BÀI 5. CUỘC XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN

MỞ ĐẦU

Di tích thành nhà Mạc (Cao Bằng, Lạng Sơn), Lũy Thầy (Quảng Bình),... gợi cho em nhớ đến những cuộc xung đột nào trong các thế kỉ XVI-XVII? Những cuộc xung đột đó đã để lại hệ quả như thế nào đối với lịch sử dân tộc?

Giải nhanh:

• Di tích gợi nhớ đến các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.
• Hệ quả của những cuộc xung đột:

- Xung đột Nam - Bắc triều kiến đất nước bị chia cắt

- Xung đột Trịnh - Nguyễn: cả nước bị cuốn vào vào binh đao khói lửa, toàn bộ vùng Quảng Bình, Hà Tĩnh ngày nay trở thành chiến trường ác liệt. 

I. SỰ RA ĐỜI VƯƠNG TRIỀU MẠC

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, hãy trình bày những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.

Giải nhanh:

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.

- Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.

II. XUNG ĐỘT NAM - BẮC TRIỀU

Câu hỏi: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Giải nhanh:

• Cuối triều Lê các thế lực cát cứ nổi lên khắp nơi tranh giành quyền lực.
• Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra nhà Mạc (Bắc triều).
• Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hoá lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lập ra Nam triều.

=> Gây ra chiến tranh Nam - Bắc triều.

Câu hỏi: Hãy tóm tắt nét chính về hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Giải nhanh:

• Đất nước bị chia cắt.
• Gây tổn thất lớn về người và của
• Kinh tế bị tàn phá

III. XUNG ĐỘT TRỊNH - NGUYỄN

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Giải nhanh:

- Sau khi Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm tiếp tục sự nghiệp “Phù Lê diệt Mạc”. Để thao túng quyền lực vào tay họ Trịnh, Trịnh Kiểm tìm cách loại trừ phe cánh họ Nguyễn. 

- Tại Thuận Hóa, Nguyễn Hoàng xây dựng cơ nghiệp của họ Nguyễn, trở thành thế lực cát cứ ở Đàng Trong

⟹ Năm 1627, chúa Trịnh đem quân đánh Thuận Hóa, chiến tranh bùng nổ.

Câu hỏi: Hãy nêu hệ quả của cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Giải nhanh:

• Chia cắt đất nước, gây đau thương tổn hại cho dân tộc.
• Gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hoá làm suy giảm tiềm lực đất nước.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy lập và hoàn thành bảng hệ thống (theo gợi ý dưới đây) về các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Giả sử là một người dân sống ở thế kỉ XVI - XVII, em hãy đưa ra it nhất một lí do phản đối các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Giải nhanh:

Hai cuộc xung đột này mang tính chất của cuộc chiến tranh phi nghĩa, khiến đất nước bị chia cắt, người dân phải sống trong cảnh khốn cùng, kinh tế đất nước bị đình trệ, gây ra những thiệt hại lớn về người và của.

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet về di tích Luỹ Thầy và sông Gianh (Quảng Bình), hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 7 - 10 dòng) về cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Giải nhanh:

Trịnh - Nguyễn phân tranh là một giai đoạn đất nước tiếp tục bước vào cuộc nội chiến quốc gia giữa các thế lực phong kiến để tranh giành sức ảnh hưởng. Nguyên nhân sâu xa nhất của cuộc nội chiến Trịnh - Nguyễn phân tranh bắt nguồn từ sự kiện Mạc Thái Tổ Mạc Đăng Dung lên ngôi hoàng đế Đại Việt năm 1527. Sau gần nửa thế kỉ, hai thế lực Trịnh - Nguyễn đã trải qua bảy lần giao chiến, cuốn cả nước vào vòng binh đao khói lửa. Cuộc chiến tranh đã làm hao tổn sức người sức của, triệt phá đồng ruộng, xóm làng, kìm hãm sự phát triển của đất nước, dẫn đến việc chia đôi lãnh thổ của nước Đại Việt thống nhất thành giang sơn riêng của hai dòng họ.