BÀI 12. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG GIA ĐÌNH

1. Gia đình và vai trò của gia đình

Câu: Em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây và thảo luận

a) Em hãy liên kết các hình ảnh trên thành một câu chuyện về mối quan hệ trong gia đình và vai trò của gia đình đối với mỗi thành viên.

b) Theo em, gia đình là gì? Gia đình có vai trò như thế nào đối với mỗi người?

Giải rút gọn:

a) Gia đình là nơi mỗi đứa trẻ được sinh ra và lớn lên, là nơi nuôi dưỡng mỗi con người. 

b, Là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau theo quy định của pháp luật.

Đối với mỗi người, gia đình chính là mái ấm yêu thương, là nơi hình thành và nuôi dưỡng nhân cách, là chỗ dựa. 

Câu 2: Em hãy đọc thông tin (trang 62 mục 1 sgk) và trả lời câu hỏi

a) Theo em, Bác Hồ muốn nhấn mạnh điều gì trong thông tin trên?

b) Em hãy cho biết gia đình có vai trò như thế nào đối với xã hội?

Giải rút gọn:

a) Vềtầm quan trọng của sự hạnh phúc, tốt đẹp, ấm êm của một gia đình. 

b) Đối với xã hội, gia đình có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn, phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương, dân tộc. 

2. Quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây (trang 63, 64 mục 2 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy dựa vào những nội dung trong thông tin để nhận xét về suy nghĩ và hành động của các thành viên trong gia đình H.

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con?

Giải rút gọn:

a) Nhận xét:

• H là một người con rất ngoan và hiếu thảo.

• Trong khi bố H thương con nhưng lại chưa làm tròn bổn phận của bản thân trong gia đình. 

b) Quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con mà pháp luật nước ta quy định:

• Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình.

• Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng con; không được phân biệt đối xử giữa các con; không được ngược đãi, xúc phạm, ép buộc con làm điều trái đạo đức, trái pháp luật.

• Con có quyền được cha mẹ thương yêu, tôn trọng; có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ.

Câu 2: Em hãy đọc câu chuyện dưới đây (trang 64, 65 mục 2 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy cho biết câu chuyện trên đã nói đến những mối quan hệ nào trong gia đình của Ninh? Em có nhận xét gì về suy nghĩ, việc làm của bà cháu Ninh?

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu?

Giải rút gọn:

a) Nhận xét:

• Câu chuyện trên đã nói về mối quan hệ giữa bà và Ninh, giữa bố mẹ và Ninh.

• Bà của Ninh là một người vô cùng yêu thương cháu vô bờ bến. 

• Ninh là một đứa trẻ ngoan ngoãn, nghe lời bố mẹ và bà.

b) Quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu mà pháp luật quy định.

• Ông bà có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu.

• Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà.

Câu 3: Em hãy đọc các câu ca dao, tục ngữ dưới đây (trang 65 mục 2 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy cho biết các câu ca dao, tục ngữ trên có ý nghĩa như thế nào đối với anh chị em trong gia đình.

b) Theo em, quyền và nghĩa vụ của anh chị em trong gia đình được thể hiện như thế nào trong các câu ca dao, tục ngữ trên?

Giải rút gọn:

a) Các câu ca dao tục ngữ đã thể hiện tình yêu thương, che chở, đùm bọc lẫn nhau của anh chị em.

b) Anh, chị, em có quyền và nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau; có quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ hoặc cha mẹ không có điều kiện trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con.

3. Thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

Câu 1: Em hãy đọc trường hợp dưới đây (trang 66 mục 3 sgk) và trả lời câu hỏi:

a) Theo em, trong các trường hợp trên, những ai đã thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình? Vì sao? 

b) Là thành viên trong gia đình, em đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình như thế nào?

Giải rút gọn:

a) 

A. Bạn M đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người con đối với cha mẹ, vì đã yêu thương quan tâm và biết đỡ đần cha mẹ.

B. Anh P chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người chồng với vợ vì trong một gia đình vợ và chồng có quyền bình đẳng nhau trong mọi việc. 

C. Bố mẹ Y đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ đối với con, yêu thương quan tâm và tôn trọng con.

D. Bạn Q chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ vì Q không lo lắng cho em khi bố mẹ vắng nhà và không san sẻ, giúp đỡ bố mẹ trong việc trông em

E. Ông bà K đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của ông bà đối với cháu vì yêu thương, chăm lo và quan tâm đến cháu. Nhưng K thì chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người cháu với ông bà vì khi được ông bà nhắc nhở K không nghe theo.

b) Giúp đỡ bố mẹ công việc nhà, giúp bố mẹ chăm em, học tập tốt, …

Câu 2: Em hãy đọc bài đồng dao dưới đây (trang 66 mục 3 sgk) và trả lời câu hỏi:

Theo em, nhân vật “Ta" trong bài đồng dao đã thực hiện bổn phận của mình trong gia đình như thế nào? Điều em học được qua bài đồng dao trên là gì? 

Giải rút gọn:

Nhận xét:

• Nhân vật "Ta" đã chủ động lo toan việc nấu cơm nấu nước cho cả gia đình. 

• Bài học rút ra là mỗi người phải tự giác, chủ động, bình đẳng thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong gia đình.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy chia sẻ với các bạn về gia đình của mình (các thành viên, tình cảm, sự quan tâm, cảm thông) 

Giải rút gọn:

Gia đình của em gồm 4 người: bố, mẹ, anh trai và em

- Bố, mẹ: luôn quan tâm, chăm sóc các con chu đáo, bên cạnh động viên mỗi khi các thành viên trong gia đình gặp khó khăn.

- Anh trai: luôn chăm ngoan, học giỏi, giúp bố mẹ làm việc nhà và chăm sóc em. 

Câu 2: Em hãy nêu ý nghĩa của câu ca dao sau: Thuận vợ, thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn.

Giải rút gọn:

"Thuận vợ, thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn" có ý nghĩa là chỉ cần vợ chồng đồng lòng, bên cạnh nhau động viên những lúc khó khăn nhất, sẻ chia cùng nhau, cùng nhau thực hiện, cùng nhau vượt qua, thì làm việc gì cũng thành công.

Câu 3: Vào kì nghỉ hè này, M dự định sẽ về ở với ông bà một thời gian, nhưng bố mẹ của M lại muốn M học thêm một số môn.

a) Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của bố mẹ M.

b) Nếu là M, em sẽ nói với bố mẹ như thế nào? 

Giải rút gọn:

a) Bố mẹ của M quan tâm đến con không đúng cách.

b) Nếu em là M, em sẽ thuyết phục bố mẹ rằng ông bà đã nhiều tuổi, vì vậy bất cứ khi nào có thời gian thì hãy ở bên ông bà để cho ông bà được vui vẻ, đỡ nhớ con cháu. 

Câu 4: G là cháu duy nhất trong gia đình nên được ông bà chiều chuộng. Ông bà nói với G: Cháu chỉ cần học giỏi, những việc khác đã có ông bà và bố mẹ cháu lo.

a) Em nhận xét như thế nào về sự quan tâm, chăm sóc của ông bà đối với G?

b) Nếu là G, em sẽ ứng xử như thế nào với ông bà?

Giải rút gọn:

a) Sự quan tâm, yêu thương G của ông bà là chưa đúng cách.

b) Nếu em là G, em sẽ nói với ông bà rằng em rất yêu thương ông bà nên ông bà hãy để em giúp ông bà những việc nhỏ trong nhà, …

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cùng bạn lập kế hoạch tổ chức một buổi tọa đàm về chủ đề “Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình” theo các gợi ý sau (Mục đích, nội dung, thời gian, địa điểm tổ chức, thành phần tham gia,...)

Giải rút gọn:

Câu 2: Em hãy cùng bạn thiết kế tập san hoặc báo tường về chủ đề gia đình.

Giải rút gọn: