VĂN BẢN. BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: Truyện kể về sự việc gì? Đâu là những sự việc chính?

CH2: Nhân vật trong truyện là những loài vật nào? Ai là nhân vật chính?

CH3: Hình dạng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật ấy, vừa giống con người ở chỗ nào?

CH4: Truyện muốn nhắn gửi đến người đọc bài học gì? Bài học ấy có ý nghĩa với em không?

CH5: Đọc trước văn bản Bài học đường đời đầu tiên; tìm hiểu thêm về tác giả Tô Hoài và tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí.

CH6: Em đã từng chơi với một chú dế bao giờ chưa? Em biết những gì về loài động vật này? 

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Hãy chú ý các chi tiết miêu tả Dế Mèn.

CH2: Qua lời kể của Dế Mèn, em hãy hình dung như thế nào về Dế Choắt?

CH3: Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần 3 có điểm tương đồng nào với Dế Mèn và Dế Choắt trong bức tranh bên dưới?

CH4: Dế Mèn đã " nghịch ranh" như thế nào?

CH5: Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?

CH6: Em hãy tưởng tượng nét mặt Dế Mèn lúc này.

CH7: Tranh minh họa nhân vật nào và về sự việc gì trong truyện?

SAU KHI ĐỌC

CH1: Câu chuyện trên được kể bằng lời của nhân vật nào? Hãy chỉ ra các nhân vật tham gia vào câu chuyện.

CH2: Dế Mèn đã ân hận về việc gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.

CH3: Dế Mèn đã có sự thay đổi về thái độ và tâm trạng như thế nào sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt? Vì sao có sự thay đổi ấy?

CH4: Từ các chi tiết “tự hoạ” về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt, chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?

CH5: Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?

CH6: Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát li sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chỉ tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: Truyện kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Các sự việc chính được kể là:

- Miêu tả ngoại hình cường tráng của Dế Mèn 

- Sự khinh bỉ của Dế Mèn đối với mọi người xung quanh và Dế Choắt

- Cái chết của Dế Choắt

- Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn 

CH2: Những nhân vật trong truyện: Dế Mèn. Dế Choắt, chị Cốc... Trong đó nhân vật chính là Dế Mèn.

CH3: Hình dáng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật, vừa giống con người ở chỗ: 

• Hình dáng miêu tả giống con người:

+ Dế Mèn: thanh niên cường tráng, đi bách bộ, đầu to ra thành từng tảng, đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy, kiểu cách con nhà ra võ.

+ Dế Choắt: gầy gò, dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện, lưng, mạng sườn, mặt mũi ngẩn ngơ ngơ.

• Tính cách: 

+ Dế Mèn: bướng, hung hăng, hống hách láo, trịch thượng

+ Dế Choắt: yếu ớt, hiền lành

+ Cốc: đanh đá, nóng nảy

CH4: Ý nghĩa câu chuyện muốn gửi gắm: ở đời không nên hung hăng, bậy bạ, nghịch ranh, ích kỷ để mang tai họa đến cho người khác và cho cả chính mình. Bài học ấy rất có ý nghĩa với chúng ta.

Truyện ngắn muốn nhắn nhủ tới người đọc bài học rằng trong cuộc sống tuyệt đối không được tự cao, cho mình là nhất. Vì điều đó sẽ không chỉ mang đến hậu quả cho bản thân mà còn mang tới hậu quả cho những người khác. Bài học đó rất có ý nghĩa với em. Nó giúp em biết tu dưỡng đạo đức, sống khiêm tốn, biết yêu thương mọi người. 

CH5: Tác giả Tô Hoài:

- Tô Hoài sinh năm 1920 mất năm 2014 tên khai sinh là Nguyễn Sen, sinh ra tại quê nội ở thôn Cát Động, thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ trong một gia đình thợ thủ công. 

- Tuy nhiên, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội) 

- Bước vào tuổi thanh niên, ông đã phải làm nhiều công việc để kiếm sống như dạy trẻ, bán hàng, kế toán hiệu buôn... nhưng có những lúc thất nghiệp. 

- Từ năm 1945 trở đi, ông có điều kiện tập trung vào sáng tác. Tính đến nay, sau hơn sáu mươi năm lao động nghệ thuật, ông đã có hơn 100 tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau: truyện ngắn, truyện dài kỳ, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận, kinh nghiệm sáng tác. 

- Ông mất ngày 6 tháng 7 năm 2014 tại Hà Nội, hưởng thọ 94 tuổi. 

• Tác phẩm “Dế Mèn phiêu lưu ký” 

- Dế Mèn phiêu lưu ký là tác phẩm văn xuôi đặc sắc và nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài viết về loài vật, dành cho lứa tuổi thiếu nhi.

- Thuộc thể truyện đồng thoại

- Truyện gồm 10 chương, kể về những cuộc phiêu lưu của Dế Mèn qua thế giới muôn màu muôn vẻ của những loài vật nhỏ bé.

+ Chương 1: kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

+ Chương 2: tới chương 9 kể về những cuộc phiêu lưu của Mèn, cùng người bạn đường là Dế Trũi.

+ Chương 10: kể về việc Mèn cùng Trũi về nhà và nghỉ ngơi, dự tính cuộc phiêu lưu mới.

CH6:

- Em đã từng chơi với một chú dế 

- Cảm nhận của em là loài động vật này có màu nâu cánh dán, dáng hình nhỏ bé, nhưng rất nhanh nhẹn. 

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Ngoại hình:

• Càng: mẫm bóng 

• Vuốt: cứng, nhọn hoắt 

• Cánh: áo dài chấm đuôi 

• Đầu: to, nổi từng tảng 

• Răng: đen nhánh, nhai ngoàm ngoạm 

• Râu: dài, cong vút 

• Hành động:

• Đi đứng oai vệ, làm điệu, nhún chân, rung đùi.

• Quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó.

• Co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, dáng điệu tỏ vẻ con nhà võ.

• Nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt sâu.

CH2: Qua lời kể của Dế Mèn, Dế Choắt được hình dung:

- Trạc tuổi Dế Mèn

- Tính cách hiền lành, thật thà, yếu đuối, nhút nhát

- Người gầy gò, cánh ngắn củn, càng bè bè, râu cụt

=> Dế Choắt là người có ngoại hình gầy gò, yếu đuối, trái ngược hoàn toàn với Dế Mèn.

CH3: Qua hình ảnh ta thấy sự cường tráng, khỏe mạnh của Dế Mèn và sự yếu thế, bé nhỏ của Dế Choắt rất tương ứng với lời miêu tả phía trên của tác giả về nhân vật.

CH4: Dế Mèn đã trêu chị Cốc để chị Cốc tức điên rồi chui tọt vào hang để trốn. 

CH5: Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là tai họa vì trêu chị Cốc rồi lẩn trốn nên dẫn đến cái chết thương tâm, đầy oan ức cho Dế Choắt. 

CH6: - Nét mặt đầy ăn năn hối hận của một người biết lỗi, nhận ra lỗi lầm của mình. Hai hàng nước mắt lặng lẽ chảy dài, Dế Mèn lặng lẽ cúi gằm mặt tạ tội với Choắt

CH7: - Tranh minh họa nhân vật Dế Mèn khi đứng trước nầm mồ của Dế Choắt trong sự ân hận, xót xa.

SAU KHI ĐỌC

CH1: Câu chuyện được kể bằng lời kể của nhân vật: Dế Mèn

Các nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc

CH2: - Dế Mèn vô cùng ân hận về sự việc đã trêu chị Cốc gây nên cái chết đầy thương tâm cho Dế Choắt.

- Tóm tắt: Vì muốn đùa vui Dế Mèn đã trêu chị Cốc rồi trốn vào hang. Chị Cốc không may nhìn thấy Dế Choắt nhầm tưởng là Choắt trêu mình nên đã liên tục mổ vào đầu Choắt. Gây nên cái chết thương tâm cho Choắt. Dế Mèn đã rất ân hận về hành động này của mình.

CH3:

 - Sau khi trêu chị Cốc, Dế Mèn lên giường nằm khểnh bắt chân chữ ngũ và thấy hành động vừa rồi của mình thật thú vị. Nhưng sau khi nhìn thấy cái chết thương tâm của Dế Choắt Dế Mèn đã vô cùng ân hận sợ hãi, hoảng hốt ân hận và nhận ra hành động vừa rồi của mình thật đáng trách.

=> Sự thay đổi về thái độ và tâm trạng của Dế Mèn là do khi Dế Mèn nhìn thấy hậu quả của việc làm mình gây ra.

CH4: Tính cách Dế Mèn:

• Dế Mèn là một chú dế tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm vì vẻ ngoại hình và sức mạnh của mình.

• Dế Mèn tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi, coi thường người khác.

CH5: - Đó chính là bài học mà Dế Choắt trước khi qua đời đã dặn Dế Mèn “ở đời mà có thói hung hăng, bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy”. Sống phải biết khiêm tốn tuyệt đối không được kiêu căng, tự đắc.

CH6: Những điểm “có thật” ở loài dế mà tác giả miêu tả:

• Đôi càng mẫm bóng.

• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.

• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.

• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

• Những chi tiết thực ấy được tác giả khéo léo nhân hóa, gắn với những hành động, cử chỉ, tính cách của con người như:

• Tên nhân vật được viết hoa như tên người, nhân hóa con vật như một con người.

• Dế Mèn xưng tôi, có những hành động như người như: ăn uống điều độ, siêng tập thể dục, trịnh trọng, khoan thai, đi đứng oai vệ, cà khịa với tất cả bà con lối xóm.

• Tình cách như con người: hống hách, kiêu căng, ngạo mạn,…