BÀI 24. ĐỊA LÍ MỘT SỐ NGÀNH CÔNG NGHIỆP

Công nghiệp khai thác than và dầu khí

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 24.1, hãy:

- Nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp khai thác than.

- Giải thích sự phân bố của ngành này và sự cần thiết phải thay thế bằng nguồn năng lượng tái tạo.

Đáp án chuẩn:

* Vai trò: Cung cấp nhiên liệu chính cho sản xuất điện, luyện kim và hóa chất.

* Đặc điểm: Ngành công nghiệp lâu đời, đa dạng về loại than, kỹ thuật khai thác thay đổi theo thời gian.

* Phân bố: Chủ yếu ở Bắc bán cầu, tập trung lớn nhất ở Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ. Việt Nam khai thác chủ yếu ở Quảng Ninh.

* Vấn đề: Là tài nguyên không tái tạo, gây ô nhiễm.

* Xu hướng: Cần thay thế bằng năng lượng sạch.

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát hình 24.2, hãy:

- Nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp khai thác dầu khí.

- Giải thích sự phân bố của công nghiệp khai thác dầu mỏ và sự cần thiết phải thay thế bằng nguồn năng lượng tái tạo. 

Đáp án chuẩn:

• Vai trò: Nguồn năng lượng chính cho sản xuất, giao thông, hóa chất và thực phẩm.
• Đặc điểm: Năng suất nhiệt cao, dễ sử dụng, vận chuyển và chế biến thành nhiều sản phẩm.
• Phân bố: Toàn cầu, tập trung ở các nước Trung Đông, Mỹ, Nga.
• Vấn đề: Gây ô nhiễm môi trường, cạn kiệt nguồn tài nguyên.
• Xu hướng: Cần chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Công nghiệp điện lực

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 24.3, hãy:

- Nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp điện lực.

- Giải thích vì sao công nghiệp điện lực lại tập trung ở các nước phát triển và các nước công nghiệp hóa.

Đáp án chuẩn:

- Vai trò: Động lực phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống.

- Đặc điểm: Nguồn năng lượng đa dạng (nhiệt điện, thủy điện, nguyên tử, tái tạo), yêu cầu đầu tư lớn, cơ cấu khác nhau giữa các nước.

- Sự phân bố:  Sản lượng điện bình quân đầu người ở các nước phát triển và các nước công nghiệp hóa như Hoa Kỳ, Canada, Châu Âu, Ô-xtray-li-a,… cao hơn các nước khác.

Công nghiệp khai thác quặng kim loại

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp khai thác quặng kim loại và tác động của nó đến môi trường.

Đáp án chuẩn:

• Vai trò: Cung cấp nguyên liệu quan trọng cho nhiều ngành công nghiệp.
• Đặc điểm:
  • Quặng kim loại rất đa dạng về loại.
  • Hàm lượng kim loại trong quặng thường thấp và phân bố không đồng đều.
  • Việc khai thác gặp nhiều khó khăn, đòi hỏi công nghệ cao và tốn kém.
• Tác động:
  • Gây cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.
  • Gây ô nhiễm môi trường (đất, nước, không khí).

Công nghiệp điện tử - tin học

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp điện tử - tin học, giải thích sự phân bố của ngành này và nhận xét tác động của nó đến môi trường.

Đáp án chuẩn:

- Vai trò ngành công nghiệp điện tử - tin học:

• Giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống sản xuất công nghiệp hiện đại.
• Góp phần làm cho nền kinh tế thế giới chuyển từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức. 
• Là thước đo trình độ phát triển kinh tế - kĩ thuật của các nước trên thế giới. 

- Đặc điểm ngành công nghiệp điện tử - tin học

• Không cần diện tích rộng.
• Không tiêu thụ nhiều kim loại, điện và nước.
• Đòi hỏi lực lượng lao động trẻ, có trình độ chuyên môn kĩ thuật cao.
• Cơ sở hạ tầng kĩ thuật phát triển, vốn đầu tư nhiều. 
• Sản phẩm của ngành rất phong phú và đa dạng như: máy tính, thiết bị điện tử, điện tử dân dụng, thiết bị viễn thông,...

