BÀI 19: DÂN CƯ, HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ MỘT SỐ NÉT VĂN HÓA VÙNG NAM BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Nam Bộ là nơi có nền văn hoá mang đậm dấu ấn của vùng sông nước. Đây là vựa lúa, vựa trái cây và thuỷ sản lớn nhất cả nước. Người dân nơi đây giàu truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng. Hãy kể tên một số nhân vật lịch sử tiêu biểu, một số nét văn hoá hoặc sản phẩm nông nghiệp của vùng đất này.

Đáp án chuẩn:

- Một số nhân vật lịch sử tiêu biểu ở vùng Nam Bộ: Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Thị Định,…

- Một số nét văn hóa: đi lại chủ yêu bằng xuồng, ghe, chợ nổi,…

- Những thuận lợi để đồng bằng Nam Bộ trở thành vùng sản xuất lúa gạo, trái cây và thuỷ sản lớn nhất cả nước:

• Đất đai phù sa màu mỡ, có diện tích lớn.
• Khí hậu nóng ẩm.
• Nguồn nước dồi dào.
• Vùng biển rộng có nhiều cá, tôm và các hải sản khác.
• Mạng lưới sông ngòi dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho việc nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản.

KHÁM PHÁ

1. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Kể tên một số dân tộc sinh sống ở vùng Nam Bộ.

- Nêu đặc điểm phân bố dân cư của vùng Nam Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Các dân tộc sinh sống ở vùng Nam Bộ là Kinh, Khơ-me, Chăm, Hoa,...

- Dân cư phân bố không đều, tập trung ở các đô thị và dải đất phù sa ven sông Tiền, sông Hậu.

2. Hoạt động sản xuất Sản xuất công nghiệp

Sản xuất công nghiệp

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy:

- Kể tên một số ngành công nghiệp ở vùng Nam Bộ và nêu sự phân bố của chúng.

- Giải thích vì sao Nam Bộ trở thành vùng sản xuất công nghiệp lớn nhất nước ta.

Đáp án chuẩn:

- Một số ngành công nghiệp ở vùng Nam Bộ: Dệt may, Điện tử, Hóa chất, Thực phẩm,  Nhiệt điện

- Nam Bộ trở thành vùng sản xuất công nghiệp lớn nhất nước ta vì: 

• Thị trường tiêu thụ rộng lớn và ổn định 
• Nguồn lao động dồi dào.
• Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật phát triển.
• Có chính sách khuyến khích phát triển của Nhà nước. 

Sản xuất nông nghiệp

Câu hỏi: Quan sát hình 3, em hãy kể tên một số cây trồng, vật nuôi ở vùng Nam Bộ và chỉ sự phân bố của chúng trên lược đồ.

Đáp án chuẩn:

- Nam Bộ là vùng sản xuất lúa, trồng cây ăn quả và nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất nước ta. 

- Đây cũng là vùng trồng nhiều cây công nghiệp có giá trị xuất khẩu như: cao su, hồ tiêu, điều.... và nuôi nhiều vịt, gà, lợn.

- Vị trí phân bố

• Cây lúa và cây ăn quả phân bố chủ yếu ở khu vực Tây Nam Bộ.

• Cây điều, cao su và hồ tiêu phân bố chủ yếu ở khu vực Đông Nam Bộ.
• Trâu, bò, gà,… được nuôi nhiều ở vùng Đông Nam Bộ.
• Lợn, bò, vịt,… được nuôi nhiều ở vùng Tây Nam Bộ.

Sản xuất lúa

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 3, em hãy:

- Nêu tên những tỉnh trồng nhiều lúa ở vùng Nam Bộ.

- Giải thích vì sao vùng Nam Bộ trở thành vựa lúa lớn nhất cả nước.

Đáp án chuẩn:

- Những tỉnh trồng nhiều lúa ở vùng Nam Bộ: Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Bạc Liêu, Tây Ninh.

- Nhờ có diện tích đồng bằng lớn, đất đai màu mỡ, khí hậu nóng ẩm, áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào sản xuất nên vùng Nam Bộ trở thành vựa lúa lớn nhất cả nước

Nuôi trồng thuỷ sản

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 3, 4, 5, em hãy:

- Nêu tên những tỉnh nuôi trồng thuỷ sản ở vùng Nam Bộ.

- Giải thích vì sao vùng Nam Bộ trở thành vùng nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất cả nước.

Đáp án chuẩn:

- Những tỉnh nuôi trồng thuỷ sản ở vùng Nam Bộ: Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cà Mau

- Vùng Nam Bộ trở thành vùng nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất cả nước do có vùng biển rộng, mạng lưới sông ngòi dày đặc, nhiều vùng đất ngập nước

3. Một số nét văn hoá

Nhà ở và phương tiện đi lại

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 6 và kết hợp vốn hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết:

- Nhà của người dân ở Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ trước kia có gì khác nhau? Vì sao?

- Phương tiện đi lại phổ biến của người dân Nam Bộ hiện nay là gì?

