BÀI 16: DÂN CƯ, HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ MỘT SỐ NÉT VĂN HÓA Ở VÙNG TÂY NGUYÊN

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Ở vùng Tây Nguyên có nhiều đồng bào dân tộc với truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng. Nơi đây có các lễ hội gắn liền với cồng chiêng và nổi tiếng với những sản phẩm cây công nghiệp. Hãy nêu tên một anh hùng, một lễ hội hoặc một sản phẩm cây công nghiệp nổi tiếng ở vùng đất này.

Đáp án chuẩn:

- Một số tên anh hùng: N’Tràn Lơng, Đinh Núp,….

- Ở Tây Nguyên, có nhiều lễ hội đặc sắc, tiêu biểu như: lễ hội Cồng chiêng, lễ hội Đua voi, lễ Tạ ơn cha mẹ,…

- Một số sản phẩm công nghiệp: cà phê, tiêu, hạt điều,…

KHÁM PHÁ

1. Dân cư 

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 1, em hãy:

- Kể tên một số dân tộc sinh sống ở vùng Tây Nguyên.

- So sánh mật độ dân số ở vùng Tây Nguyên với các vùng khác và nhận xét về sự phân bố dân cư của vùng này.

Đáp án chuẩn:

- Vùng Tây Nguyên có nhiều dân tộc: Gia Rai, Ê Đê, Ba Na, Mông, Kinh, Tày, Thái, Nùng,...

- Tây Nguyên là vùng thưa dân nhất ở nước ta, dân cư phân bố không đều. Các đô thị và ven trục giao thông chính có mật độ dân số cao hơn mật độ dân số trung bình của cả vùng. 

2. Hoạt động sản xuất

Trồng cây công nghiệp lâu năm

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 2, em hãy:

- Kể tên một số cây công nghiệp lâu năm và cho biết cây công nghiệp nào được trồng nhiều nhất ở vùng Tây Nguyên.

- Nêu những thuận lợi và khó khăn trong việc trồng cây công nghiệp lâu năm ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

- Một số cây công nghiệp lâu năm: cà phê, hồ tiêu, cao su, chè,…Trong đó, cây cà phê là cây được trồng nhiều nhất ở Tây Nguyên

- Những thuận lợi và khó khăn:

• Thuận lợi: Tây Nguyên là vùng có diện tích lớn đất đỏ badan kết hợp cùng khí hậu thuận lợi cho việc trồng các cây công nghiệp lâu năm.
• Khó khăn: thiếu nước tưới vào mùa khô, thị trường tiêu thụ chưa ổn định…

Chăn nuôi gia súc

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 3, xanh tốt tạo điều kiện thuận lợi để chăn em hãy:

- Cho biết gia súc nào được nuôi nhiều ở vùng Tây Nguyên.

- Trình bày hoạt động chăn nuôi gia súc ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

- Vật nuôi chủ yếu: bò, bò sữa, trâu. Trong đó, trâu và bò là loài gia súc được nuôi nhiểu nhất ở đây.

- Hiện nay, chăn nuôi trâu, bò ở đây đang được phát triển với nhiều hình thức khác nhau như chăn thả tự nhiên và chăn nuôi chuồng trại.

Phát triển thuỷ điện

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2 bài 15, em hãy:

- Tìm và chỉ vị trí một số nhà máy thuỷ điện ở vùng Tây Nguyên và cho biết những nhà máy đó nằm trên các sông nào.

- Trình bày những lợi ích của việc phát triển thuỷ điện ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

- Các công trình thuỷ điện: I-a-ly, Đrây H'ling, Sê San 3,…

- Các nhà máy đó được xây dựng trên hệ thống sông Đồng Nai, sông Sê-rê-pốk, sông Sê San,...

- Lợi ích của việc phát triển thuỷ điện ở vùng Tây Nguyên: 

• Nuôi trồng thuỷ sản.
• Cung cấp điện cho sản xuất và đời sống của người dân.
• Đem lại nguồn nước tưới quan trọng vào mùa khô.
• Tạo cảnh đẹp để phát triển du lịch.

