Slide bài giảng kinh tế pháp luật 11 kết nối bài 4: Thất nghiệp

Tóm lược nội dung

BÀI 4: THẤT NGHIỆP

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Kinh tế suy thoái, doanh nghiệp X phải thu hẹp quy mô sản xuất khiến anh A và nhiều lao động khác bị mất việc làm, không có thu nhập. Đã gần hai tháng, anh A tìm việc ở nhiều nơi nhưng vẫn chưa được.

Ở trường hợp trên, anh A và người lao động của doanh nghiệp X đang gặp phải vấn đế gì ? Hãy chia sẻ suy nghĩ của em về vấn đề đó. 

Trả lời rút gọn:

Ở trường hợp trên, ông A và người lao động của doanh nghiệp X đang thất nghiệp.

- Chia sẻ suy nghĩ:

  - Thất nghiệp là tình trạng mong muốn có việc làm nhưng chưa tìm được.

  - Thất nghiệp có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

  - Thất nghiệp gây ra hậu quả nặng nề cho cá nhân, nền kinh tế và đời sống xã hội.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm thất nghiệp và các loại hình thất nghiệp.

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau kết hợp với thông tin ở phần Mở đầu để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Anh M là kĩ sự nông nghiệp từng làm việc ở công ty xuất khẩu nông sản tại tỉnh Ð. Do hoàn cảnh gia đình, anh phải chuyển về thành phố để sinh sống và chưa tìm được việc làm. Vợ anh vốn là giáo viên mầm non nhưng khi về thành phố chỉ xin được làm tạp vụ tại một cơ sở sản xuất kinh doanh với mức lương rất thấp nên chưa muốn đi làm. Bố anh năm nay 55 tuổi đã làm cho một công ty sản xuất ô tô gần 30 năm. Khi doanh nghiệp này thay đổi cơ cấu sử dụng rô bốt thay thế thợ hàn để lắp ráp ô tô, ông đã bị mất việc. Em trai anh là kĩ sư công nghệ thông tin cho một công ty có vốn đầu tư nước ngoài.

Do tác động của khủng hoảng kinh tế, hàng hoá sản xuất ra không bán được, công ty X phải thu hẹp sản xuất khiến nhiều lao động bị mất việc làm. Khi Chính phủ đưa ra nhiều chính sách để phục hồi kinh tế, doanh nghiệp được hỗ trợ để khôi phục hoạt động sản xuất kinh doanh, công ty mở rộng sản xuất, thu hút lại nhiều lao động làm cho lượng người thất nghiệp giảm dần.

(1) Trong gia đỉnh anh M, ai là người muốn kiếm việc làm nhưng chưa tìm được? Ai là người tự nguyện thất nghiệp?

(2) Tình hình thất nghiệp sẽ thay đổi như thế nào khi nền kinh tế phục hồi hay suy thoái?

Trả lời rút gọn:

(1) Trong gia đình anh M:

- Anh M và bố là người muốn kiếm việc làm nhưng chưa tìm được.

- Vợ anh M tự nguyện thất nghiệp vì không chấp nhận mức lương thấp và không phù hợp với chuyên môn của mình.

(2) 

- Kinh tế suy thoái khiến các doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, làm tăng tình trạng thất nghiệp.

- Khi kinh tế phục hồi, doanh nghiệp mở rộng sản xuất, thu hút lao động, giảm tình trạng thất nghiệp.

2. Nguyên nhân dẫn đến thất nghiệp

Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Chị Y và nhóm bạn của mình đang thất nghiệp. Chị Y đã tốt nghiệp đại học chuyên ngành kế toán doanh nghiệp nhưng làm nhân viên hành chính cho một cơ sở giáo dục. Sau một thời gian làm việc, chị quyết định thôi việc để đi tìm công việc mới phù hợp với sở thích và khả năng của mình. Anh X bị doanh nghiệp cho thôi việc do vi phạm kỉ luật lao động nhiều lần, anh T bị mất việc làm do doanh nghiệp thu hẹp sản xuất kinh doanh.

Theo thống kê của Sở Y tế tỉnh N, số sinh viên theo học các ngành Dược, Điều dưỡng ở các hệ cao đẳng, trung cấp tót nghiệp hằng năm rất lớn. Tuy nhiên mỗi năm, tỉnh chỉ bố trí được chỗ làm với số lượng có hạn cho đối tượng này nên nhiều sinh viên ra trường bị thất nghiệp. Trong khi đó, tỉnh rất cần các bác sĩ có chuyên môn cao nhưng lại khó tuyển dụng.

(1) Chị Y và nhóm bạn thất nghiệp do những nguyên nhân nào?

(2) Em hãy phân tích nguyên nhân dẫn đến hiện tượng thất nghiệp của một số sinh viên ngành Dược, Điều dưỡng ở tỉnh N.

Trả lời rút gọn:

(1) 

- Chị Y thất nghiệp vì không hài lòng với công việc hiện có, không phù hợp với sở thích và chuyên môn.

- Anh T thất nghiệp vì vi phạm kỉ luật lao động nhiều lần và bị sa thải.

- Anh X thất nghiệp vì doanh nghiệp thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh.

(2) Nguyên nhân dẫn đến thất nghiệp của sinh viên ngành Dược, Điều dưỡng ở tỉnh N là do sự mất cân đối giữa cung và cầu trên thị trường lao động:

- Số lượng sinh viên tốt nghiệp từ các ngành này rất lớn mỗi năm, tạo ra nguồn cung lao động lớn.

