_{BÀI 5. NHIỄM SẮC THỂ VÀ CƠ CHẾ DI TRUYỀN NHIỄM SẮC THỂ}

Mở đầu: Bằng cách nào mà 46 phân tử DNA của tế bảo người (với tổng chiều dài khoảng 2 m) có thể nằm trong nhân (với kích thước khoảng 5 – 20 um) và dễ dàng di chuyển về hai cực trong nguyên phân, giảm phân?

Giải nhanh:

Các phân tử DNA kết hợp với protein histone để tạo thành NST, có cấu trúc cuộn xoắn. Nhờ cấu trúc này, chiều dài của NST có thể được rút ngắn khoảng 15,000 - 20,000 lần so với DNA ban đầu, giúp NST nằm gọn trong nhân tế bào và dễ dàng di chuyển trong quá trình nguyên phân.

I. NHIỄM SẮC THỂ

Câu 1: 

• Quan sát hình 5.1 và cho biết nhiễm sắc thể được cấu tạo từ những thành phần nào?

• Nêu các mức độ cuộn xoắn nhiễm sắc thể.

Giải nhanh:

NST gồm DNA và protein histone, có 4 mức cấu trúc: sợi cơ bản, sợi nhiễm sắc, sợi siêu xoắn và chromatid.

Câu 2: Dấu hiệu nào cho thấy nhiễm sắc thể là vật chất di truyền ở cấp độ tế bào? 

Giải nhanh:

NST chứa DNA là vật chất di truyền cấp độ phân tử.

Câu 3: Quan sát hình 5.2 và cho biết các gene sắp xếp như thế nào trên nhiễm sắc thể. 

Giải nhanh:

Các gene sắp xếp nối tiếp dọc theo phân tử DNA của nhiễm sắc thể.

II. CƠ CHẾ DI TRUYỀN NHIỄM SẮC THỂ

Câu 1: Cơ sở của sự di truyền, hình thành biến dị tổ hợp qua giảm phân và thụ tinh là gì? 

Giải nhanh:

Sự vận động của nhiễm sắc thể trong tế bào là cơ sở của di truyền nhiễm sắc thể.

Câu 2: 

• Quan sát hình 5.3, mô tả sự vận động của nhiễm sắc thể trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh.

• Các gene nằm trên nhiễm sắc thể vận động như thế nào? 

Giải nhanh:

• Sự vận động của nhiễm sắc thể trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh: 

• Sự nhân đôi và phân li của NST mang theo các gene về các tế bào con.

• Thông tin di truyền trong gene được truyền chính xác qua các thế hệ tế bào, cá thể (sinh sản vô tính).

• Trao đổi chéo giữa các chromatid không chị em trong cặp NST tương đồng làm hình thành các giao tử mang các tổ hợp gene khác nhau. Giao tử có số lượng NST giảm đi một nửa.

• Bộ NST lưỡng bội được khôi phục. Thông tin di truyền được truyền qua các thế hệ cơ thể (sinh sản hữu tinh). Hình thành các thể mang biến dị tổ hợp.

• Các gene nằm trên nhiễm sắc thể vận động theo sự vận động của NST. 

Luyện tập: Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 5.1.

Giải nhanh:

Vận dụng: Trong thực tiễn nghiên cứu tạo giống lúa, nhà nghiên cứu thường cho lai hai giống với mục đích thu được nhiều tổ hợp gene khác nhau, sau đó các tổ hợp này được sử dụng làm nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tiếp theo. Dựa vào cơ chế vận động của nhiễm sắc thể trong giảm phân và thụ tinh, hãy giải thích tại sao nhà nghiên cứu có thể thu được nhiều tổ hợp kiểu gene khác nhau khi cho lai giữa hai giống lúa.

Giải nhanh:

Do nằm trên nhiễm sắc thể nên sự vận động của các gene bị chi phối bởi sự vận động của nhiễm sắc thể. Sự di truyền các tính trạng qua các thế hệ, tự xuất hiện các tính trạng mới ở thế hệ con có thể được giải thích do nhân đôi, phân li, tổ hợp và tái tổ hợp của các nhiễm sắc thể mang gene trong quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh