BÀI 6: THIÊN NHIÊN VÙNG ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Đọc đoạn thơ sau:

“Tôi đi trên bờ đê sông Hồng Một chiều mùa đông

Cây vàng chưa trút lá,

Ruộng vừa xanh sắc mạn

Dòng sông đầy, nước đỏ phù sa.”

[Theo Hoàng Trung Thông, Trích bài thơ Sông Hồng Hà,

Quê hương chiến đấu, Thơ (1948 – 1954), NXB Văn Nghệ, 1955]

Em hãy cho biết những cảnh vật nào được nhắc đến trong đoạn thơ. Theo em, những cảnh vật đó có ở vùng đất nào của nước ta?

Đáp án chuẩn:

- Đoạn thơ nhắc đến con sông Hồng, những thửa ruộng, cảnh sắc mùa đông.

- Những cảnh vật đó có ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ

KHÁM PHÁ

1. Vị trí địa lí

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy:

- Chỉ ranh giới vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

- Cho biết vùng Đồng bằng Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, vịnh biển nào.

Đáp án chuẩn:

- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ là vùng có màu xanh trên bản đồ hình 1

- Phía bắc và phía tây của vùng giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ, phía nam giáp với Duyên hải miền Trung, phía đông là vịnh Bắc Bộ.

2. Đặc điểm thiên nhiên

a. Địa hình

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 1,2, em hãy nêu đặc điểm địa hình vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

• Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có địa hình khá bằng phẳng và thấp dần về phía biển.

• Trên bề mặt đồng bằng có một số đồi núi thấp, ô trũng và hệ thống đê.

b. Sông ngòi

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 3, 4, em hãy:

- Chỉ sông Hồng và sông Thái Bình.

- Nêu đặc điểm sông ngòi của vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Sông Hồng và sông Thái Bình là hai sông lớn, bồi đắp nên đồng bằng Bắc Bộ. Khi chảy qua đồng bằng, sông chia thành nhiều nhánh rồi đổ ra biển. 

- Vào mùa cạn, nước sông xuống rất thấp. Vào mùa lũ, nước sông dâng cao

c. Đất 

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy nêu đặc điểm đất ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

Phần lớn diện tích của đồng bằng có đất phù sa khá màu mỡ. Ngoài ra, ở ven biển có đất mặn, đất phèn,...

d. Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy nêu đặc điểm khí hậu ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa đông lạnh, mùa hạ thường chịu ảnh hưởng của bão.

3. Thuận lợi và khó khăn của địa hình, sông ngòi

Câu hỏi: Đọc bảng thông tin, em hãy trình bày một số thuận lợi, khó khăn của địa hình và sông ngòi đối với đời sống và sản xuất ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Thuận lợi: các sông lớn có vai trò quan trọng trong cung cấp nước cho sản xuất và nông nghiệp, phát triển giao thông vận tải và nuôi trồng thủy sản.

- Khó khăn: mùa khô, mực nước sông hạ thấp nên giao thông đường thủy, sản xuất nông nghiệp gặp khó khăn.

1. Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên

Câu hỏi: Em hãy đưa một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên:

• Thoát lũ vào mùa mưa 

• Trồng và bảo vệ rừng ngập mặn 

• Xử lí rác thải, nước thải từ sinh hoạt, sản xuất,... 

• Tăng cường sử dụng phân hữu cơ; hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, phân hóa học...

LUYỆN TẬP

Câu 1. Xác định vị trí của Đồng bằng Bắc Bộ, sông Hồng và sông Thái Bình trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam.

Đáp án chuẩn:

Dựa vào bản đồ địa lí Việt Nam

Câu 2. Lựa chọn đặc điểm địa hình hoặc sông ngòi ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ để hoàn thành sơ đồ theo gợi ý dưới đây.

Đáp án chuẩn:

- Đặc điểm: Có nhiều sông ngòi

• Thuận lợi: Giao thông được thủy và ngành nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản phát triển.

• Khó khăn: Mùa lũ, thừa nước, mùa cạn thiếu nước.

• Đề xuất biện pháp: Đắp đê dọc những con sông lớn.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây:

1. Dựa vào đặc điểm khí hậu của vùng Đồng bằng Bắc Bộ, theo em, người dân nơi đây trồng những loại rau gì vào mùa đông? Vì sao?

2. Địa phương em đã làm gì để khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đất?

Đáp án chuẩn:

1. Vào mùa đông, người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ trồng một số loại rau như: rau họ cải ;xà lách; súp lơ; su hào; củ cải,…Vì đây là những loại rau có thể sinh trưởng và phát triển trong thời tiết lạnh.