- Sự phân bố:

• Tập trung phần lớn ở các nước phát triển và các nước công nghiệp hoá như: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Pháp, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Bra-xin,... 
• Nhiều nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) cũng đẩy mạnh sản xuất một số sản phẩm phục vụ nền kinh tế và xuất khẩu (thiết bị bưu chính viễn thông, linh kiện điện tử,...).

- Tác động đến môi trường: Ít gây ô nhiễm môi trường hơn các ngành khác tuy nhiên do lượng rác thải điện tử tăng nhanh từ việc tiêu thụ ngày càng nhiều các mặt hàng điện tử đã tạo thêm gánh nặng cho môi trường trong việc xử lí rác thải chứa các tạp chất, hoá chất độc hại.

Công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp xuất hàng tiêu dùng và giải thích vì sao ngành này lại được phân bố rộng rãi ở các nước.

Đáp án chuẩn:

•  Vai trò:

Cung cấp sản phẩm đa dạng.

Đáp ứng nhu cầu cuộc sống hàng ngày.

•  Đặc điểm: Sử dụng nguồn nguyên liệu tại chỗ.

•  Phân bố: Phân bố rộng rãi.

•  Lý do:

Nhu cầu lao động lớn.

Thị trường tiêu thụ rộng.

Công nghiệp thực phẩm

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu vai trò và đặc điểm của công nghiệp thực phẩm và giải thích vì sao ngành này lại được phân bố linh hoạt.

Đáp án chuẩn:

• Vai trò:
  • Cung cấp sản phẩm đáp ứng nhu cầu ăn uống hàng ngày.
  • Tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, thúc đẩy nông nghiệp phát triển.
• Đặc điểm:
  • Vốn đầu tư ít, quy trình sản xuất đơn giản.
  • Sản phẩm đa dạng: bánh kẹo, rượu bia, nước ngọt, thịt cá hộp, sữa, rau quả sấy.

Ngành công nghiệp thực phẩm được phân bố linh hoạt vì:

• Là ngành công nghiệp nhẹ, cung cấp vật phẩm tiêu dùng hàng ngày: sữa, đồ hộp, rượu, bia, nước ngọt.
• Sử dụng nguyên liệu tại chỗ, thay thế hàng nhập khẩu, đẩy mạnh xuất khẩu.

Định hướng phát triển công nghiệp

Câu 1: Đọc thông tin, hãy chọn và nêu ví dụ cụ thể về một trong bốn định hướng phát triển công nghiệp.

Đáp án chuẩn:

Định hướng phát triển công nghiệp:

• Giảm tỉ trọng công nghiệp khai thác, tăng công nghiệp chế biến.
• Phát triển ngành công nghiệp gắn với công nghệ cao, ít ô nhiễm.

Ví dụ: Công ty QWAY của Bỉ đầu tư vào năng lượng mặt trời và tái tạo tại Angola với công suất 250-350 MW.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Cho bảng số liệu sau:

a) Hãy vẽ biểu đồ kết hợp (cột và đường) thể hiện sản lượng khai thác dầu mỏ và sản xuất điện thoại di động trên thế giới giai đoạn 1990 - 2019.

b) Hãy phân tích tình hình sản xuất dầu mỏ và điện thoại di động thế giới.

Đáp án chuẩn:

a) Vẽ biểu đồ:

b) Dầu mỏ: tăng nhưng không mạnh giai đoạn 1990 - 2019 

Điện thoại: tăng rất mạnh giai đoạn 1990 – 2019

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy thu thập tài liệu, viết một báo cáo ngắn về một trong các vấn đề công nghiệp ở địa phương em hoặc ở Việt Nam:

- Sự phát triển của một ngành công nghiệp.

- Tác động của công nghiệp đến môi trường (nước, đất, không khí,...).

Đáp án chuẩn:

HS tự tìm hiểu