BÀI 19. SỰ PHÁT SINH, PHÁT TRIỂN SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT VÀ HÌNH THÀNH LOÀI NGƯỜI

Mở đầu: Sự sống trên Trái Đất hình thành và phát triển như thế nào? Loài người hiện đại (Homo sapiens) trải qua các giai đoạn tiến hóa nào từ tổ tiên chung thuộc bộ Linh trưởng (Primates)? 

Giải nhanh:

- Sự sống trên Trái Đất qua ba giai đoạn: tiến hóa hóa học, tiến hóa tiền sinh học, và tiến hóa sinh học.

- Tiến hóa của loài người hiện đại từ loài vượn hình người (Dryopithecus) đến người hiện đại (Homo sapiens) đi qua các giai đoạn: loài vượn người (Australopithecus), Homo habilis, Homo erectus, Homo neanderthalensis.

I. QUÁ TRÌNH PHÁT SINH SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT

Câu 1: Quan sát hình 19.1 và mô tả tóm tắt về các giai đoạn phát sinh sự sống trên Trái Đất.

Giải nhanh:

- Tiến hóa hóa học: Hình thành các đại phân tử hữu cơ.

- Tiến hóa tiền sinh học: Hình thành tế bào nguyên thủy và dạng sống đơn bào đầu tiên.

- Tiến hóa sinh học: Từ các dạng sống đơn bào, tiến hóa liên tục hình thành các sinh vật hiện đại trong sinh giới ngày nay.

Luyện tập: Thuyết tiến hoá về nguồn gốc sự sống khẳng định rằng: sự sống đầu tiên xuất hiện ở môi trường nước mà không phải ở cạn. Nêu luận điểm để giải thích nhận định này.

Giải nhanh:

Luận điểm: Khoảng 3,5 - 4 tỉ năm trước, nhiệt độ Trái Đất rất cao. Với điều kiện tia bức xạ và sự phóng điện, khí quyển nguyên thuỷ không có oxygen, các phân tử đơn giản biến đổi hoá học tạo thành các hợp chất hữu cơ phức tạp hơn. Các hợp chất này rơi xuống đại dương và biến đổi hoá học nên các đại phân tử, các đại phân tử này tạo nên dạng sống đầu tiên trên Trái Đất.

II. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN SINH VẬT QUA CÁC ĐẠI ĐỊA CHẤT

Câu 1: Quan sát hình 19.2, nêu một số biến cố lớn thể hiện sự phát sinh và phát triển của sinh vật qua các đại địa chất. 

Giải nhanh:

- Sự sống xuất hiện, các sự kiện đại tuyệt chủng.

III. CÁC GIAI ĐOẠN CHÍNH TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI

Câu 1: Quá trình tiến hoá hình thành loài người hiện đại đã trải qua các giai đoạn nào?

Giải nhanh:

Loài người hiện đại tiến hoá từ vượn người (Australopithecus) qua các giai đoạn trung gian. Là một nhánh tiến hoá phát sinh từ vượn người Australopithecus, loài người khéo léo (H. habilis) xuất hiện sớm nhất trong số các loài thuộc chi Homo, khoảng 2,5 triệu năm trước. Giai đoạn tiếp theo là người đứng thẳng xuất hiện khoảng 1,9 triệu năm trước, tồn tại trong khoảng 1,8 triệu năm sau đó thuộc kỉ Đệ tứ và biết tạo ra lửa. Cách đây khoảng 60 000 năm, H.sapiens di cư khỏi châu Phi và trở thành người hiện đại ngày nay.

Luyện tập: Em hãy vẽ sơ đồ tóm tắt và mô tả các giai đoạn tiến hoá phát sinh loài người.

Giải nhanh:

Loài vượn hình người (Dryopithecus) → loài vượn người (Australopithecus) → người khéo léo (Homo habilis) → người đứng thẳng (Homo erectus) → người cận đại (Homo neanderthalensis) → người hiện đại (Homo sapiens).

Vận dụng: Hãy sưu tầm tài liệu (tranh ảnh, thông tin khác từ bài báo khoa học, sách) minh hoạ lịch sử phát sinh, phát triển của sinh giới.

Giải nhanh:

Tài liệu minh hoạ lịch sử phát sinh, phát triển của sinh giới: