BÀI 16. DÂN SỐ VÀ GIA TĂNG DÂN SỐ. CƠ CẤU DÂN SỐ

Đặc điểm và tình hình phát triển dân số trên thế giới

Câu 1: Đọc thông tin, hãy trình bày đặc điểm dân số thế giới. Lấy ví dụ minh họa.

Đáp án chuẩn:

• Quy mô: Rất lớn và tiếp tục tăng.
• Tốc độ tăng: Đã giảm dần qua các giai đoạn.
• Phân bố: Không đồng đều, tập trung chủ yếu ở các nước đang phát triển.

Câu 2: Quan sát hình 16.1, hãy:

- Cho biết thời gian để dân số thế giới tăng từ 1 000 triệu người đến 2 000 triệu người và từ 6 000 triệu người đến 7.000 triệu người.

- Rút ra nhận xét về tình hình phát triển dân số trên thế giới.

Đáp án chuẩn:

- Tình hình tăng dân số:

• Thời gian để dân số thế giới tăng từ 1 000 triệu người đến 2.000 triệu người là 123 năm
• Thời gian để dân số thế giới tăng từ 6 000 triệu người đến 7.000 triệu người là 12 năm

- Nhận xét:

• Tốc độ gia tăng dân số nhanh.
• Quy mô ngày càng lớn đặc biệt từ nửa sau thế kỉ XX.

Gia tăng dân số

Câu 1: Đọc thông tin, hãy:

- Cho biết gia tăng dân số tự nhiên và gia tăng dân số cơ học khác nhau như thế nào.

- Giải thích vì sao dân số thế giới tăng hoàn toàn do tăng dân số tự nhiên.

Đáp án chuẩn:

• Gia tăng dân số tự nhiên: Do chênh lệch giữa số người sinh ra và chết đi.
• Gia tăng dân số cơ học: Do sự di cư (nhập cư và xuất cư).
• Ảnh hưởng: Gia tăng tự nhiên ảnh hưởng lớn hơn đến dân số thế giới.

Các nhân tố tác động đến gia tăng dân số

Câu 1: Đọc thông tin, hãy phân tích một trong các nhân tố tác động đến gia tăng dân số. Lấy ví dụ minh họa.

Đáp án chuẩn:

• Yếu tố tự nhiên
• Phát triển kinh tế
• Chính sách
• Yếu tố khác

Ví dụ: Ở Châu Âu, tỉ lệ sinh giảm, đặc biệt ở Trung và Đông Âu do nhiều nguyên nhân.

Cơ cấu dân số

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 16.2, hãy: 

- Cho biết cơ cấu sinh học bao gồm những loại cơ cấu nào. Phân biệt các loại cơ cấu đó.

- So sánh hình dạng ba kiểu tháp dân số.

Đáp án chuẩn:

Cơ cấu sinh học là sự phân chia dân số theo giới tính và độ tuổi.

• Cơ cấu theo giới tính: Ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội của mỗi nước.
• Cơ cấu theo tuổi: Ảnh hưởng đến lao động, sản xuất và phát triển của quốc gia.

- So sánh ba kiểu tháp dân số:

• Kiểu mở rộng: Đáy rộng, đỉnh nhọn, dân số tăng nhanh.
• Kiểu ổn định: Hình chữ nhật, dân số ổn định.
• Kiểu thu hẹp: Đáy hẹp, đỉnh rộng, dân số già hóa.

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát hình 16.3, hãy: 

- Phân biệt các loại cơ cấu xã hội của dân số.

- So sánh tỉ lệ dân số hoạt động theo khu vực kinh tế của các nước phát triển và các nước đang phát triển. 

Đáp án chuẩn:

* Các loại cơ cấu xã hội của dân số:

1. Cơ cấu dân số theo lao động: 

- Là tương quan tỉ lệ giữa các bộ phận lao động trong tổng số lao động xã hội.

- Là nguồn lực quan trọng đối với phát triển kinh tế

2. Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa: 

- Được xác định dựa vào tỉ lệ biết chữ và số năm đi học trung bình. Tiêu chí xác định cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa:

- Tỉ lệ người biết chữ 15 tuổi trở lên.

- Số năm đi học của người 25 tuổi trở lên.

- Là thước đo quan trong phản ánh trình độ dân trí, trình độ học vấn, chất lượng dân số ở mỗi quốc gia.

* So sánh:

- Các nước phát triển: có tỉ lệ dân số theo khu vực III lớn nhất và vượt trội so với hai khu vực còn lại (74,1%) và khu vực I thấp nhất (3%), còn lại là khu vực II chiếm 22,9%.

- Các nước đang phát triển: có tỉ lệ dân số theo khu vực III lớn nhất (44,8%) và khu vực II thấp nhất (23,1%), còn lại là khu vực I chiếm 32,1%.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy vẽ sơ đồ thể hiện các loại cơ cấu dân số.

Đáp án chuẩn:

Sơ đồ thể hiện các loại cơ cấu dân số:

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy tìm hiểu về cơ cấu dân số hoạt động theo khu vực kinh tế của nước ta.

Đáp án chuẩn:

• Tăng tỉ trọng khu vực II (công nghiệp – xây dựng) và III (dịch vụ).
• Giảm tỉ trọng khu vực I (nông nghiệp).