BÀI 1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÂY ĂN QUẢ

KHỞI ĐỘNG      

Hãy sắp xếp mỗi bộ phận của cây dừa trong Hình 1.1 tương ứng với mục đích sử dụng sau: (1) Mĩ phẩm, (2) Giá thẻ trồng cây, (3) Vật liệu xây dựng.

Giải nhanh:

(1) - a)         (2) - b)         (3) - c) 

I. VAI TRÒ CỦA CÂY ẤN QUÁ

Câu hỏi: Em hãy cho biết cây ăn quả có vai trò gì trong đời sống và xã hội.

Giải nhanh:

- Vai trò của cây ăn quả trong đời sống và xã hội:

+ Sử dụng làm thực phẩm

+ Sử dụng làm nguyên liệu chế biến

Câu hỏi: Kể tên các sản phẩm được tạo ra từ cây ăn quả trong Hình 1.3.

Giải nhanh:

- Hồ lô tài lộc được làm từ quả bưởi.

- Hoa sen và giá đỡ điện thoại.

- Cây quất thế

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số sản phẩm được chế biến từ quả xoài, chuối hoặc bưởi.

Giải nhanh:

- Xoài: Mứt xoài, xoài sấy dẻo, bánh xoài, sinh tố xoài,...

Câu hỏi: Hãy kể thêm các sản phẩm văn hoá, nghệ thuật được tạo ra từ cây ăn quả.

Giải nhanh:

- Dưa hấu khắc chữ (dùng để thở trong các dịp lễ tết).

- Tạo hình bí đỏ (bí ngô) trong dịp Halloween.

Câu hỏi: Cây dứa được trồng nhiều ở vùng đồi núi đem lại những lợi ích gì?

Giải nhanh:

Lợi ích của việc trồng cây dứa ở vùng đồi núi:

- Kiềm chế sạt lở đất

- Tạo ra nguồn thu nhập

- Bảo vệ môi trường

- Thuận tiện cho việc chế biến sản phẩm địa phương

Câu hỏi: Hãy kể tên và nêu vai trò của cây ăn quả đặc trưng tại một số địa phương.

Giải nhanh:

Cây ăn quả đặc trưng tại một số địa phương và vai trò của chúng:

- Sầu riêng ở miền Nam: nguồn thu nhập chính của nhiều hộ nông dân 

- Măng cụt ở miền Trung và Nam Bộ: nguồn thực phẩm phong phú mà còn là nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình nông dân

II. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC CỦA CÂY ĂN QUẢ

Câu hỏi: Hãy nêu đặc điểm thực vật học của cây ăn quả.

Giải nhanh:

1. Rễ

Rễ cây có chức năng hút nước và chất dinh dưỡng để nuôi cây; dự trữ các chất dinh dưỡng khi cây sinh trưởng chậm hoặc ngủ, nghỉ: giữ cho cây đứng vững khi có gió bão. 

2. Thân và cành: Thân chính được tính từ cổ rễ cây đến điểm phân cành đầu tiên. 

3. Lá là cơ quan sinh dưỡng rất quan trọng đối với cây ăn quả do chúng là nơi tổng hợp các chất hữu cơ cần thiết cho cây

4. Hoa là cơ quan sinh sản của cây. 

5. Quả có chức năng bảo vệ hạt - cơ quan sinh sản của cây. 

Câu hỏi: Tại sao người trồng cần hiểu được đặc điểm thực vật học của cây ăn quả?

Giải nhanh:

- Chăm sóc tốt hơn

- Nhận biết vấn đề sức khỏe của cây

- Lựa chọn giống cây phù hợp.

- Tối ưu hóa sản lượng và chất lượng

- Giảm thiểu rủi ro.

Câu hỏi: Vì sao cây ăn quả cần được trồng ở nơi có tầng canh tác dày 1,0m trở lên?

Giải nhanh:

Đa phần rễ phân bố ở độ sâu khoảng 5 - 50 cm nên đất trồng cây ăn quả yêu cầu độ dày tầng canh tác trên 1.0m. Tầng canh tác dày và thoát nước tốt giúp hệ thống rễ của cây ăn quả phát triển mạnh mẽ và đạt được sự cân bằng về nước và dinh dưỡng. 

Câu hỏi: Chức năng của rễ và thân có điểm nào giống và khác nhau?

Giải nhanh:

Giống nhau:

- Hấp thụ nước và khoáng chất

- Lưu trữ dự trữ

Khác nhau:

- Rễ:

+ Hấp thụ nước, khoáng chất và chất hữu cơ từ đất.

+ Giữ cho cây cố định trong đất và cung cấp sự ổn định cho cây.

+ Thường không có khả năng thực hiện quá trình quang hợp.

- Thân:

+ Chịu trách nhiệm vận chuyển nước, dưỡng chất và chất hữu cơ từ rễ đến các phần khác của cây và ngược lại.

+ Tham gia vào quá trình quang hợp, sản xuất và lưu trữ năng lượng.

+ Thường chứa các mô phát triển n

+ Có khả năng chịu lực và là phần chính của cây đứng thẳng hoặc cây bò.

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại quả hạch, quả mọng, quả có vỏ cứng mà em biết.

Giải nhanh:

- Quả hạch: đào, mơ,...

- Quả có vỏ cứng: dừa, mắc-ca,...

Câu hỏi: Hãy phân tích đặc điểm thực vật học của một loại cây ăn quả ở địa phương em.

