BÀI 13

ĐỌC: MẦM NON

Khởi động: Em hãy nêu sự thay đổi của thời tiết, cỏ cây, ... khi mùa đông chuyển sang mùa xuân hoặc mùa khô chuyển sang mùa mưa. 

Giải nhanh:

 Mùa đông, thường có khí hậu lạnh, cây cối và cỏ cây thường khô héo hoặc không mọc nhiều. Nhưng khi chuyển sang mùa xuân hoặc mùa mưa, thời tiết trở nên ấm áp hơn và có mưa nhiều hơn. Điều này làm cho cỏ cây trở nên xanh tươi, mọc mạnh mẽ và cảnh quan trở nên sống động hơn. Nhìn chung, sự thay đổi này thể hiện sự phục hồi và tái sinh của tự nhiên sau một khoảng thời gian khắc nghiệt.

Câu 1: Trong 2 khổ thơ đầu, mầm non được miêu tả như thế nào? Cách miêu tả đó có gì thú vị?

Giải nhanh:

- Nho nhỏ, nằm nép lặng im, mắt lim dim, cố nhìn qua kẽ lá, thấy mây bay hối hả, thấy mưa phùn lất phất, thấy cội với cành, …

- Vì tác giả nhân hóa mầm non giống như một đứa trẻ đang ngắm nhìn, khám phá thế giới bên ngoài với sự quan sát tỉ mỉ, chi tiết.

Câu 2: Cảnh vật mùa đông hiện ra như thế nào qua cảm nhận của mầm non?

Giải nhanh:

- Mây: bay hối hả

- Mưa: mưa phùn lất phất

- Lá cây: tuôn rào rào, vàng đầy mặt đấy

- Rừng cây: thưa thớt, chỉ cội với cành

Câu 3: Nhờ đâu mầm non nhận ra mùa xuân đến?

Giải nhanh:

Nhờ tiếng chim kêu, ngọn suối róc rách reo mừng, ngàn chim muông hát ca vang dậy,…

Câu 4: Nêu nhận xét của em về hình ảnh mầm non trong khổ thơ cuối.

Giải nhanh:

Hình ảnh mùa đông đang chuyển mình sang mùa xuân, mùa xuân tới mang lại sức sống khác hoàn toàn.

Câu 5: Nội dung chính của bài thơ là gì?

Giải nhanh:

Miêu tả hình ảnh mầm non trong mùa đông giá rét và sự chuyển mình của nó khi mùa xuân đến. Đó chính là thời khắc giao mùa trong mỗi năm, mùa đông qua đi, mùa xuân đến thay chiếc áo hoàn toàn mới, đầy sức sống cho thiên nhiên, loài vật và con người.

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: TỪ ĐA NGHĨA

Câu 1: Đọc đoạn thơ và các nghĩa của từ mắt rồi trả lời câu hỏi.

a. Tìm nghĩa thích hợp cho từ mắt được in đậm.

b. Trong các nghĩa của từ mắt nêu trên, nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa được phát triển từ nghĩa gốc (nghĩa chuyển)?

c. Các nghĩa trên của từ mắt có liên hệ với nhau như thế nào?

Giải nhanh:

1. (1) có nghĩa là chỗ lồi ra, giống hình con mắt ở một số vật.

2) và (3) có nghĩa là cơ quan để nhìn của người hay động vật.

1. Nghĩa 1 là nghĩa gốc, nghĩa 2 là nghĩa chuyển.
2. Đều chỉ chỗ lồi ra, thể hiện khả năng quan sát của sự vật.

Câu 2: Xác định nghĩa của từ biển trong những câu thơ, câu ca dao dưới đây và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển. 

a. Việt Nam đất nước ta ơi

Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn

b. Mặt trời xuống biển như hòn lửa

    Sóng đã cài then, đêm sập cửa

c. Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông.

Giải nhanh:

Nghĩa gốc: từ biển ở câu b và c

Nghĩa chuyển: từ biển ở câu a trong từ biển lúa

Câu 3: Từ lưng trong mỗi đoạn thơ dưới đây được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Nêu các nghĩa của từ đó.

a. Trăng tròn như quả bóng

    Lơ lửng treo lưng trời.

b. Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ

    Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi

    Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

    Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

Giải nhanh:

a. Từ lưng là nghĩa chuyển.

Nghĩa: miêu tả vị trí của trăng khi treo lơ lửng trên bầu trời, ám chỉ phần sau của không gian tạo ra một hình dung thơ mộng về vị trí và trạng thái của trăng trên bầu trời.

b. Từ lưng thứ 1: lưng núi là nghĩa chuyển.

Nghĩa: phần sau của núi có kích thước lớn, khổng lồ, sử dụng hình ảnh lưng núi để miêu tả kích thước ấn tượng của dãy núi.

Từ lưng thứ 2 và 3 là nghĩa gốc.

Nghĩa: là một bộ phận cơ thể con người, phần sau của thân người, đối diện với phần bụng và ngực, bắt đầu từ gáy sau cổ đến mông.

Câu 4: Chọn 1 trong 2 từ dưới đây và đặt câu để phân biệt các nghĩa của từ đó.

Giải nhanh:

a.