3. Một số nét chính về văn hoá

Buôn làng và nhà rộng

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 4, em hãy mô tả nhà rông ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

Nhà rông là ngôi nhà chung lớn nhất của buôn. Mỗi buôn có một nhà rông với nét riêng về hình dáng và cách trang trí. Nhiều sinh hoạt tập thể của cả buôn được diễn ra ở đây. 

Lễ hội và nhạc cụ

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 5, 6 và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy kể tên một số lễ hội và hoạt động chính trong lễ hội ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

- Lễ hội ở vùng Tây Nguyên có nhiều lễ hội đặc sắc như: lễ hội Cồng chiêng, hội Đua voi, hội Xuân, lễ Mừng lúa mới,... 

- Trong lễ hội, người dân thường nhảy múa tập thể và chơi nhiều nhạc cụ độc đáo như: cồng, chiêng, đàn tơ-rưng, đàn krông-pút, đàn đá,... 

4. Truyền thống yêu nước và đấu tranh cách mạng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên

Câu hỏi: Đọc thông tin dưới đây, em có nhận xét gì về các nhân vật lịch sử.

Đáp án chuẩn:

Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, đồng bào các dân tộc Tây Nguyên luôn thể hiện tinh thần yêu nước và đấu tranh anh dũng với nhiều tấm gương tiêu biểu như: N'Trang Lơng, Đinh Núp,...

LUYỆN TẬP

Câu 1: Tây Nguyên có những thuận lợi nào về tự nhiên để trồng cây công nghiệp lâu năm, chăn nuôi gia súc và phát triển thuỷ điện?

Đáp án chuẩn:

- Tây nguyên có diện tích lớn đất đỏ badan kết hợp cùng khí hậu thuận lợi cho việc trồng các cây công nghiệp lâu năm và  chăn nuôi gia súc.

- Sông ở Tây Nguyên có nhiều thác, nhiều ghềnh là điều kiện thuận lợi để phát triển thủy điện.

Câu 2: Hãy vẽ vào vở sơ đồ thể hiện những nét chính về văn hoá của các dân tộc ở vùng Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

Câu 3. Em hãy nêu những hành động thể hiện tinh thần yêu nước, đấu tranh bất khuất, kiên cường của người dân Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

- Có rất nhiều anh hùng đứng ra đấu tranh chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, tiêu biểu như anh hùng N'Trang Lơng, anh hùng Núp…

• N'Trang Lơng lãnh đạo đồng bào các dân tộc Mnông, Ê Đê, Xtiêng, Mạ,.... nổi dậy khởi nghĩa, chống lại ách xâm lược của thực dân Pháp.
• Đinh Núp dùng nỏ phục kích, bắn chảy máu lính Pháp; lãnh đạo nhân dân các buôn làng tham gia các tổ du kích, xây dựng làng chiến đấu và chống lại sự càn quét của thực dân Pháp.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy tìm hiểu và giới thiệu về hoạt động sản xuất cà phê ở Tây Nguyên (điều kiện, nơi trồng nhiều cà phê, các sản phẩm cà phê nổi tiếng trong và ngoài nước,...).

Đáp án chuẩn:

- Ở Tây Nguyên, cây cà phê được trồng nhiều tại: Gia Lai; Đăk Lăk; Đăk Nông...

- Cà phê là một trong những sản phẩm chủ lực trong cơ cấu kinh tế của vùng, ảnh hưởng trực tiếp tới thu nhập của người dân.

- Một số sản phẩm cà phê nổi tiếng: Cà phê Arabica,  Cà phê Robusta, Cà phê Cherry. Cà phê Moka Tây Nguyên

Câu 2: Giới thiệu về một nhân vật lịch sử mà em ấn tượng nhất trong phong trào đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên.

Đáp án chuẩn:

Anh hùng Núp: Năm 1935, trong một lần quân Pháp về làng bắt phu, dân làng lánh hết vào rừng, một mình Núp ở lại dùng nỏ bắn Pháp chảy máu . Sau đó, ông vận động đồng bào dân tộc tham gia các tổ du kích, xây làng chiến đấu chống các cuộc càn quét của quân Pháp, tiêu hao nhiều đơn vị địch đem lại chiến thắng tại địa phương.Sau hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, ông cùng đơn vị tập kết ra miền Bắc 1 thời gian, sau đó trở về tham gia đánh đế quốc Mỹ ở Tây Nguyên.