Đáp án chuẩn:

- Trước kia ở Tây Nam Bộ, người dân thường làm nhà dọc theo các sông ngòi, kênh rạch để tiện cho việc sinh hoạt. Nhà ở đơn sơ, thoáng mát. Còn Đông Nam Bộ nhà ở thường làm chắc chắn hơn để sống an toàn. 

- Xuồng, ghe là phương tiện đi lại phổ biến của người dân nơi đây.

Chợ nổi trên sông

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 7 và kết hợp vốn hiểu biết của bản thân, em hãy mô tả về chợ nổi trên sông.

Đáp án chuẩn:

- Chợ nổi thường họp ở những đoạn sông thuận tiện cho việc đi lại bằng xuồng, ghe từ nhiều nơi đến.

- Các mặt hàng như: rau, quả, thịt, cá, quần áo.... đều có thể mua bán trên xuồng, ghe.

BÀI 19: DÂN CƯ, HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ MỘT SỐ NÉT VĂN HÓA VÙNG NAM BỘ

4. Truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ

Câu hỏi:

- Đọc thông tin và quan sát các hình 8, 9, em hãy nêu những hành động thể hiện tinh thần yêu nước của các nhân vật lịch sử trong bài.

- Em ấn tượng với hành động của nhân vật nào nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

- Những hành động thể hiện tinh thần yêu nước:

• Trương Định: lãnh đạo phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân ở ba tỉnh miền Đông Nam Kì.
• Nguyễn Trung Trực: Khi Pháp tấn công thành Gia Định, ông đã tham gia kháng chiến và lập nhiều chiến công vang dội.
• Nguyễn Thị Định: lãnh đạo "Đội quân tóc dài" đấu tranh đòi chính quyền Ngô Đình Diệm chấm dứt việc tàn phá xóm làng, bắn giết người vô tôi.

- Em ấn tượng với Nguyễn Trung Trực bởi câu nói “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. Câu nói toát ra sự hào hùng, anh dũng, đồng thời thể hiện tinh thần yêu nước của nhân dân ta. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy nêu những ví dụ cho thấy người dân Nam Bộ đã biết cách chung sống hài hoà với thiên nhiên.

Đáp án chuẩn:

Vùng Nam Bộ có nhiều sông ngòi, kênh rạch nên nhà ở của người dân rất đa dạng. Bên cạnh những ngôi nhà xây bằng gạch, người dân vùng Nam Bộ còn dựng những ngôi nhà lá, nhà sàn, nhà bè.

Câu 2: Em hãy hoàn thành bảng sau vào vở.

Đáp án chuẩn:

Câu 3: Giới thiệu một nhân vật lịch sử tiêu biểu mà em biết trong phong trào đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ theo gợi ý. tiểu sử, chiến công, điều em học được từ nhân vật.

Đáp án chuẩn:

Nguyễn Trung Trực tên thật là Nguyễn Văn Lịch, sinh năm 1838 tại xóm nghề thôn Bình Nhựt, tổng Cửu Cư Hạ, huyện Cửu An, phủ Tân An, tỉnh Gia Định . Ông là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống Pháp vào nửa cuối thế kỷ 19 ở Nam Bộ Việt Nam. Ông đã lãnh đạo nghĩa quân nổi dậy ở Tân An, đặc biệt đã chỉ huy nghĩa quân đốt cháy tàu Hi Vọng của giặc Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông. Sau đó, ông cho lập căn cứ, kiên trì chống giặc khắp vùng Rạch Giá, Hà Tiên và đảo Phú Quốc. 

VẬN DỤNG 

Câu 1: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

a) Làm một áp phích giới thiệu về hoạt động sản xuất của người dân ở vùng Nam Bộ theo gợi ý sau:

– Lựa chọn một hoạt động sản xuất ở vùng Nam Bộ.

– Tìm và chọn lọc thông tin, tranh ảnh về hoạt động sản xuất mà em chọn.

- Sắp xếp tranh ảnh, thông tin vào áp phích để giới thiệu về hoạt động sản xuất đó.

– Trang trí và hoàn thiện áp phích.

b) Tìm hiểu một chợ nổi ở vùng Nam Bộ. Đóng vai hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về chợ nổi đó.

Đáp án chuẩn:

b. 

Nhắc đến Đồng bằng sông Cửu Long ở Nam Bộ, người ta luôn nhớ đến những khu chợ nổi vô cùng nổi tiếng và đậm dấu ấn văn hóa của người dân nơi đây. Chợ Nổi không chỉ là nơi mua bán hoa quả tươi, nông sản và nhiều các mặt hàng khác, nó còn thu hút khách du lịch tham quan và thích thú khám phá lối sống đặc biệt của vùng sông nước.

Câu 2: Việc lấy tên các nhân vật lịch sử (Nguyễn Trung Trực, Trương Định, Nguyễn Thị Định,...) đặt tên cho đường phố, trường học có ý nghĩa như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Việc lấy tên các nhân vật lịch sử đặt tên cho đường phố, trường học thể hiện truyền thống của "uống nước nhớ nguồn" của nhân dân ta, thể hiện lòng biết ơn với những người anh hùng dân tộc đã mang lại cho họ sự bình yên và hạnh phúc .