Slide bài giảng Ngữ văn 9 Kết nối bài 5: Thực hành tiếng Việt (1)

Tóm lược nội dung

BÀI 5. ĐỐI DIỆN VỚI NỖI ĐAU

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT TRANG 121

Câu 1: Tìm câu rút gọn trong các lời thoại kịch sau và cho biết thành phần nào của câu bị tỉnh lược: 

Giu-li-ét: - Chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi. Nhưng nếu chẳng phải là người họ Môn-ta-ghiu thì chàng cũng vẫn là chàng.Chàng ơi! Hãy mang tên họ nào khác đi! Thế nào là họ Môn-ta-ghiu nhỉ? [ ... ] Rộ-mê-ô chàng ơi, chàng hãy từ bỏ tên họ đi. Cái tên kia đâu có phải xương thịt của chàng, chàng hãy đổi nó lấy cả tấm thân em. 

Rô-mê-ô. - Đúng là từ miệng nàng nói ra nhé! Chỉ cần được nàng gọi là người yêu là tôi xin tức thì nhận tên thánh mới; từ nay trở đi, tôi không muốn bao giờ là Rô-mê-ô nữa. 

(Sếch-xpia, Rô-mê-ô và Giu-li-ét)

Trả lời rút gọn:

Ở lời thoại của Giu-li-ét. 

+ Câu bị rút gọn là “Hãy mang tên họ nào khác đi”. Chủ ngữ đã bị tỉnh lược.

+ Câu bị rút gọn là “Chàng ơi”. Vị ngữ đã bị tỉnh lược.

Ở lời thoại của Rô- mê ô, câu bị rút gọn là “Đúng là từ miệng nàng nói ra nhé”. Chủ ngữ đã bị tỉnh lược.

Câu 2:  Dựa vào ngữ cảnh, hãy chuyển các câu rút gọn tìm được ở bài tập 1 thành câu đầy đủ. So sánh câu rút gọn và câu đầy đủ để làm rõ tác dụng của việc dùng câu rút gọn trong ngữ cảnh đó.

Trả lời rút gọn:

+ Hãy mang tên họ nào khác đi -> Chàng hãy mang tên họ nào khác đi

+ “Chàng ơi”-> Chàng ơi chàng hãy mang họ tên khác đi

+ “Đúng là từ miệng nàng nói ra nhé”-> Những lời này đúng là từ miệng nàng nói ra nhé.

So sánh: Câu đầy đủ thì sẽ rõ ý hơn so với câu rút gọn, ai cũng có thể hiểu được nội dung.

-> Tác giả muốn cho thấy sự thân mật của các nhân vật được nhắc đến.

Câu 3: Những câu văn in đậm sau rút gọn thành phần nào? Nêu tác dụng của việc dùng câu rút gọn trong các ngữ cảnh.

a. - Nhưng chiếc tàu chuyển động chứ?

- Thưa ngài, không! Nó bập bềnh trên sóng, chứ chẳng chuyển động chút nào.

(Giuyn Véc-nơ, Hai vạn dặm dưới biển)

b. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần.

(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)

Trả lời rút gọn:

a. Rút gọn thành phần vị ngữ. 

-> thể hiện sự gấp gáp, báo hiệu nguy hiểm

b. Rút gọn thành phần chủ ngữ

-> để diễn tả lại thời lượng phá bom mỗi ngày của các người lính.

Câu 4: Đọc các đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu bên dưới:

a. - Anh đã nhìn thấy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ bao giờ chưa?

- Chưa.

- Tổ chim sẽ bị chìm mất.

(Nguyễn Quang Thiều, Bầy chim chỉa vôi)

b. Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu đún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ký)

c. Cậu làm trò gì thế? Sao lại ăn trộm hòn đá này?- Chúng ta không ăn trộm! - Hắn nhún vai. - Chúng ta chỉ mượn tạm thôi! Dùng xong sẽ mang trả lại! Tớ cũng tò mò muốn biết nơi nào được gọi là trung tâm của vũ trụ.

(Hà Thuỷ Nguyên, Thiên Mã)

d. Mặt trời lại rọi lên ngày thứ sáu của tôi trên đảo Thanh Luân một cách thật quá là đầy đủ. Tôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. Và ngồi đó rình mặt trời lên.

(Nguyễn Tuân, Cô Tô)

Yêu cầu:

(1) Chỉ ra các câu rút gọn.

(2) Khôi phục các thành phần bị tỉnh lược để câu rút gọn thành câu đầy đủ.

(3) Nêu tác dung của việc dùng câu rút gọn trong mỗi trường hợp.

Trả lời rút gọn:

a. Câu rút gọn : “Chưa” => Anh chưa nhìn thấy. 

-> Thể hiện câu trả lời ngắn gọn, súc tích.

b. Câu rút gọn: “Cho ra kiểu con nhà võ” => Tôi đi cho ra kiểu con nhà võ. 

-> Thể hiện lối kiêu căng, tự phụ của Dế Mèn thông qua lời nói.

c. Câu rút gọn:

- “Sao lại ăn trộm hòn đá này?" => Sao cậu lại ăn trộm hòn đá này. 

-> Thể hiện sự bất ngờ khi phát hiện việc làm của nhân vật

- “Dùng xong sẽ mang trả lại” => Dùng xong chúng tớ sẽ mang trả lại. 

-> Thể hiện câu trả lời ngắn gọn, súc tích.

d. Câu rút gọn:

“Và ngồi đó rình mặt trời lên.” Và tôi ngồi đó rình mặt trời lên. 

-> Thể hiện sự ngắn gọn, tránh lặp từ ở câu trước.