- Tuy nhu cầu tuyển dụng việc làm ở hai ngành này tại tỉnh N lại ít.

=> Cung vượt quá cầu, dẫn đến một phần sinh viên ra trường không có việc làm.

3. Hậu quả của thất nghiệp

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Ông D - trợ lí văn phòng tại công ty xuất khẩu thuỷ sản A đã 25 năm không hề chuẩn bị cho tình huống một ngày nhận được tin công ty sẽ đóng cửa  vĩnh viễn đo bị thua lỗ, phá sản. Con trai lớn của ông cũng vừa rơi vào tình trạng thất nghiệp sau 3 năm làm việc do bị sa thải vì thừa nhân công. Cuộc sống của ông gặp rất nhiều khó khăn khi không còn thu nhập. Còn con trai ông tâm lí chán nản.

Kinh tế suy thoái, hàng hoá sản xuất ra không bán được, công ty may xuất khẩu Q phải thu hẹp sản xuất số người mất việc làm tăng, lương của công nhân giảm, nợ bảo hiểm của công nhân... Bởi vậy, công nhân công ty đã đình công, bãi công tập thể.

Kinh tế Việt Nam năm 2018 khởi sắc, tăng trưởng kính tế đạt 7,08% so với năm 2017 — mức tăng cao nhất trong 11 năm qua. Chất lượng tăng trưởng và môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện, doanh nghiệp thành lập mới tăng  mạnh. Nền tảng kinh tế vĩ mô từng bước được củng cố và tăng cường. Tỉ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm có xu hướng giảm dần. Tỉ lệ thất nghiệp còn 2,19%.

Từ năm 2020 đến 2021, do dịch COVID-19 ảnh hưởng nghiêm trọng tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế, đặc biệt là trong quỹ 3 năm 2021 nhiều địa phương có vai trò trọng điểm về kinh tế phải thực hiện giãn cách xã hội kéo dài để phòng chống dịch bệnh, tỉ lệ thất nghiệp năm 2021 lên đến 3,2% khiến cho tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm 2021 giảm so với năm 2020.

(Tổng cục Thống kê, Niêm giám thống kê 2018, 2021, NXB Thống kê, 2019, 2022)

Qua các thông tin trên, em hãy cho biết thất nghiệp đã tác động đến người lao động, doanh nghiệp và nền kinh tế như thế nào. Vì sao?

Trả lời rút gọn:

- Đối với người lao động: Thất nghiệp ảnh hưởng đến thu nhập và đời sống, gây khó khăn và suy giảm kiến thức chuyên môn, nghề nghiệp.

- Đối với doanh nghiệp: Thất nghiệp cao làm giảm nhu cầu xã hội, dẫn đến giảm doanh số và cơ hội kinh doanh, khiến nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp hoạt động hoặc đóng cửa.

- Đối với nền kinh tế: Thất nghiệp tăng làm lãng phí nguồn lực, suy thoái kinh tế, giảm tốc độ tăng trưởng và ngân sách nhà nước.

4. Vai trò của Nhà nước trong việc kiểm soát và kiềm chế thất nghiệp.

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin và quan sát hình ảnh sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Khoản 2 Điều 59 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định: Nhà nước có chính sách khuyến khích người sử dụng lao động có đủ điều kiện đảo tạo nghề nghiệp và phát triển kĩ năng nghề cho người lao động đang làm việc cho mình và người lao động khác trong xã hội thông qua hoạt động như: Thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoặc mở lớp đào tạo nghề tại nơi làm việc để đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kĩ năng nghề cho người lao động; Tổ chức thi kĩ năng nghề cho người lao động tham gia hội đồng kĩ năng nghề; dự báo nhu câu và xây dựng tiêu chuẩn kĩ năng nghề, tổ chức đánh giá và công nhận kĩ năng nghề; phát triển năng lực nghề nghiệp cho người lao động.

Xác định 2019 là năm "bứt phá” phấn đấu thực hiện thắng lợi Kế hoạch phát triển kinh tế — xã hội 5 năm 2016 - 2020, ngày 1 - 1 — 2019 Chính phủ đã ban hành Nghị quyết só 01/NQ-CP và nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và Dự toán ngân sách nhà nước năm 2019, Nghị quyết số 02/NQ-CP về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021. Nhờ đó, tình hình kinh tế - xã hội cả năm 2019 tiếp tục chuyển biển tích cực, đạt nhiều kết quả nổi bật như: Tăng trưởng kinh tế năm 2019 đạt 7,02%. Tỉ lệ thất nghiệp, thiếu việc làm giảm dần, thu nhập của người lao động tăng lên.

(Tổng cục Thống kê, Niêm giám thống kê 2019, NXB Thông kê, 2020)

Qua các thông tin và hình ảnh trên, em hãy cho biết Nhà nước đã thực hiện các giải pháp nào đề kiểm soát và kiềm chế thất nghiệp.

Trả lời rút gọn:

* Nhà nước đã thực hiện các biện pháp sau để kiểm soát và kiềm chế thất nghiệp:

 - Đầu tư vào đào tạo lao động trình độ cao và đa dạng hóa các loại hình trường lớp, cùng việc hỗ trợ người lao động tự tạo việc làm.

 - Hoàn thiện thể chế về thị trường lao động và tuân thủ pháp luật về lao động.

 - Khuyến khích các doanh nghiệp mở rộng sản xuất và chuyển đổi sản xuất để tạo việc làm cho người lao động.

 - Thực hiện chính sách an sinh xã hội và hỗ trợ các doanh nghiệp giải quyết việc làm cho người lao động.