Giải nhanh:

- Hệ thống rễ:

+ Cây chôm chôm thường có hệ thống rễ phát triển mạnh mẽ để hấp thụ nước và khoáng chất từ đất.

- Thân và tán lá:

+ Thân cây chôm chôm thường mạnh mẽ, thẳng đứng và có thể cao đến hàng chục mét.

+ Cây chôm chôm có tán lá xanh quanh năm, lá thường dày và có mặt lá bóng, giúp cây chịu được ánh nắng mạnh và môi trường khô hạn.

- Hoa và quả:

+ Cây chôm chôm có hoa mọc trên cành hoặc trên thân chính của cây. Hoa thường mọc thành từng chùm nhỏ và có màu trắng hoặc vàng.

+ Quả của cây chôm chôm là trái hạch lớn, có vỏ ngoài cứng và gai. Mỗi quả thường chứa nhiều hạt lớn màu trắng hoặc vàng.

III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH CỦA CÂY ĂN QUẢ

Câu hỏi: Dựa vào yêu cầu về nhiệt độ, cây ăn quả được phân loại thành những nhóm nào? Nêu đặc điểm của mỗi nhóm đó.

Giải nhanh:

- Cây ăn quả nhiệt đới.

- Cây ăn quả á nhiệt đới.

- Cây ăn quả ôn đới.

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại cây ăn quả thuộc nhóm á nhiệt đới và ôn đới. Nhóm cây nào yêu cầu vùng trồng cây có nhiệt độ thấp hơn?

Giải nhanh:

- Cây ăn quả á nhiệt đới: Vải, bơ, nhót, xoài, chuối, dừa,...

- Cây ăn quả ôn đới: táo, lê, nho, mận, mơ, đào,...

Câu hỏi: Để ra hoa, cây ăn quả á nhiệt đới cần điều kiện về nhiệt độ khác cây ăn quả nhiệt đới như thế nào?

Giải nhanh:

- Cây ăn quả nhiệt đới không yêu cầu nhiệt độ thấp để phân hóa mầm hoa.

- Câu ăn quả á nhiệt đới cần nhiệt độ thấp khoảng 10 - 20 °C 

Câu hỏi: Độ ẩm đất ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả như thế nào?

Giải nhanh:

Độ ẩm đất ảnh hưởng đến thời gian ngủ, nghỉ, sinh trưởng của cây: sự phân hoá hoa, nở hoa; quá trình lớn lên và chín của quả.

Câu hỏi: Cây ở giai đoạn ra hoa và giai đoạn ngủ, nghỉ có yêu cầu về độ ẩm đất như thế nào?

Giải nhanh:

Thông thường. ở giai đoạn ra lộc, ra hoa, phát triển quả, cây ăn quả cần lượng nước lớn, độ âm đất nên duy trì khoảng 70 - 80%; ngược lại vào thời kì ngủ, nghỉ hoặc phân hoá hoa, cây yêu cầu lượng nước không cao, độ ẩm đất thấp, ở mức 40 - 50% .

Câu hỏi: Ánh sáng ảnh hưởng như thế nào đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả?

Giải nhanh:

Ánh sáng ảnh hưởng đến thời gian ngủ, nghỉ, sự phân hóa mầm hoa, nở hoa và phát triển quả của cây. Thời gian chiếu sáng trong ngày quyết định sự hình thành mầm hoa 

Câu hỏi: Cường độ chiếu sáng mạnh có thể gây tác động xấu nào đối với cây ăn quả?

Giải nhanh:

 có thể gây cháy lá, rám quả. 

Câu hỏi: Em hãy tìm hiểu những lợi ích của việc bao quả xoài.

Giải nhanh:

- Bảo vệ quả khỏi côn trùng và sâu bệnh.

- Bảo vệ quả khỏi thời tiết bất lợi

- Tạo ra môi trường tốt cho quả phát triển

- Bảo vệ quả khỏi tổn thương bởi tác động bên ngoài.

Câu hỏi: Cây ăn quả cần hấp thu các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu nào?

Giải nhanh:

Cây ăn quả cân các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu

Câu hỏi: Cây ăn quả thích hợp trồng ở nơi đất có đặc điểm như thế nào?

Giải nhanh:

Cây ăn quả đa số là cây lâu năm, bộ rễ phát triển mạnh cả chiều ngang và chiều sâu nên đất trồng cần có tầng canh tác dày, thoát nước tốt. 

Câu hỏi: Nêu ảnh hưởng của gió đến sự sinh trưởng và phát triển của cây ăn quả.

Giải nhanh:

Gió ảnh hướng đến mức độ lưu thông không khí trong vườn cây ăn quả, tăng khả năng thoát hơi nước. tăng hoặc giảm độ ẩm không khí. cũng như sự lây lan của các loại sâu, bệnh hại. 

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Cần phải làm gì để hạn chế gió mạnh ảnh hưởng xấu đến cây ăn quả?

Giải nhanh:

- Xây dựng hàng rào hoặc hàng cây chắn gió

- Sử dụng hệ thống treo dây hỗ trợ: Đối với các loại cây có cành mảnh khả năng bị gãy do gió mạnh, việc sử dụng hệ thống treo dây hỗ trợ sẽ giúp giữ cho cây thẳng và chống lại tác động của gió mạnh.

- Thiết kế vườn theo dạng cảnh quan tự nhiên

- Chọn giống cây phù hợp: Chọn các giống cây có khả năng chịu đựng tốt với gió mạnh, như các loại cây có thân mạnh mẽ và cành chắc chắn.

- Thực hiện kỹ thuật cắt tỉa đúng