Slide bài giảng Ngữ văn 11 chân trời Bài 7 Đọc 2: Độc “Tiểu thanh kí”

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN: ĐỘC TIỂU THANH KÍ

Câu hỏi 1: Bạn hiểu thế nào là “tri âm” và biết thành ngữ, tục ngữ hay tác phẩm văn học nào nói về chuyện “tri âm”? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Bài soạn rút gọn:

• "Tri âm" là: độ sâu sắc của mối quan hệ tình cảm. 
• Tri âm được coi như một giá trị văn hóa của người Việt. 
• Ví dụ như trong truyện Kiều của Nguyễn Du, "Yên thơ tri âm" trong thơ Nguyễn Bính, hay tục ngữ "Đồng thanh tâm để trăm sự đều thành",…

Câu hỏi 1: Đối chiếu bản phiên âm với bản dịch nghĩa theo từng dòng, từng cặp câu để hiểu nghĩa và nội dung bài thơ

Bài soạn rút gọn:

• Bản dịch nghĩa dịch rất sát. 
• Nội dung bài thơ: nói về cuộc đời Tiểu Thanh, người đã phải trải qua nhiều sóng gió. Qua đó thể hiện được những suy nghĩ của tác giả về số phận bất hạnh của người phụ nữ xã hội cũ. Đồng thời, ta có thể cảm nhận, trân trọng tấm lòng nhân đạo của tác giả. 

Câu hỏi 2: Hai dòng thơ cuối có mối liên hệ như thế nào với sáu dòng thơ đầu?

Bài soạn rút gọn:

• Nguyễn Du đã sử dụng hai dòng thơ này để kết thúc và tổng kết ý nghĩa của tác phẩm. 
• Sáu dòng thơ đầu được sử dụng để miêu tả cuộc đời Tiểu Thanh
• Hai dòng thơ cuối đưa ra một khía cạnh nhìn khác về nhân sinh, giúp cho tác phẩm trở nên sâu sắc hơn. 

Câu hỏi 1: Chủ thể trữ tình và tác giả ở tác phẩm này có phải là một? Căn cứ vào các chi tiết nào trong văn bản để bạn xác định như vậy?

Bài soạn rút gọn:

• Chủ thể trữ tình và tác giả ở tác phẩm này không phải là một.
• Vì: 
• Tác giả không sử dụng tên thật của mình trong tác phẩm này. 
• Nguyễn Du phân tích tính cách nhân vật, thay vì sử dụng lời kể trực tiếp. 

Câu hỏi 2: Phân tích tính cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình đối với số phận của nàng Tiểu Thanh (chú ý từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ… trong sự đối sánh giữa bản phiên âm và bản dịch nghĩa, dịch thơ).

Bài soạn rút gọn:

• Tình cảm với số phận của nàng Tiểu Thanh được thể hiện qua những từ ngữ, hình ảnh và biện pháp tu từ: 
• Chủ thể trữ tình đã sử dụng các từ ngữ như "hoàn mỹ", "tuyệt vời", "tuyệt tác", "mỹ nhân", "đẹp mắt".
• Tuy nhiên, khi Tiểu Thanh phải đối mặt với số phận đau thương, cảm xúc của chủ thể trữ tình trở nên u buồn. 
• Các hình ảnh tu từ như "nước mắt tuôn rơi", "gió lạnh xuyên thấu", "mây u ám". ⇒ Thể hiện sự đau đớn và tuyệt vọng của Tiểu Thanh. 

Câu hỏi 3: Hãy chỉ ra mối liên hệ về nội dung giữa sáu dòng thơ đầu và hai dòng thơ cuối. Từ đó, bạn hiểu gì về tâm sự của Nguyễn Du và thời đại của ông?

Bài soạn rút gọn:

• Mối liên hệ về nội dung giữa sáu dòng thơ đầu và hai dòng thơ cuối: tác giả Nguyễn Du đã sử dụng hai dòng thơ này để kết thúc bài thơ và tổng kết ý nghĩa của tác phẩm. Sáu dòng thơ đầu được sử dụng để miêu tả cuộc đời Tiểu Thanh
• Nguyễn Du cảm thấy bơ vơ giữa dòng đời. Tâm sự của Nguyễn Du đầy ắp bi thương. Nguyễn Du khóc nàng Tiểu Thanh, đồng thời cũng băn khoăn và khóc thương cho chính mình.

Câu hỏi 4: Xác định cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà tác giả muốn gửi đến độc giả qua bài thơ. Từ việc đọc hiểu bài thơ trên, bạn rút ra được lưu ý gì khi đọc một bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du?

Bài soạn rút gọn:

• Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Tác giả thể hiện được những cảm xúc, suy tư về số phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội cũ. Đó là chủ nghĩa nhân đạo xuyên suốt tác phẩm.
• Những lưu ý:
• Tìm hiểu về bối cảnh lịch sử - văn hóa thời điểm bài thơ được sáng tác. 
• Đọc và hiểu được nghĩa đen và nghĩa bóng của từng câu, từng câu thơ.
• Tìm hiểu và đối chiếu với các bài thơ của những nhà thơ khác cùng thời để hiểu hơn về phong cách, tình cảm của Nguyễn Du, nền văn minh của thời đại đó.

Câu hỏi 5: Bình luận ý kiến cho rằng: trong các nhân vật Tiểu Thanh (Độc “Tiểu Thanh kí”), Thúy Kiều (Truyện Kiều) đều có hình bóng của Nguyễn Du.

Bài soạn rút gọn:

• Em hoàn toàn đồng tình với ý kiến trên: 
• Trong "Truyện Kiều", Thúy Kiều được miêu tả với nhiều đặc điểm, tư tưởng, phẩm chất tương đồng với Nguyễn Du - thông minh, tài năng, tâm hồn nhạy cảm, ước mơ cao cả, đầy tình yêu thương và nỗi đau khổ. 
• Tương tự, nhân vật Tiểu Thanh trong tác phẩm Độc "Tiểu Thanh kí" cũng mang những đặc trưng của Nguyễn Du - trầm lặng, lặng lẽ, đơn độc, yêu thích văn chương, tinh tế.