 – Nghĩa 1: Thời tiết hôm nay thật ấm áp.

- Nghĩa 2: Hành động giúp đỡ người khác của anh ấy khiến người mẹ cảm thấy ấm lòng.

b.

– Nghĩa 1: Thời tiết mùa đông lạnh giá vô cùng.

- Nghĩa 2: Trái tim của anh ấy lạnh như băng khi gặp người thân của mình.

VIẾT: LẬP DÀN Ý CHO BÀI VĂN TẢ PHONG CẢNH

Đề 2: Tả một cảnh biển đảo em đã được thấy tận mắt hoặc xem trên phim ảnh.

Câu 1: Lập dàn ý.

Giải nhanh:

- Mở bài: Giới thiệu bao quát về bãi biển Nha Trang.

+ Nha Trang là một thành phố ven biển nổi tiếng tại Việt Nam.

+ Vị trí và đặc điểm địa lý của Nha Trang

- Thân bài: miêu tả theo trình tự thời gian:

+ Buổi sáng:

• Trời trong xanh, mây trôi lãng đãng
• Không khí mát mẻ, trong lành, rất dễ chịu
• Trời có nắng nhẹ, gió thổi liên tục, khua lá dừa kêu lao xao
• Bờ cát còn hơi ẩm ướt sương đêm
• Nước biển dập dềnh sóng nhẹ, thỉnh thoảng lại có đợt sóng va vào bờ
• Người ở trên bờ biển rất ít, chỉ có vài người dậy sớm tập thể dục
• Các hàng quán đều đang đóng cửa im lìm

+ Buổi chiều:

• Bầu trời không một gợn mây, nắng chiếu thẳng xuống bờ biển
• Gió thổi nhanh và mạnh hơn, mang theo hơi muối biển
• Nước biển ấm áp hơn, nhẹ nhàng hơn buổi sáng, không có nhiều sóng lớn nên thích hợp để bơi lội
• Có rất đông người đi tắm biển, vui chơi dưới nước
• Các cửa hàng cho thuê phao, bán kem, nước ngọt… đông đúc người mua kẻ bán

+ Buổi tối:

• Trời tối, không nhìn thấy màu sắc của nước biển, bờ cát, cây cối
• Ánh đèn điện hắt xuống mặt nước, tạo nên biển bạc loang loáng kì ảo
• Nước biển buổi tối lạnh hơn, có sóng to và lao bào bờ dồn dập, nên không có ai xuống bơi
• Gió đêm ở biển rất mạnh và mát, nên có nhiều người ngồi hóng gió, ăn uống ở dọc bờ biển
• Những cây dừa quằn quại, đung đưa trong gió, tơi tả hết cả những tàu lá già

- Kết bài: Nêu suy nghĩ, nhận xét hoặc tình cảm của em về biển Nha Trang.

Câu 2: Góp ý và chỉnh sửa dàn ý.

Bài tập về nhà:

Câu 1: Tìm đọc sách báo viết về núi, hang động, đại dương, các hành tinh trong hệ Mặt Trời, ... hoặc hiện tượng trong thế giới tự nhiên (núi lửa phun trào, lốc xoáy, mưa đá, ...).

Giải nhanh:

1. "The Hidden Life of Trees" (Cuộc sống ẩn dật của cây) - Peter Wohlleben: Cuốn sách này khám phá cuộc sống của cây trong rừng, cách chúng giao tiếp và tương tác với nhau. Nó cung cấp một cái nhìn sâu sắc về sự kỳ diệu và thông minh của thế giới cây cối.
2. "Planet Earth" (Hành tinh Trái Đất) - Alastair Fothergill, David Attenborough: Đây là cuốn sách dựa trên bộ phim tài liệu cùng tên, khám phá vẻ đẹp và đa dạng của hành tinh Trái Đất, từ các môi trường tự nhiên đến các hiện tượng thiên nhiên đặc biệt.
3. "The Hidden World of the Ocean" (Thế giới ẩn dật dưới đại dương) - Ingrid Selberg, Hans Silvester: Cuốn sách này khám phá vẻ đẹp và sự đa dạng của đại dương, với những hình ảnh tuyệt đẹp và câu chuyện thú vị về cuộc sống dưới mặt nước.
4. "Krakatoa: The Day the World Exploded" (Krakatoa: Ngày thế giới phát nổ) - Simon Winchester: Cuốn sách này tường thuật về sự kiện phun trào núi lửa mạnh mẽ của Krakatoa vào năm 1883, với những tác động đáng kinh ngạc lên môi trường và xã hội.
5. "Storm Kings: The Untold History of America's First Tornado Chasers" (Các vị vua bão: Lịch sử chưa kể về những người săn lốc xoáy đầu tiên của Mỹ) - Lee Sandlin: Cuốn sách này khám phá lịch sử của việc săn lốc xoáy ở Mỹ và những người đã đặt nền móng cho nghiên cứu thời tiết và dự báo bão.
6. "The Cloudspotter's Guide" (Hướng dẫn nhìn mây) - Gavin Pretor-Pinney: Cuốn sách này khám phá về mây, từ những dạng mây phổ biến cho đến những hiện tượng đặc biệt như mây lenticular và mây mammatus.