BÀI 8: PHONG TRÀO TÂY SƠN

MỞ ĐẦU

Bảo tàng Quang Trung ở huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định hiện đang lưu trữ nhiều tư liệu, hiện vật xuyên suốt các thời kì phát triển của phong trào Tây Sơn và Hoàng đế Quang Trung. Em biết phong trào Tây Sơn, Hoàng đế Quang Trung đã có những đóng góp gì đối với lịch sử dân tộc? Việc xây dựng Bảo tàng Quang Trung phản ánh điều gì?

Giải nhanh:

• Ngày 25/11 năm Mậu Thân (22/12/1788), Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ làm lễ đăng quang lên ngôi Hoàng đế tại Phú Xuân, đặt niên hiệu Quang Trung. tiến ra Bắc, đại phá quân Thanh.
• Việc xây dựng Bảo tàng Quang Trung cho thấy ông là người có công lao vĩ đại trong lịch sử dân tộc. 

I. KHỞI NGHĨA TÂY SƠN BÙNG NỔ

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 (SGK, tr.34) và thông tin trong mục, hãy trình bày nguyên nhân bùng nổ khởi nghĩa Tây Sơn.

Giải nhanh:

• Cuối thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu
• Địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất của nông dân.
• Chế độ tô thuế, lao dịch nặng nề.

=> Mâu thuẫn giữa nông dân với chính quyền Đàng Trong lên đến đỉnh điểm.

II. NHỮNG THẮNG LỢI TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

Câu hỏi: Hãy mô tả thắng lợi đầu tiên của nghĩa quân Tây Sơn.

Giải nhanh:

• Năm 1774, nghĩa quân Tây Sơn đã làm chủ được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận. 
• Nguyễn Nhạc buộc phải tạm hoà hoãn với quân Trịnh để dồn sức đánh quân Nguyễn. Nghĩa quân Tây Sơn đã bốn lần đánh vào Gia Định. 

Câu hỏi: Quan sát lược đồ hình 8.4 (SGK, tr.36) và cho biết vì sao Nguyễn Huệ chọn khúc sông từ Rạch Gầm đến Xoài Mút làm trận địa quyết chiến?

Giải nhanh:

Đoạn Rạch Gầm đến Xoài Mút dài khoảng 6km, rộng hơn 1km, có chỗ gần 2km. Có nhiều cồn, cù lao, hai bên bờ sông cây cối rậm rạp. Địa hình này thuận lợi để giấu quân phục kích dành thế chủ động, phù hợp  cho việc bố trí trận địa

Câu hỏi: Mô tả những nét chính (thời gian, người lãnh đạo, địa điểm, cách đánh, kết quả) về trận Rạch Gầm - Xoài Mút trên lược đổ. Thắng lợi này có ý nghĩa quan trọng như thế nào?

Giải nhanh:

- Tháng 7 – 1784, quân Xiêm kéo vào Gia Định, đánh chiếm hết miền tây Gia Định.

- Tháng 1/1785, Nguyễn Huệ tiến quân vào Gia Định, chọn Rạch Gầm – Xoài Mút làm trận địa quyết chiến

Kết quả: Quân Xiêm bị đánh tan, Nguyễn Ánh thoát chết, chạy sang Xiêm lưu vong.

Ý nghĩa:

- Đập tan âm mưu xâm lược của phong kiến Xiêm.

- Khẳng định sức mạnh của nghĩa quân và tài chỉ huy quân sự Nguyễn Huệ.

Câu hỏi: Hãy cho biết các cuộc tiến quân của Nguyễn Huệ ra Bắc trong những năm 1786 - 1788 đạt được kết quả như thế nào?

Giải nhanh:

Tháng 6-1786, quân Tây Sơn nhanh chóng tiêu diệt quân Trịnh ở thành Phú Xuân. Thừa thắng, Nguyễn Huệ giải phóng toàn bộ đất Đàng Trong.

Ngày 21-7-1786, Nguyễn Huệ đánh vào Thăng Long, chúa Trịnh bị dân bắt và nộp cho quân Tây Sơn. 

