BÀI 7. ỨNG PHÓ VỚI TÂM LÝ CĂNG THẲNG

1. Tình huống gây căng thẳng và biểu hiện của cơ thể khi bị căng thẳng

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh (trang 33, 34 mục 1 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Theo em, tình huống nào trong các hình ảnh trên là tình huống gây căng thẳng? Hãy chỉ ra những biểu hiện của căng thẳng trong từng tình huống.

b) Em hãy kể thêm những tình huống gây căng thẳng mà em biết, mô tả biểu hiện căng thẳng trong những tình huống vừa kể và phân loại, sắp xếp những biểu hiện đó theo các nhóm trong bảng dưới đây.

Giải rút gọn:

a) Tình huống gây căng thẳng và biểu hiện của căng thẳng trong từng tình huống:

• Tình huống 1: Bạn nữ căng thẳng vì đang bài thì em gái luôn khóc lóc đòi chị cùng chơi. Biểu hiện của sự căng thẳng là lo lắng, mất tập trung, bực bội.

• Tình huống 2: Bạn nam căng thẳng vì lo sợ rằng sẽ bị bố mẹ mình mắng khi ạt điểm thấp. Biểu hiện của sự căng thẳng là lo lắng, hoảng sợ.

• Tình huống 3: Các bạn học sinh đều vui chơi rất vui vẻ. 

• Tình huống 4: Bạn nữ căng thẳng vì bạn bè không ai chơi cùng. Biểu hiện của sự căng thẳng là buồn bã, lo lắng.

b) Một số tình huống gây căng thẳng khác:

- Một số tình huống gây căng thẳng:

+ Đặt mục tiêu vượt quá khả năng của bản thân: Năng lực của bản thân có hạn nhưng đặt mục tiêu quá cao khiến cho bản thân rơi vào tình trạng căng thẳng, lo lắng.

=> Tình huống căng thẳng về cảm xúc.

2. Nguyên nhân và ảnh hưởng của căng thẳng

Câu 1: Em hãy đọc tình huống (trang 35 mục 2 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Theo em, nguyên nhân nào gây ra căng thẳng của bạn T?

b) Em hãy cho biết, sự căng thẳng của T đã ảnh hưởng như thế nào tới bản thân và những người xung quanh?

Giải rút gọn:

a) Nguyên nhân khiến T căng thẳng là do biến cố xảy ra khiến T không thể tham gia thi đấu, đánh mất sự kì vọng vào bản thân.

b) Sự căng thẳng đã khiến cho cảm xúc của T không ổn định, hay cáu kỉnh và bực bội, …

3. Cách ứng phó với căng thẳng

Câu hỏi:Em hãy quan sát hình ảnh (trang 36 mục 3 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Theo em, các bạn học sinh trong các hình ảnh trên đã làm gì để ứng phó với căng thẳng?

b) Em hãy nêu thêm một số cách ứng phó với căng thẳng.

Giải rút gọn:

a) Cách các bạn học sinh trong các hình ảnh trên ứng phó với căng thẳng:

• Hình 1: Chia sẻ với bạn bè thân thiết về những chuyện buồn mình đang gặp. 

• Hình 2: Chơi môn thể thao yêu thích. 

• Hình 3: Viết nhật ký về những chuyện không vui. 

• Hình 4: Thẳng thắn đối mặt khi có mâu thuẫn, không trốn tránh và giải quyết mọi chuyện một cách rõ ràng.

b) Để ứng phó với căng thẳng có thể áp dụng một số cách:

• Thư giãn và giải trí

• Viết nhật kí.

• Lập kế hoạch một cách khoa học và vừa sức.

• Ăn uống, nghỉ ngơi, học tập điều độ, hợp lý.

• Tìm sự trợ giúp của chuyên gia tư vấn tâm lý, bác sĩ tâm lý, …

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy quan sát hình ảnh dưới đây (trang 37 sgk) và trả lời câu hỏi

a) Theo em, nguyên nhân gây căng thẳng cho các bạn trong các hình ảnh trên là gì?

b) Em hãy nhận xét về cách ứng phó với căng thắng của các bạn trong các hình ảnh trên.

c) Em có lời khuyên gì cho các bạn để thoát khỏi căng thẳng trong những tình huống trên?

