BÀI 15. CHẤT TINH KHIẾT - HỖN HỢP. PHƯƠNG PHÁP TÁCH CÁC CHẤT

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

1. CHẤT TINH KHIẾT

Câu hỏi: Em có nhận xét gì về số lượng các chất có trong nước cất, bình khí oxygen y tế, sản phẩm đường tinh luyện và muối tinh. Các chất đó ở thể nào?

Câu hỏi: Đường có vị ngọt, muối ăn có vị mặn, nước sôi ở 100^oC và khí oxygen hóa lỏng ở -183^oC. Theo em, nếu lẫn tạp chất khác thì những tính chất trên có thay đổi không?

2. HỖN HỢP

Câu hỏi: Bột canh có phải là chất tinh khiết không? Em hãy liệt kê các thành phần tạo nên bột canh được dùng làm gia vị trong bữa ăn của gia đình em

Câu hỏi: Nếu có đủ nguyên liệu, em làm thế nào để có bột canh? Nếu bớt một thành phần của bột canh thì vị có thay đổi không? Giải thích

Câu hỏi: Quan sát hình 15.3, em hãy cho biết nước khoáng thiên nhiên có phải là nước nguyên chất không?

3. HỖN HỢP ĐỒNG NHẤT

Câu hỏi: Từ thí nghiệm 1, hãy cho biết các chất lỏng có hoà tan trong nhau không.

Câu hỏi: Quan sát hình 15.4, em hãy nhận xét sự phân bố thành phần các chất trong hỗn hợp đồng nhất và không đồng nhất.

Câu hỏi: Em hãy lấy ví dụ về hỗn hợp đồng nhất và hỗn hợp không đồng nhất.

4. CHẤT RẮN TAN VÀ KHÔNG TAN TRONG NƯỚC

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số chất rắn tan được trong nước, một số chất rắn không tan được trong nước mà em biết

Câu hỏi: Từ thí nghiệm 2, em hãy hoàn thành thông tin theo mẫu bảng 15.1

5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LƯỢNG CHẤT RẮN HÒA TAN TRONG NƯỚC

Câu hỏi: Tiến hành thí nghiệm 3 và hoàn thành kết quả theo mẫu bảng 15.2

Câu hỏi: Đường ở cốc nào sẽ tan nhanh nhất, chậm nhất? Giải thích

6. CHẤT KHÍ TAN TRONG NƯỚC

Câu hỏi: Khi em mở nắp chai nước ngọt để rót vào cốc (hình 15.7) thì thấy bọt khí tạo ra và nghe tiếng "xì xèo" ở miệng cốc. Em hãy giải thích hiện tượng này. 

7. DUNG DỊCH - DUNG MÔI - CHẤT TAN

Câu hỏi: Từ thí nghiệm 1, em hãy cho biết dầu ăn và ethanol, chất nào tan hoàn toàn trong nước. Hỗn hợp thu được là đồng nhất hay không đồng nhất? 

Câu hỏi: Ở thí nghiệm 2, những chất tan trong nước tạo ra hỗn hợp đồng nhất hay không đồng nhất? 

Câu hỏi: Dựa vào hình 15.8, em hãy mô tả quá trình tạo ra dung dịch

Câu hỏi: Em hãy lấy ví dụ chất tan trong dung môi này mà không tan trong dung môi khác

8. HUYỀN PHÙ

Câu hỏi: Hằng năm khi mùa lũ về, trên các sông lại có sự bồi đắp thêm chất dinh dưỡng cho đất ở vùng đồng bằng nơi chúng chảy qua. Em hãy cho biết tại sao lại có hiện tượng này

9. NHŨ TƯỢNG

Câu hỏi: Món xốt mayonnaise em yêu thích sử dụng trong các món salad có thể tự chế biến ở nhà với các nguyên liệu đơn giản như trong hình 15.10 bằng cách trộn lẫn thành một hỗn hợp. Theo em, hỗn hợp mayonnaise là một dung dịch, huyền phù hay một dạng khác

10. PHÂN BIỆT DUNG DỊCH, HUYỀN PHÙ VÀ NHŨ TƯỢNG

Câu hỏi: Em hãy lấy một số ví dụ về huyền phù, nhũ tượng mà em biết trong thực tế

Câu hỏi: Từ các hình 15.11 đến 15.13, hãy phân biệt dung dịch, huyền phù và nhũ tương. 

Câu hỏi: Hãy phân biệt hai dạng hỗn hợp: cát trong nước biển và muối trong nước biển

Câu hỏi: Vào mùa hè, chúng ta thường pha nước chanh đường có đá để giải khát. Theo em, nên hòa tan đường vào nước ấm rồi cho đá vào hay cho đá vào trước rồi mới hòa tan đường

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

1. CHẤT TINH KHIẾT

Đáp án CH: Em có nhận xét gì về số lượng các chất có trong nước cất, bình khí oxygen y tế, sản phẩm đường tinh luyện và muối tinh. Các chất đó ở thể nào?

Đáp án CH: Đường có vị ngọt, muối ăn có vị mặn, nước sôi ở 100^oC và khí oxygen hóa lỏng ở -183^oC. Theo em, nếu lẫn tạp chất khác thì những tính chất trên có thay đổi không?

2. HỖN HỢP

Đáp án CH: 

- Bột canh không phải là chất tinh khiết.

- Thành phần: muối ăn, chất điều vị, đường, bột tỏi, bột tiêu

Đáp án CH: 

- Để thu được bột canh, em sẽ chọn các nguyên liệu theo một tỉ lệ thích hợp.

- Vị bột canh có thay đổi do bột canh là một hỗn hợp tất cả các chất, mùi vị phụ thuộc vào tất cả các thành phần. Nếu bớt một thành phần thì sẽ tạo thành một hỗn hợp khác bột canh.

Đáp án CH: 

Nước khoáng thiên nhiên không phải là nước nguyên chất.

3. HỖN HỢP ĐỒNG NHẤT

Đáp án CH: 

- Ống nghiệm thêm ethanol: hòa tan.

- Ống nghiệm thêm dầu ăn: không hòa tan.

Đáp án CH: 

Nhận xét: 

- Hỗn hợp đồng nhất: thành phần giống nhau, phân bổ đều ở mọi vị trí.

- Hỗn hợp không đồng nhất: thành phần không giống nhau ở mọi vị trí trong toàn bộ hỗn hợp.

Đáp án CH: 

- Hỗn hợp đồng nhất: không khí, nước muối, nước đường,...

- Hỗn hợp không đồng nhất: hỗn hợp cát và nước, dầu và nước, phở bò, canh rau,...

4. CHẤT RẮN TAN VÀ KHÔNG TAN TRONG NƯỚC

Đáp án CH: 

- Tan được trong nước: đường, muối, viên C sủi,...

- Không tan được trong nước: nhôm, thủy tinh, cát,...

Đáp án CH: 

5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LƯỢNG CHẤT RẮN HÒA TAN TRONG NƯỚC

Đáp án CH: 

HS tự tiến hành thí nghiệm.

Đáp án CH: 

- Đường ở cốc 5 tan nhanh nhất và chậm nhất ở cốc số 1.

- Giải thích:

+ Ở cốc số 1 do trong nước lạnh các phân tử nước chuyển động chậm, đồng thời các phân tử đường to và không được khuấy đều nên các phân tử đường khó xen vào giữa các phân tử nước nhanh chóng. 

- Ở cốc số 5 là cốc nước nóng, các viên đường đã được nghiền nhỏ và được khuấy đều nên chuyển động giữa các phân tử nước và đường sẽ nhanh chóng xen vào nhau tạo ra hỗn hợp đồng nhất chỉ trong một thời gian ngắn.

6. CHẤT KHÍ TAN TRONG NƯỚC

Đáp án CH: 

Do ở các nhà máy sản xuất nước ngọt, người ta dùng áp lực lớn để ép CO₂ hòa tan vào nước. Sau đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước ngọt. Khi mở nắp bình, áp suất bên ngoài thấp nên CO₂ lập tức bay vào không khí.

7. DUNG DỊCH - DUNG MÔI - CHẤT TAN

Đáp án CH: 

Ethanol là chất tan hoàn toàn trong nước và hỗn hợp thu được là hỗn hợp đồng nhất.

Đáp án CH: 

Tạo ra hỗn hợp đồng nhất.

Đáp án CH: 

Quá trình: Cho đường vào nước sau đó khuấy đều cho đến khi thấy chất tan tan hết trong dung môi, ta thu được dung dịch đường.

Đáp án CH: 

Mẩu cao su cho vào dung môi là nước thì không tan, nhưng cho vào dung môi xăng thì lại tan.

8. HUYỀN PHÙ

Đáp án CH: 

Khi lũ về, nước chảy qua và mang theo phù sa, một hỗn hợp không đồng nhất các chất, để lại ở vùng đất đồng bằng. Phù sa là sản phẩm phong hóa của đất đá, chứa nhiều chất dinh dưỡng và khoáng chất. Phù sa giúp bồi đắp và tăng cường độ màu mỡ cho các vùng đất đồng bằng ven sông.

9. NHŨ TƯỢNG

Đáp án CH: 

Hỗn hợp mayonnaise là một dạng khác.

10. PHÂN BIỆT DUNG DỊCH, HUYỀN PHÙ VÀ NHŨ TƯỢNG

Đáp án CH: 

- Huyền phù: bùn trong nước, phù sa trong nước

- Nhũ tương: hỗn hợp lòng đỏ trứng và lòng trắng trứng, bơ, viên nang cá,...

Đáp án CH: 

Khuấy đều các hỗn hợp và để yên một lúc:

- Dung dịch: chất tan tan vào nước tạo thành dung dịch không đổi.

- Huyền phù: có chất tan bị lắng xuống dưới đáy.

- Nhũ tương: nhìn thấy các chất lỏng phân bố không đồng nhất trong hỗn hợp.

Đáp án CH: 

Cát trong nước biển là huyền phù còn muối khi trong nước biển là dung dịch.

Đáp án CH: 

Nên hòa tan đường vào nước ấm rồi cho đá vì trong nước ấm các phân tử nước chuyển động nhanh hơn, nên dễ hòa tan xen kẽ với được đường tạo thành dung dịch đường trong thời gian ngắn.