BÀI 13.  ĐỘ TO VÀ ĐỘ CAO CỦA ÂM

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Âm mà ta nghe được phát ra từ dây số 1 và dây số 6 của cây đàn ghita có gì khác nhau?

Giải nhanh:

Dây số 1 và dây số 6 phát ra âm thanh to nhỏ khác nhau.

I. ĐỘ TO VÀ BIÊN ĐỘ CỦA SÓNG ÂM

1. Biên độ dao động của nguồn âm, sóng âm

Câu hỏi: Hãy so sánh biên độ của sóng âm trong hình 13.2b và 13.2c từ đó rút ra mỗi quan hệ giữa biên độ của sóng âm và biên độ dao động của nguồn âm

Giải nhanh:

Biên độ dao động của hình b lớn hơn ® Biên độ của sóng âm tỉ lệ thuận với biên độ dao động của nguồn âm.

2. Độ to của âm

Câu 1: So sánh độ to của âm thanh nghe được trong thí nghiệm vẽ ở hình 13.2b và 13.2c

Giải nhanh:

Âm thanh của hình b lớn hơn.

Câu 2: Từ câu trả lời trên, rút ra mỗi quan hệ giữa biên độ của sóng âm với độ to của âm

Giải nhanh:

Biên độ sóng âm dao động càng lớn, âm càng to.

Câu 3: Khi gảy đàn hoặc đánh trống, muốn âm phát ra to hơn người ta làm thế nào? Tại sao?

Giải nhanh:

Ta có thể đánh trống mạnh hoặc gảy mạnh dây đàn vì khi ấy sẽ tạo ra biên độ dao động lớn hơn thì âm thanh phát ra to hơn.

II. ĐỘ CAO VÀ TẦN SỐ CỦA SÓNG ÂM

1. Tần số

Câu 1: Nếu một dây đàn ghita dao động 880 lần mỗi giây thì tần số của nó là bao nhiêu?

Giải nhanh:

Tần số là 880 Hz.

Câu 2: Nếu một mặt trống dao động với tần số 100 Hz thì nó thực hiện được bao nhiêu dao động trong 1 min?

Giải nhanh:

1 phút = 60 s

Ta có:  N = f . t = 100 . 60 = 6000 (dao động).

Câu 3: Nếu một con ong mật khi bay đập cánh lên, xuống 3 300 lần trong 10 s thì tần số dao động của cánh nó là bao nhiêu?

Giải nhanh:

2. Độ cao của âm

Câu 1: Hãy so sánh tần số của sóng âm trong hình 13.4a và 13.4b từ đó rút ra mối quan hệ giữa tần số của sóng âm và tần số dao động của nguồn âm.

Giải nhanh:

Tần số dao động của sóng âm ở hình 13.4b lớn hơn.

Câu 2: So sánh độ cao (bổng, trầm) của âm nghe được trong thí nghiệm hình 13.4a và 13.4b.

Giải nhanh:

Hình 13.4b có âm phát ra cao hơn, hình 13.4a có âm phát ra thấp hơn.

Câu 3: Từ câu trả lời trên, rút ra mối quan hệ giữa tần số của sóng âm với độ cao của âm.

Giải nhanh:

Âm phát ra càng cao (càng bổng) khi tần số dao động càng lớn và ngược lại.

Câu 1: Một con muỗi khi bay vỗ cánh 3000 lần trong 5 giây và một con ong mật khi bay vỗ cánh 4950 lần trong 15 giây.

a) Tính tần số dao động của cánh muỗi và cánh ong khi bay. Con nào vỗ cánh nhanh hơn?

b) Âm phát ra khi vỗ cánh của con muỗi hay con ong cao hơn?

Giải nhanh:

a)       f_muỗi

f_ong

® Con muỗi vỗ cánh nhanh hơn con ong.

b) Âm phát ra khi vỗ cánh của con muỗi cao hơn con ong.

Câu 2: Hãy tìm hiểu xem khi vặn cho dây đàn ghita căng nhiều, căng ít thì âm phát ra sẽ cao, thấp như thế nào? Tần số lớn, nhỏ ra sao?

Giải nhanh:

Khi vặn dây đàn ghita căng nhiều, dao động của dây đàn nhanh, âm phát ra cao, tần số dao động lớn. Khi vặn dây đàn ghita căng ít, dao động của dây đàn chậm, âm phát ra thấp, tần số dao động nhỏ.

Câu 3: Tìm ví dụ về âm trầm (thấp), âm bổng (cao).

Giải nhanh:

Ví dụ: Lời nói nhỏ có độ to là 20 dB (âm trầm), tiếng nhạc lớn có độ to là 80 dB (âm bổng).