Giữa 1788 Nguyễn Huệ tiến quân ra Thăng Long xây dựng chính quyền Bắc Hà.

Câu hỏi: Khai thác hình 8.5, 8.6 (SGK, tr.37 – 38), hãy mô tả trận đại phá quân Thanh xâm lược năm 1789 của quân Tây Sơn.  

Giải nhanh:

• Ngày 25/11 năm Mậu Thân (22/12/1788), Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, chỉ huy quân tiến ra Bắc, liên tục tuyển thêm quân.
• Đêm 30 tết, quân ta vượt sông Gián Khẩu tiêu diệt gọn quân địch
• Đêm mùng 3 tết, bao vây tiêu diệt đồn Hà Hồi.
• Đêm mùng 5 tết, quân ta tấn công và hạ đồn Ngọc Hồi.
• Cùng lúc đạo quân của đô đốc Long tấn công, tiêu diệt đồn Đống Đa.

III. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 3 và thông tin trong mục, hãy cho biết nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn.

Giải nhanh:

• Nguyên nhân thắng lợi:

- Ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột, tinh thần yêu nước, đoàn kết và hi sinh cao cả của nhân dân ta.

 - Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của vua Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.

• Ý nghĩa lịch sử:

 - Lật đổ thành công chính quyền phong kiến thối nát Nguyễn - Trịnh - Lê, xoá bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng cho việc thống nhất quốc gia.

Câu hỏi: Hãy cho biết đánh giá của em về vai trò của Quang Trung - Nguyễn Huệ trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc.

Giải nhanh:

• Ông là trụ cột của nghĩa quân Tây Sơn.
• Trong hai cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống Thanh, Nguyễn Huệ đã kêu gọi quần chúng nhân dân, liên kết lực lượng, lãnh đạo nghĩa quân 
• Là người chủ động mở những trận quyết chiến nhanh chóng

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy lập bảng về những sự kiện chính của phong trào Tây Sơn từ năm 1771 đến năm 1789 theo các tiêu chí: thời gian, thắng lợi tiêu biểu.

Giải nhanh:

Câu hỏi: Có ý kiến cho rằng: Quyết định tiêu diệt quân Thanh vào dịp Tết Kỉ Dậu (1789) thể hiện thiên tài quân sự của vua Quang Trung. Em đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?

Giải nhanh:

Em đồng ý với nhận định trên. Vua Quang Trung đã rất đúng đắn khiến quân giặc bị bất ngờ, không kịp trở tay và nhanh chóng thất bại.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo và internet, em hãy viết bài giới thiệu (khoảng 7 - 10 câu) về vị anh hùng dẫn tộc Quang Trung theo gợi ý sau:

• Vai trò.
• Điều khiến em ấn tượng nhất về ông.
• Những con đường, ngôi trường, di tích lịch sử mang tên ông.

Giải nhanh:

Vua Quang Trung, một vị vua tài năng, một người anh hùng áo vải hào kiệt của dân tộc. Một vị tướng chinh chiến sa trường chưa một lần bất bại và đem lại sự tự do cho dân tộc, giúp nhân dân vùng lên thoát khỏi các cuộc xâm lược của Xiêm và Mãn Thanh. Những công lao của ông có lẽ ta không bao giờ kể hết được và đó sẽ là những dấu son chói lọi trong chiều dài lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam ta. 

Câu hỏi: Nếu được tham gia học tập tại một trong các địa điểm sau: Bảo tàng Quang Trung (Bình Định), di tích Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang), di tích Gò Đống Đa (Hà Nội), em chọn địa điểm nào? Vì sao em chọn địa điểm đó?

Giải nhanh:

Em sẽ lựa chọn thăm quan Bảo tàng Quang Trung.  Theo em, đây là một địa điểm vô cùng hấp dẫn để thăm quan và tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa Tây Sơn hào hùng cũng như để tưởng nhớ công lao của người anh hùng áo vải Quang Trung - Nguyễn Huệ.