BÀI 5. NHIỄM SẮC THỂ VÀ CƠ CHẾ DI TRUYỀN NHIỄM SẮC THỂ

Mở đầu: Bằng cách nào mà 46 phân tử DNA của tế bảo người (với tổng chiều dài khoảng 2 m) có thể nằm trong nhân (với kích thước khoảng 5 – 20 um) và dễ dàng di chuyển về hai cực trong nguyên phân, giảm phân?

Giải rút gọn:

Các phân tử DNA xoắn cực đại để nằm gọn trong nhân và dễ dàng di chuyển về hai cực trong nguyên phân, giảm phân.

I. NHIỄM SẮC THỂ

Câu 1: 

• Quan sát hình 5.1 và cho biết nhiễm sắc thể được cấu tạo từ những thành phần nào?

• Nêu các mức độ cuộn xoắn nhiễm sắc thể.

Giải rút gọn:

• NST được cấu tạo từ DNA và protein histone.

• NST có 4 mức cuộn xoắn: sợi cơ bản, sợi nhiễm sắc, sợi siêu xoắn, chromatid.

Câu 2: Dấu hiệu nào cho thấy nhiễm sắc thể là vật chất di truyền ở cấp độ tế bào? 

Giải rút gọn:

Dấu hiệu: NST chứa DNA là vật chất di truyền cấp độ phân tử.

Câu 3: Quan sát hình 5.2 và cho biết các gene sắp xếp như thế nào trên nhiễm sắc thể. 

Giải rút gọn:

Các gene sắp xếp nối tiếp dọc theo phân tử DNA của nhiễm sắc thể.

II. CƠ CHẾ DI TRUYỀN NHIỄM SẮC THỂ

Câu 1: Cơ sở của sự di truyền, hình thành biến dị tổ hợp qua giảm phân và thụ tinh là gì? 

Giải rút gọn:

Cơ sở: Sự vận động của nhiễm sắc thể trong di truyền tế bào.

Câu 2: 

• Quan sát hình 5.3, mô tả sự vận động của nhiễm sắc thể trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh.

• Các gene nằm trên nhiễm sắc thể vận động như thế nào? 

Giải rút gọn:

• Sự vận động của nhiễm sắc thể trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh: 

• NST nhân đôi và phân li mang theo các gene về các tế bào con.

• Thông tin di truyền trong gene được truyền qua các thế hệ tế bào, cá thể (sinh sản vô tính).

• Trao đổi chéo tạo giao tử mang các tổ hợp gene khác nhau có số lượng NST giảm đi một nửa.

• Bộ NST lưỡng bội được khôi phục. Thông tin di truyền được truyền qua các thế hệ cơ thể (sinh sản hữu tinh). Hình thành các thể mang biến dị tổ hợp.

• Các gene nằm trên nhiễm sắc thể vận động theo sự vận động của NST. 

Luyện tập: Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 5.1.

Giải rút gọn:

Vận dụng: Trong thực tiễn nghiên cứu tạo giống lúa, nhà nghiên cứu thường cho lai hai giống với mục đích thu được nhiều tổ hợp gene khác nhau, sau đó các tổ hợp này được sử dụng làm nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tiếp theo. Dựa vào cơ chế vận động của nhiễm sắc thể trong giảm phân và thụ tinh, hãy giải thích tại sao nhà nghiên cứu có thể thu được nhiều tổ hợp kiểu gene khác nhau khi cho lai giữa hai giống lúa.

Giải rút gọn:

Do trao đổi chéo trong quá trình giảm phân tạo giao tử mang các tổ hợp gene khác nhau.