BÀI 16. DÂN SỐ VÀ GIA TĂNG DÂN SỐ. CƠ CẤU DÂN SỐ

Đặc điểm và tình hình phát triển dân số trên thế giới

Câu 1: Đọc thông tin, hãy trình bày đặc điểm dân số thế giới. Lấy ví dụ minh họa.

Giải rút gọn:

Đặc điểm: tăng dân số, phân bố không đều, già hoá dân số, chênh lệch dân số giữa các quốc gia

Ví dụ: Trung Quốc là quốc gia có dân số đông nhất trên thế giới, với hơn 1 tỷ người. Trong khi đó, các quốc gia khu vực Sahara có dân số chỉ vài triệu người.

Câu 2: Quan sát hình 16.1, hãy:

- Cho biết thời gian để dân số thế giới tăng từ 1 000 triệu người đến 2 000 triệu người và từ 6 000 triệu người đến 7.000 triệu người.

- Rút ra nhận xét về tình hình phát triển dân số trên thế giới.

Giải rút gọn:

Thời gian lần lượt là 123 năm – 12 năm

Nhận xét: Tốc độ gia tăng dân số nhanh, quy mô ngày càng lớn đặc biệt từ nửa sau thế kỉ XX.

Gia tăng dân số

Câu 1: Đọc thông tin, hãy:

- Cho biết gia tăng dân số tự nhiên và gia tăng dân số cơ học khác nhau như thế nào.

- Giải thích vì sao dân số thế giới tăng hoàn toàn do tăng dân số tự nhiên.

Giải rút gọn:

Gia tăng dân số tự nhiên là sự tăng dân số làm tốc độ sinh sản vượt qua tốc độ tử vong, phụ thuộc vào các yếu tố như tỷ lệ sinh con, tuổi thọ và sức khỏe của dân số.

Gia tăng dân số cơ học là sự tăng dân số do các yếu tố khác ngoài sinh sản tự nhiên như di cư, nhập cư. 

Vì số người sinh ra vượt qua số người mất đi trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có thể xảy khi tuổi thọ trung bình tăng lên. 

Các nhân tố tác động đến gia tăng dân số

Câu 1: Đọc thông tin, hãy phân tích một trong các nhân tố tác động đến gia tăng dân số. Lấy ví dụ minh họa.

Giải rút gọn:

Nhân tố: tốc độ sinh con. Ví dụ, nếu mỗi cặp vợ chồng sinh ra trung bình hơn hai người con, dân số sẽ tăng lên. Đây là một nhân tố quan trọng trong công việc tăng dân số tự nhiên.

Cơ cấu dân số

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 16.2, hãy: 

- Cho biết cơ cấu sinh học bao gồm những loại cơ cấu nào. Phân biệt các loại cơ cấu đó.

- So sánh hình dạng ba kiểu tháp dân số.

Giải rút gọn:

Cơ cấu sinh học bao gồm: theo giới tính, theo tuổi, nghề nghiệp

3 kiểu tháp dân số:

+ Kiểu mở rộng: Thể hiện tỉ suất sinh cao, trẻ em đông, tuổi thọ trung bình thấp, dân số tăng nhanh.

+ Kiểu ổn định: Thể hiện tỉ suất sinh thấp, tỉ suất từ thấp ớ nhóm trẻ nhưng cao ở nhóm, già, tuổi thọ trung bình cao, dân số ổn định cả về quy mô và cơ cấu.

+ Kiểu thu hẹp: Thể hiện sự chuyển tiếp từ dân số trẻ sang dân số già, tỉ suất sinh giảm nhanh, nhóm trẻ em ít, gia tăng dân số có xu hướng giảm dần.

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát hình 16.3, hãy: 

- Phân biệt các loại cơ cấu xã hội của dân số.

- So sánh tỉ lệ dân số hoạt động theo khu vực kinh tế của các nước phát triển và các nước đang phát triển. 

Giải rút gọn:

1. Cơ cấu dân số theo lao động: tương quan tỉ lệ giữa các bộ phận lao động trong tổng số lao động xã hội.

2. Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa: phản ánh trình độ dân trí, trình độ học vấn, chất lượng dân số ở mỗi quốc gia.

- Các nước phát triển: có tỉ lệ dân số theo khu vực III lớn nhất và vượt trội so với hai khu vực còn lại (74,1%) và khu vực I thấp nhất (3%), còn lại là khu vực II chiếm 22,9%.

- Các nước đang phát triển: có tỉ lệ dân số theo khu vực III lớn nhất (44,8%) và khu vực II thấp nhất (23,1%), còn lại là khu vực I chiếm 32,1%.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy vẽ sơ đồ thể hiện các loại cơ cấu dân số.

Giải rút gọn:

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy tìm hiểu về cơ cấu dân số hoạt động theo khu vực kinh tế của nước ta.

Giải rút gọn:

Tăng tỉ trọng khu vực II (công nghiệp – xây dựng) và III (dịch vụ) - Giảm tỉ trọng khu vực I (nông nghiệp).