BÀI 5: ĐỀN HÙNG VÀ LỄ GIỖ TỔ HÙNG VƯƠNG

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em có biết vì sao ngày 10-3 (âm lịch) lại được Nhà nước quy định là ngày nghỉ lễ? Ngày này có ý nghĩa như thế nào đối với người Việt Nam

Đáp án chuẩn:

- Ngày 10/3 âm lịch là ngày Giỗ Tổ Hùng vương

- Ý nghĩa: tưởng nhớ công lao dựng nước của các vua Hùng; thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.

KHÁM PHÁ

1. Khu di tích Đền Hùng

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy xác định vị trí của khu di tích Đền Hùng trên lược đồ.

Đáp án chuẩn:

Khu Di tích lịch sử Đền Hùng thuộc thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ

Câu 2: Quan sát hình 2, em hãy xác định một số công trình kiến trúc chính trong khu di tích Đền Hùng

Đáp án chuẩn:

- Một số công trình kiến trúc chính:

• Đền thờ Lạc Long Quân

• Đền Hạ

• Đền Giếng
  Đền Quốc Mẫu Âu Cơ

• Đền Thượng

• Lăng Hùng Vương

2. Lễ giỗ Tổ Hùng Vương

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát từ hình 3 đến hình 5, em hãy:

- Cho biết lễ giỗ Tổ Hùng Vương diễn ra ở đâu và vào thời gian nào.

- Nêu một số nét sơ lược về lễ giỗ Tổ Hùng Vương.

Đáp án chuẩn:

- Lễ giỗ Tổ Hùng Vương tổ chức ở Đền Hùng và vào ngày 10/ 3 âm lịch hằng năm.

- Nghi thức quan trọng nhất của phần lễ là lễ rước kiệu, lễ dâng hương. Phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động phong phú

Câu 2: Trong lễ hội Đền Hùng thường diễn ra những hoạt động gì?

Đáp án chuẩn:

Trong lễ hội Đền Hùng thường diễn ra: Nghi thức quan trọng nhất là lễ rước kiệu, lễ dâng hương. Ngoài ra còn có các hoạt đông: diễn xướng hát Xoan, múa rối nước, liên hoan văn nghệ, ...

3. Truyền thuyết thời Hùng Vương

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 8,9, em hãy kể lại truyền thuyết "Con Rồng cháu Tiên" và "Bánh chưng, bánh giầy"

Đáp án chuẩn:

Truyền thuyết Con rồng cháu Tiên

Lạc Long Quân kết duyên với Âu Cơ và sinh được một bọc trăm trứng, nở được một trăm con. Đến một ngày, Lạc Long Quân nói với Âu Cơ rằng: Ta là giống Rồng, nàng là giống Tiên. Nay ta đem năm mươi người con xuống biển còn năm mươi người con theo nàng lên núi và hãy giúp đỡ nhau. Âu Cơ cùng năm mươi người con ở Phong Châu, suy tôn người con trưởng làm vua, gọi là Hùng Vương, đặt tên nước là Văn Lang.

Truyền thuyết "Bánh chưng, bánh giầy"

Để chọn người nối ngôi, Hùng Vương cho gọi các quan lang (con trai vua) đến và bảo rằng: các con hãy làm một món ăn để cúng tổ tiên. Ai có món ăn ngon, vừa ý ta thì ta sẽ truyền ngôi cho.
Các quan lang đi tìm nhiều của ngon vật lạ. Chỉ có Lang Liêu không biết chọn món ăn gì, ngày đêm thao thức không yên. Một hôm, Lang Liêu được một vị thần bảo mộng, dạy cho cách dùng gạo để làm bánh hình vuông tượng trưng cho đất, làm bánh hình tròn tượng trưng cho trời. Lang Liêu đã làm theo lời vị thần dạy, chọn lấy gạo nếp trắng, lấy lá gói thành hình vuông, cho nhân thịt vào giữa, đem nấu cho chín, gọi là bánh chưng. Lang Liêu lại lấy gạo nếp nấu thành xôi đem giã cho thật nhuyễn, nặn thành hình tròn, gọi là bánh giầy.
Đến ngày hẹn, Hùng Vương cho gọi các quan lang đến dâng món ăn. Các quan lang dâng lên vua cha nhiều món ăn quý hiếm, chỉ có Lang Liêu là dâng bánh chưng, bánh giầy. Hùng Vương thấy làm lạ đã ăn thử thì thấy hương vị thơm ngon. Hùng Vương đã khen ngợi và truyền ngôi cho Lang Liêu.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Kể tên những công trình kiến trúc chính trong khu di tích Đền Hùng.