Giải rút gọn:

a) Nguyên nhân gây căng thẳng cho các bạn trong các hình ảnh trên:

Hình 1: do mâu thuẫn với bố mẹ.

Hình 2: do bạn gặp phải áp lực lớn trong việc học tập, kỳ vọng cao hơn khả năng bản thân có thể thực hiện.

Hình 3: do áp lực học tập, số lượng bài tập cần làm nhiều dẫn đến mệt mỏi.

Hình 4: do bạn vừa phải chăm mẹ ốm vừa phải cố gắng học tập cho các bài thi, bài kiểm tra nên không có thời gian nghỉ ngơi.

b) Nhận xét:

Các bạn ở hình 1 và hình 2 chưa biết cách đối phó với tâm lí căng thẳng, khiến cho các bạn suy nghĩ tiêu cực, không biết cách giải quyết.

Các bạn ở hình 3 và 4 biết cách giúp bản thân giải tỏa tâm lí căng thẳng như chơi đàn và biết đưa ra giải pháp cho tình huống căng thẳng.

c) Trước tiên các bạn cần phải giữ bình tĩnh, điều chỉnh lại cảm xúc và suy nghĩ của bản thân, tránh dẫn đến tiêu cực. 

Câu 2: Gần đây, C nhận thấy mình có nhiều thay đổi, giọng nói to và khàn, vóc dáng cao lênh khênh, khuôn mặt dày đặc mụn khiến C thấy tự ti, ngại giao tiếp với bạn bè. Những bất đồng ý kiến giữa C và bố mẹ xuất hiện nhiều hơn, mỗi khi bố mẹ góp ý, bảo ban thì C cho rằng bố mẹ không hiểu mình, không yêu thương mình nữa. Lúc nào C cũng thấy mệt mỏi, bồn chồn, bất an và cảm thấy bản thân thật vô dụng.

Nếu là bạn của C, em sẽ làm gì để giúp C vượt qua trạng thái căng thẳng này?

Giải rút gọn:

Nếu là bạn của C, em nên:

- Bên cạnh, động viên và giải thích cho bạn hiểu về những thay đổi.

- Chia sẻ một số cách giúp bạn giải tỏa tâm trạng căng thẳng:

+ Viết nhật kí.

+ Chơi một bộ môn thể thao yêu thích, …

Câu 3: Em đã gặp những biểu hiện căng thẳng nào dưới đây? Em đã làm gì để vượt qua những căng thẳng đó? Hãy chia sẻ điều này với các bạn.

Giải rút gọn:

- Em đã gặp tất cả những biểu hiện căng thẳng trên.

- Để vượt qua những căng thẳng đó em đã:

+ Viết nhật ký.

+ Chia sẻ với bạn bè, bố mẹ.

+ Chơi đàn để giải tỏa, …

Câu 4: Em hãy quan sát hình ảnh thư giãn (trang 39 sgk) và chia sẻ cảm nhận qua bài tập yoga cười:

Giải rút gọn:

Đây là bài tập yoga bổ ích, giúp giảm thiểu trạng trạng thái căng thẳng, tinh thần thoải mái. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cùng bạn thiết kế một cuốn sổ tay hướng dẫn thực hiện các trò chơi lành mạnh có tác dụng giảm áp lực, căng thẳng trong học tập.

Giải rút gọn:

Đồng hồ cát

+ Đạo cụ: 2 chiếc chai lớn được ghép đầu lại với nhau, bên trong là những viên bi nhiều màu sắc có cùng số lượng tạo thành một chiếc đồng hồ cát. Tùy vào số lượng đội tham gia mà chuẩn bị mỗi đội 2 chiếc đồng hồ cát như thế.

+ Luật chơi: Mỗi đội cử thành viên của đội mình lên thi đấu. Những chiếc chai được đặt sẵn trên bàn. Khi có hiệu lệnh của người trọng tài, các thành viên mới được cầm chiếc chai lên, lắc sao cho những viên bi từ chai nằm trên rơi xuống chai phía dưới. Thành viên của đội nào làm cho những viên bi ở cả 2 chai rơi xuống hết trước tiên sẽ thắng cuộc.