BÀI 3: VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em hãy cho biết đỉnh núi nào cao nhất nước ta? Đỉnh núi đó thuộc vùng nào của Việt Nam

Đáp án chuẩn:

• Đỉnh núi cao nhất nước ta là đỉnh Fansipan 

• ĐỈnh Fansipan thuộc tỉnh Lào Cai

KHÁM PHÁ

1. Vị trí địa lí

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy: 

- Chỉ ra ranh giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Cho biết Trung du và miền núi Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, quốc gia nào?

Đáp án chuẩn:

- Ranh giới giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ: Phần hình màu cam trong bản đồ 

- Trung du và miền núi Bắc Bộ giáp với 2 tỉnh Quảng Tây và Vân Nam của Trung Quốc ở phía bắc, phía tây giáp Lào, phía nam và đông nam giáp Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ.

2. Đặc điểm thiên nhiên

a. Địa hình

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

- Xác định vị trí dãy Hoàng Liên Sơn, đỉnh Phan-xi-păng (Fansipan), cao nguyên Mộc Châu.

- Mô tả địa hình vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Dãy Hoàng Liên Sơn nằm giữa sông Hồng và sông Đà. Đỉnh núi Phan-xi-păng nằm trên dãy Hoàng Liên Sơn. Cao nguyên Mộc Châu thuộc tỉnh Sơn La. 

- Địa hình phổ biến của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là các dãy núi cao, các thung lũng sâu hay hẻm vực, các cao nguyên đá vôi có độ cao trung bình.

b. Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy mô tả khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc bộ.

Đáp án chuẩn:

• Mùa hạ nóng và mưa nhiều, 

• Mùa đông lạnh và ít mưa và là nơi giá rét nhất đất nước.

Câu hỏi: Hãy giới thiệu về một số bức ảnh tuyết rơi ở Trung du và miền núi Bắc Bộ mà em đã sưu tầm

Đáp án chuẩn:

c. Sông ngòi

Câu hỏi:

- Xác định vị trí sông Hồng, sông Đà và sông Lô trên hình 1.

- Đọc thông tin và quan sát hình 3. em hãy mô tả về sông của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Vị trí sông Lô, sông Đà và sông Hồng

• Sông Lô bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy vào Việt Nam tại tỉnh Hà Giang. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ, nơi sông Lô đổ vào sông Hồng.

•  Sông Hồng bắt đầu từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc; chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam vào Việt Nam và chảy ra vịnh Bắc bộ (Nam Định).

• Sông Đà bắt đầu từ Trung Quốc và chảy qua các tỉnh Tây Bắc Việt Nam. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ.

- Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông, suối. Do địa hình dốc nên sông ở đây có nhiều thác ghềnh, nước chảy mạnh.

3. Ảnh hưởng của thiên nhiên đối với đời sống và sản xuất

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy nêu ảnh hưởng của địa hình, khí hậu, sông ngòi đối với đời sống và sản xuất của người dân.

Đáp án chuẩn:

Ảnh hưởng của địa hình, khí hậu, sông ngòi với đời sống, sản xuất:

- Ưu điểm:

• Khí hậu thuận lợi để phát triển nhiều giống cây trồng ưa lạnh 

• Nhiều sông ngòi lớn thích hợp phát triển thủy điện.

• Thích hợp phát triển ngành du lịch.

• Địa hình thích hợp để chăn nuôi gia súc số lượng lớn.

- Hạn chế: 

• Khí hậu và địa hình dốc, phức tạp cũng gây trở ngại ngành giao thông. 

• Đồng thời địa hình, khí hậu, sông suối cũng gây ra nhiều thiên tai: lũ quét, sạt lở đất, rét hại,… 

4. Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai.

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy đưa ra một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Sơ tán dân khi có bão mạnh, lũ quét, lũ ống

- Nâng cao nhận thức về việc bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai: Tuyên truyền thường xuyên về lợi ích và tác hại.

- Dự báo chính xác về quá trình hình thành và hướng di chuyển của cơn bão.

- Phòng chống lâm tặc, bảo vệ rừng.

- Trồng cây gây rừng.

- Thường xuyên theo dõi thông tin dự báo thời tiết…

LUYỆN TẬP

Câu 1: Quan sát hình 4,5,6 hãy chỉ vị trí tương ứng của các địa điểm này trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam.

Đáp án chuẩn:

Câu 2: Lựa chọn một đặc điểm tự nhiên (địa hình, khí hậu hoặc sông ngoài) ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ để hoàn thành sơ đồ theo gợi ý dưới đây:

Đáp án chuẩn:

- Đặc điểm thiên nhiên: Khí hậu hè nóng và mưa nhiều, đông lạnh và mưa ít.

- Ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất:

• Ưu điểm: Thích hợp phát triển nông nghiệp những cây nông nghiệp ưa lạnh.

• Nhược điểm: Thiên tai gây ảnh hưởng đến sinh hoạt, cuộc sống: lũ quét, rét đậm rét hại,…

- Biện pháp: 

• Gia tăng diện tích đất canh tác kết hợp các kỹ thuật nuôi trồng hiện đại.

• Tổ chức định canh, định cư ổn định,…

VẬN DỤNG

Câu 1: Vào kì nghỉ lễ Tết Nguyên đán, bạn Lan cùng bố mẹ đi du lịch ở Sapa (tỉnh Lào Cai). Theo em, bạn Lan cần chuẩn bị trang phục như thế nào cho phù hợp? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Du lịch Sapa tết Nguyên Đán bạn cần chuẩn bị trang phục ấm áp vì vào thời điểm này nhiệt độ rất thấp - và thường rét đậm rét hại.

Câu 2: Quan sát hình 7, em hãy:

- Dự đoán những rủi ro có thể xảy ra.

- Đưa ra lời khuyên cho người dân về việc chọn địa điểm xây dựng nhà ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Sạt lở đất có thể gây thiệt hại tới người và tài sản: mất nhà, chết người,…

- Người dân nên chọn khu vực bằng phẳng, cách xa những ngọn núi dốc, không có rừng cây.