Đáp án chuẩn:

- Một số công trình kiến trúc chính:

• Đền Quốc Mẫu Âu Cơ

• Đền Thượng

• Lăng Hùng Vương

• Đền thờ Lạc Long Quân

• Đền Hạ

• Đền Giếng

Câu 2: Hãy phân loại những hoạt động dưới đây thuộc phần Lễ hay phần hội trong lễ giỗ Tổ Hùng Vương:

Đáp án chuẩn:

- Phần Lễ: Rước kiệu, đọc văn tế, dâng hương

- Phần Hội: Hát Xoan, Thi gói bánh chưng, thi đấu thể thao

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây:

1. Hãy giới thiệu tóm tắt về lễ giỗ Tổ Hùng Vương cho mọi người trong gia đình em.

2. Ngoài những câu chuyện đã học trong bài, hãy kể cho bạn một truyền thuyết có liên quan đến thời đại Hùng Vương.

Đáp án chuẩn:

2. Sự tích dưa hấu

Ngày xưa, Vua Hùng Vương thứ 18 có nuôi một đứa trẻ thông minh khôi ngô, đặt tên là Mai Yển, hiệu là An Tiêm.

Lớn lên, vua cưới vợ cho An Tiêm, và tin dùng ở triều đình. Cậy nhờ ơn Vua cha, nhưng An Tiêm lại kiêu căng cho rằng tự sức mình tài giỏi mới gây dựng được sự nghiệp, chứ chẳng nhờ ai. Lời nói này đến tai vua, vua cho An Tiêm là kẻ kiêu bạc vô ơn, bèn đày An Tiêm cùng vợ con ra một hòn đảo xa, ở ngoài biển Nga Sơn 

Hai vợ chồng An Tiêm cùng đứa con đã sống hiu quạnh ở một bãi cát, trên hoang đảo. Một ngày kia, vào mùa hạ, có một con chim lạ từ phương tây bay đến đậu trên một gò cát nhả mấy hạt gì xuống đất. Được ít lâu, thì hạt nảy mầm, mọc dây lá cây lan rộng.

Cây nở hoa, kết thành trái to. An Tiêm hái nếm thử, thấy vỏ xanh, ruột đỏ, hột đen, mùi vị thơm và ngon ngọt, mát dịu. An Tiêm bèn lấy hạt gieo trồng khắp nơi, sau đó mọc lan ra rất nhiều.

Một ngày kia, có một chiếc tàu bị bão dạt vào cù lao. Mọi người lên bãi cát, thấy có nhiều quả lạ, ngon. Họ đua nhau đổi thực phẩm cho gia đình An Tiêm. Nhờ đó mà gia đình bé nhỏ của An Tiêm trở nên đầy đủ, cuộc sống phong lưu.

Người Tàu ăn thấy ngon, khen là “hẩu”, nên về sau người ta gọi trại đi là Dưa Hấu.

Ít lâu sau, vua sai người ra cù lao ngoài biển Nga Sơn dò xét . Sứ thần về kể lại cảnh sống sung túc và nhàn nhã của vợ chồng An Tiêm, nhà vua ngẫm nghĩ thấy thầm phục đứa con nuôi, bèn phục lại chức vị cũ trong triều đình cho An Tiêm.

An Tiêm đem về dâng cho vua giống dưa hấu mà mình may mắn có được. Rồi phân phát hạt dưa cho dân chúng trồng ở những chỗ đất cát, làm giàu thêm cho xứ Việt.