tuổi trở lên..

b. Trường hợp của chị H đúng quy định của pháp luật.. Điều này tuân theo Điều 69 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình.

c. Trường hợp của anh K đúng quy định của pháp luật. Việc bố mẹ anh K tỏ thái độ không hài lòng không liên quan đến quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong mối quan hệ gia đình, việc tôn trọng và lắng nghe ý kiến của mọi người là rất quan trọng để duy trì hòa thuận và hạnh phúc.

Câu 3:

a. Trong tình huống này, cả anh T và chị G đều có những hành vi không phù hợp. Nếu là người thân của chị G, em sẽ khuyên chị nên tìm cách giải quyết mâu thuẫn với anh T một cách hòa bình và không nên ngăn anh T gặp con trừ khi có lý do chính đáng.

b. Suy nghĩ và việc làm của anh V có phần đúng đắn khi anh quan tâm đến việc học hành và cuộc sống vui vẻ của con. Nếu là cán bộ tổ dân phố, em sẽ tìm cách tư vấn và hỗ trợ các gia đình trong khu vực về việc lập kế hoạch gia đình, nuôi dạy con cái và thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.

VẬN DỤNG

Câu 1:

Tên sản phẩm: “Hạnh Phúc Gia Đình - Luật Lệ, Quyền Lợi và Trách Nhiệm”

Mô tả sản phẩm: Sản phẩm này là một công cụ tuyên truyền hiệu quả, giúp nâng cao nhận thức của công dân về quyền và nghĩa vụ của họ trong hôn nhân và gia đình theo quy định của pháp luật.

Nội dung chính:

+ Quyền của công dân.

+ Nghĩa vụ của công dân.

+ Hậu quả của vi phạm.