BÀI 13. DI TRUYỀN HỌC QUẦN THỂ

Mở đầu: Di truyền học cá thể nghiên cứu sự di truyền tính trạng qua các thế hệ cá thể, xác định tỉ lệ kiểu hình và tỉ lệ kiểu gene ở mỗi thế hệ lại trong các phép lai hữu tính. Bằng cách nào có thể nghiên cứu đặc trưng di truyền, sự thay đổi hoặc sự duy trì đặc trưng đó qua các thế hệ của một tập hợp cá thể củng loài như đàn ngựa vằn ở đồng cỏ châu Phi?

Giải rút gọn:

Bằng cách nghiên cứu cấu trúc di truyền của quần thể.

I. KHÁI NIỆM 

Câu 1: Cho biết các quần thể có trong hình 13.1 duy trì bền vững qua nhiều thế hệ nhờ phương thức sinh sản nào?

Giải rút gọn:

Các quần thể duy trì bền vững qua nhiều thế hệ nhờ ngẫu phối.

Luyện tập: Hãy nêu một số ví dụ về quần thể.

Giải rút gọn:

Ví dụ: Tập hợp một đàn bò rừng ở Vườn quốc gia Cát Tiên,…

Câu 2: Nêu ý nghĩa của việc xác định tần số allele, tần số kiểu gene trong quần thể.

Giải rút gọn:

Ý nghĩa: giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quần thể.

II. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ NGẪU PHỐI

Câu 1: Cấu trúc di truyền của quần thể được duy trì ổn định khi thoả mãn các điều kiện nào? 

Giải rút gọn:

Thoả mãn các điều kiện:

• Quần thể gồm các cá thể lưỡng bội, sinh sản hữu tính, giao phối ngẫu nhiên.

• Các cá thể có các kiểu gene khác nhau đều có khả năng sống sót và sinh sản tương đương. 

• Không có đột biến, di cư.

• Quần thể có kích thước đủ lớn.

III. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ TỰ THỤ PHẤN VÀ QUẦN THỂ GIAO PHÔI GẦN

Câu 1: Quan sát hình 13.2 và trả lời câu hỏi:

• Ở quần thể thế hệ F₂, các tần số kiểu gene AA, Aa, aa thay đổi theo xu hướng nào nếu các cá thể tiếp tục tự thụ phấn?

• Sau càng nhiều thế hệ tự thụ phấn, tần số các kiểu gene thay đổi theo xu hướng nào?

Giải rút gọn:

• Ở quần thể thế hệ F₂, nếu các cá thể tiếp tục tự thụ phấn  thì tần số kiểu gene đồng hợp tăng, tần số kiểu gene dị hợp giảm.

• Sau càng nhiều thế hệ tự thụ phấn, tần số các kiểu gene thay đổi theo xu hướng tăng kiểu gene đồng hợp và giảm kiểu gene dị hợp.

Luyện tập: Hãy nêu và giải thích ví dụ minh hoạ ảnh hưởng của tự thụ phấn, giao phối gần đến một quần thể ngẫu phối.

Giải rút gọn:

Ví dụ: Nghiên cứu tỉ lệ mắc các bệnh di truyền do đột biến gene ở người trên một số quần thể tại một vùng đảo thuộc châu Âu. Kết quả là có 23 - 48% những người mắc các bệnh di truyền là do giao phối cận huyết.

Vận dụng: 

• Tại sao tự thụ phấn bắt buộc xảy ra có thể gây thoái hoá giống ở các giống lúa lai nhưng vẫn cần áp dụng trong các phương pháp chọn, tạo giống vật nuôi, cây trồng?

• Hậu quả của hiện tượng giao phối gần xảy ra đối với đàn vật nuôi là gì? Biện pháp nào có thể áp dụng để giảm nguy cơ giao phối gần trong đàn vật nuôi?

Giải rút gọn:

• Vì tự thụ phấn giúp tạo dòng thuần, bảo tồn các nguồn gene tự nhiên và khi nghiên cứu khoa học.

• Hậu quả là gây thoái hóa giống. Biện pháp: không để các cá thể trong một đàn giao phối với nhau, tiến hành giao phối ngẫu nhiên với các cá thể của đàn khác.