BÀI 1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÂY ĂN QUẢ

KHỞI ĐỘNG   

Hãy sắp xếp mỗi bộ phận của cây dừa trong Hình 1.1 tương ứng với mục đích sử dụng sau: (1) Mĩ phẩm, (2) Giá thẻ trồng cây, (3) Vật liệu xây dựng.

Giải rút gọn:

(1) Mĩ phẩm - a) Cùi dừa

(2) Gái thể trồng cây - b) Vỏ dừa

(3) Vật liệu xây dựng - c) Lá dừa

I. VAI TRÒ CỦA CÂY ẤN QUÁ

Câu hỏi: Em hãy cho biết cây ăn quả có vai trò gì trong đời sống và xã hội.

Giải rút gọn:

- Vai trò của cây ăn quả trong đời sống và xã hội:

+ Sử dụng làm thực phẩm

+ Sử dụng làm nguyên liệu chế biến

+ Sử dụng làm dược liệu

+ Bảo vệ môi trường và trang trí cảnh quan

+ Phát triển kinh tế và văn hoá, nghệ thuật

Câu hỏi: Kể tên các sản phẩm được tạo ra từ cây ăn quả trong Hình 1.3.

Giải rút gọn:

- Hồ lô tài lộc được làm từ quả bưởi.

- Hoa sen và giá đỡ điện thoại được làm từ cây dừa.

- Cây quất thế

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số sản phẩm được chế biến từ quả xoài, chuối hoặc bưởi.

Giải rút gọn:

- Xoài: Mứt xoài, xoài sấy dẻo, bánh xoài, sinh tố xoài,...

- Chuối: sinh tố, kẹo chuối, chuối sấy,...

- Bưởi: tinh dầu bưởi, mứt vỏ bưởi, nước ép, salad,…

Câu hỏi: Hãy kể thêm các sản phẩm văn hoá, nghệ thuật được tạo ra từ cây ăn quả.

Giải rút gọn:

- Dưa hấu khắc chữ (dùng để thở trong các dịp lễ tết).

- Dừa tài lộc dát vàng (dùng để thở trong các dịp lễ tết).

- Tạo hình bí đỏ (bí ngô) trong dịp Halloween.

Câu hỏi: Cây dứa được trồng nhiều ở vùng đồi núi đem lại những lợi ích gì?

Giải rút gọn:

- Lợi ích của việc trồng cây dứa ở vùng đồi núi:

+ Kiềm chế sạt lở đất

+ Tạo thu nhập

+ Bảo vệ môi trường

+ Thúc đẩy chế biến sản phẩm địa phương

Câu hỏi: Hãy kể tên và nêu vai trò của cây ăn quả đặc trưng tại một số địa phương.

Giải rút gọn:

Cây ăn quả đặc trưng tại một số địa phương và vai trò của chúng:

- Sầu riêng ở miền Nam Nguồn thu nhập chính, đặc sản, thu hút du lịch, ẩm thực

- Dừa ở miền Nam: Dừa là cây ăn quả quan trọng và phổ biến ở miền Nam Việt Nam. Nó không chỉ cung Cung cấp thực phẩm, nước uống, nguyên liệu cho nhiều sản phẩm

- Mận ở vùng Bắc Bộ: Nguồn thực phẩm, nguyên liệu chế biến (mứt, rượu, đặc sản)

II. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC CỦA CÂY ĂN QUẢ

Câu hỏi: Hãy nêu đặc điểm thực vật học của cây ăn quả.

Giải rút gọn:

- Rễ:

+ Hút nước và chất dinh dưỡng cho cây.

+ Dự trữ chất dinh dưỡng.

+ Giữ cây đứng vững.

- Thân và cành: Nâng đỡ và dẫn nối giữa bộ rễ với lá, chồi, hoa, quả.

- Lá: Tổng hợp chất hữu cơ cho cây.

- Hoa:

+ Cơ quan sinh sản của cây.

+ Cần sự giao phấn để tăng tỉ lệ đậu quả.

- Quả:

+ Bảo vệ hạt.

+ Phân thành các nhóm chính: quả hạch, quả mọng, quả có vỏ cứng.

Câu hỏi: Tại sao người trồng cần hiểu được đặc điểm thực vật học của cây ăn quả?

Giải rút gọn:

- Chăm sóc tốt hơn: Hiểu rõ cấu trúc và nhu cầu của cây để cung cấp nước, phân bón, kiểm soát sâu bệnh phù hợp.

- Nhận biết vấn đề sức khỏe: Phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh, từ đó có biện pháp phòng ngừa hoặc điều trị kịp thời.

- Lựa chọn giống cây phù hợp: Chọn giống cây phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và mục đích canh tác.

- Tăng năng suất và chất lượng quả: Tạo điều kiện tối ưu cho cây phát triển, cho năng suất cao và quả chất lượng tốt.

- Giảm thiểu rủi ro: Dự đoán và phòng ngừa các nguy cơ gây hại cho cây trồng.

Câu hỏi: Vì sao cây ăn quả cần được trồng ở nơi có tầng canh tác dày 1,0m trở lên?

Giải rút gọn:

- Giúp rễ cây phát triển mạnh

- Tăng năng suất và chất lượng quả

- Ngăn ngừa ngập úng

- Bảo vệ cây khỏi sâu bệnh

Câu hỏi: Chức năng của rễ và thân có điểm nào giống và khác nhau?

Giải rút gọn:

Giống nhau:

- Hấp thụ nước và khoáng chất: Cả rễ và thân đều có khả năng hấp thụ nước và khoáng chất từ môi trường xung quanh.

- Lưu trữ dự trữ: Cả rễ và thân đều có thể lưu trữ các chất dinh dưỡng, nước và năng lượng để cây sử dụng khi cần thiết.

Khác nhau:

- Rễ:

+ Hấp thụ nước, khoáng chất và chất hữu cơ từ đất.

+ Thường có nhiều nhánh nhỏ để tăng diện tích tiếp xúc với đất và tăng cường khả năng hấp thụ.

+ Giữ cho cây cố định trong đất và cung cấp sự ổn định cho cây.

+ Thường không có khả năng thực hiện quá trình quang hợp.

- Thân:

+ Chịu trách nhiệm vận chuyển nước, dưỡng chất và chất hữu cơ từ rễ đến các phần khác của cây và ngược lại.

+ Tham gia vào quá trình quang hợp, sản xuất và lưu trữ năng lượng.

+ Thường chứa các mô phát triển như mô phân chia, mô vận chuyển và mô lưu trữ.

+ Có khả năng chịu lực và là phần chính của cây đứng thẳng hoặc cây bò.

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại quả hạch, quả mọng, quả có vỏ cứng mà em biết.

Giải rút gọn:

- Quả hạch: đào, mơ,...

- Quả mọng: dâu, lựu,...

- Quả có vỏ cứng: dừa, mắc-ca,…

Câu hỏi: Hãy phân tích đặc điểm thực vật học của một loại cây ăn quả ở địa phương em.

Giải rút gọn:

Phân tích đặc điểm thực vật học của cây chôm chôm:

- Hệ thống rễ:

+ Phát triển mạnh mẽ, sâu và phân tán rộng.

+ Giúp cây hút nước, dinh dưỡng và bám trụ vững chắc.

- Thân và tán lá:

+ Thân cây mạnh mẽ, thẳng đứng, cao đến hàng chục mét.

+ Tán lá xanh quanh năm, lá dày, mặt bóng, chịu được nắng và hạn.

- Hoa và quả:

+ Hoa mọc thành chùm nhỏ, màu trắng hoặc vàng, trên cành hoặc thân chính.

+ Quả hạch lớn, vỏ ngoài cứng, gai nhọn. Mỗi quả chứa nhiều hạt trắng hoặc vàng.

- Đặc điểm sinh thái:

+ Thích nghi với môi trường nhiệt đới, cận nhiệt đới.

+ Mọc rậm rạp trong rừng nguyên sinh hoặc trồng ở vùng ấm, ẩm.

III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH CỦA CÂY ĂN QUẢ

Câu hỏi: Dựa vào yêu cầu về nhiệt độ, cây ăn quả được phân loại thành những nhóm nào? Nêu đặc điểm của mỗi nhóm đó.

Giải rút gọn:

Dựa vào yêu cầu về nhiệt độ, cây ăn quả được phân loại thành các nhóm:

- Cây ăn quả nhiệt đới.

- Cây ăn quả á nhiệt đới.

- Cây ăn quả ôn đới.

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại cây ăn quả thuộc nhóm á nhiệt đới và ôn đới. Nhóm cây nào yêu cầu vùng trồng cây có nhiệt độ thấp hơn?

Giải rút gọn:

- Cây ăn quả á nhiệt đới: Vải, bơ, nhót, xoài, chuối, dừa,...

- Cây ăn quả ôn đới: táo, lê, nho, mận, mơ, đào,...

- Nhóm cây ăn quả ôn đới yêu cầu vùng trồng cây có nhiệt độ thấp hơn.

Câu hỏi: Để ra hoa, cây ăn quả á nhiệt đới cần điều kiện về nhiệt độ khác cây ăn quả nhiệt đới như thế nào?

Giải rút gọn:

- Cây ăn quả nhiệt đới không yêu cầu nhiệt độ thấp để phân hóa mầm hoa.

- Câu ăn quả á nhiệt đới cần nhiệt độ thấp khoảng 10 - 20 °C để phân hoá mầm

hoa trong thời gian nhất định.

Câu hỏi: Độ ẩm đất ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả như thế nào?

Giải rút gọn:

Độ ẩm đất ảnh hưởng đến thời gian ngủ, nghỉ, sinh trưởng của cây: sự phân hoá hoa, nở hoa; quá trình lớn lên và chín của quả.

Câu hỏi: Cây ở giai đoạn ra hoa và giai đoạn ngủ, nghỉ có yêu cầu về độ ẩm đất như thế nào?

Giải rút gọn:

- Cây ăn quả cần nhiều nước (70-80% độ ẩm) khi ra lộc, ra hoa, phát triển quả. Ngược lại, cây cần ít nước hơn (40-50% độ ẩm) khi ngủ, nghỉ hoặc phân hóa hoa.

Câu hỏi: Ánh sáng ảnh hưởng như thế nào đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả?

Giải rút gọn:

- Ánh sáng ảnh hưởng đến thời gian ngủ, nghỉ, sự phân hóa mầm hoa, nở hoa và phát triển quả của cây. Thời gian chiếu sáng trong ngày quyết định sự hình thành mầm hoa đối với một số loại cây ăn quả.

Câu hỏi: Cường độ chiếu sáng mạnh có thể gây tác động xấu nào đối với cây ăn quả?

Giải rút gọn:

- Cường độ chiếu sáng mạnh làm cho cây mất nhiều nước. có thể gây cháy lá, rám quả. 

Câu hỏi: Em hãy tìm hiểu những lợi ích của việc bao quả xoài.

Giải rút gọn:

Việc bao quả xoài có một số lợi ích như:

- Bảo vệ quả khỏi côn trùng và sâu bệnh.

- Bảo vệ quả khỏi thời tiết bất lợi

- Tạo ra môi trường tốt cho quả phát triển

- Bảo vệ quả khỏi tổn thương bởi tác động bên ngoài.

- Tăng giá trị thương mại: Quả xoài được bảo quản bằng túi sẽ có hình dạng đẹp và chất lượng tốt hơn, điều này tăng cường giá trị thương mại của sản phẩm và giúp nông dân thu được giá cao hơn trên thị trường.

Câu hỏi: Cây ăn quả cần hấp thu các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu nào?

Giải rút gọn:

- Cây ăn quả cân các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yêu như đạm (N), lân (P), kali (K), các nguyên tố trung lượng và vi lượng.

Câu hỏi: Cây ăn quả thích hợp trồng ở nơi đất có đặc điểm như thế nào?

Giải rút gọn:

- Cây ăn quả đa số là cây lâu năm, bộ rễ phát triển mạnh cả chiều ngang và chiều sâu nên đất trồng cần có tầng canh tác dày, thoát nước tốt. Các loại đất thuận lợi cho cây ăn quả phát triển như đất phù sa, đất đỏ…

Câu hỏi: Nêu ảnh hưởng của gió đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả.

Giải rút gọn:

- Gió ảnh hướng đến:

+ Lưu thông không khí

+ Thoát hơi nước

+ Độ ẩm

+ Sâu bệnh

+ Sinh trưởng

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Cần phải làm gì để hạn chế gió mạnh ảnh hưởng xấu đến cây ăn quả?

Giải rút gọn:

Để hạn chế tác động tiêu cực của gió mạnh đối với cây ăn quả, có thể thực hiện các biện pháp sau:

- Xây dựng hàng rào hoặc hàng cây chắn gió

- Hỗ trợ cây

- Tạo cảnh quan tự nhiên với đồi, hồ, v.v. để giảm tốc độ gió

- Lựa chọn giống cây có khả năng chịu gió tốt

- Cắt tỉa cành yếu, tạo tán cây cân đối