BÀI 17. BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG NGUYÊN CỦA NHÀ TRẦN (THẾ KỈ XIII)

1. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược đồ 17.1, sơ đồ 17, hãy:

- Tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258).

– Nêu vai trò của vua Trần Thái Tông và Thái sư Thần Thủ Đô trong cuộc kháng chiến.

Giải rút gọn:

Diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258).

- Tháng 1/1258, ba vạn quân Mông tiến vào xâm lược Đại Việt. Quân giặc tiến đến vùng Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) thì bị phòng tuyến của quân dân nhà Trần chặn lại 

- Để bảo toàn lực lượng, vua Trần Thái Tông ra kệnh cho quân sĩ tạm thời rút lui; đồng thời cho nhân dân thực hiện kế sách “thanh dã”.

- Quân Mông Cổ tiến vào kinh thành Thăng Long và gặp khó khăn. 

- Ngày 29/1/1258, quân dân nhà Trần tổ chức phản công ở Đông Bộ Đầu. Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.

- Vai trò của vua Trần Thái Tông và Thái sư Thần Thủ Đô trong cuộc kháng chiến: Thái Tông ra trận, trực tiếp chỉ huy chiến đấu, sau đó chủ động rút lui; Thái sư Trần Thủ Độ - người có công lớn trong việc sáng lập vương triều Trần.

2. Cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược để 17,2, bảng 17, hãy:

- Tóm tất diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)

- Nêu vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến.

Giải rút gọn:

Diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1285)

- Cuối tháng 1/1285, quân Nguyên tràn vào xâm lược Đại Việt từ nhiều phía.

- Tháng 2/1285, trước thế mạnh của giặc, quân dân nhà Trần rút về Vạn Kiếp, sau đó về Thăng Long, rồi lui về Thiên Trường.

- Trong thời gian tháng 3 - 4/1285, nhân dân Đại Việt thực hiện kế sách thanh dã.

- Quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, cửa Hàm Tử, bến Chương Dương rồi tiến vào giải phóng Thăng Long. Sau gần hai tháng phản công, quân dân nhà Trần đã đánh bại quân Nguyên, đất nước sạch bóng quân thù.

=> Cuộc kháng chiến thắng lợi!

3. Cuộc kháng chiến lần thứ ba, chống quân xâm lược Nguyên (1287 - 1288)

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược đồ 17.3, hãy:

- Tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân xâm lược Nguyên (1287 – 1288).

- Nêu vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến.

Giải rút gọn:

Diễn biến chính: 

- Cuối tháng 12 - 1287, 30 vạn quân Nguyên theo đường bộ tiến vào nước ta. 

- Cuối tháng 1 - 1288, Thoát Hoan kéo quân vào kinh thành Thăng Long trống vắng. Quân Nguyên tiến đánh quân cứ quân Trần, lùng bắt vua Trần nhưng thất bại.

- Tháng 2-1288, Trần Khánh Dư mai phục, tiêu diệt toàn bộ đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ. 

- Từ tháng 3-1288, nhà Trần phản công ở nhiều nơi, giành thắng lợi quyết định trận Bạch Đằng. 

Vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn: Đoán biết được quân Nguyên sẽ xâm lược trở lại, nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến. 

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và kết hợp quan sát, hình 17, hãy:

- Phân tích những nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của quân dân nhà Trần trong ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên (thế kỉ XIII).

- Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần nhà Trần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên.

Giải rút gọn:

Nguyên nhân thắng lợi:

- Truyền thống yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm, đoàn kết của quân dân ta. 

- Vai trò lãnh đạo, tài chỉ huy của các vua Trần cùng các tướng lĩnh. 

Ý nghĩa lịch sử:

- Đập tan tham vọng, ý chí xâm lược Đại Việt của quân Mông-Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập, chủ quyền dân tộc, nâng cao vị thế của Đại Việt. 

- Khẳng định quyết tâm, sức mạnh và tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam trong lịch sử chống ngoại xâm. 

- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu. 

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Trình bày khái quát diễn biến, kết quả và ý nghĩa của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII).

Giải rút gọn:

Diễn biến chính của 3 lần chống Mông – Nguyên

- Cuộc kháng chiến lần thứ nhất (1258)

+ Tháng 1/1258, ba vạn quân Mông Cổ tiến vào xâm lược Đại Việt.

+ Để bảo toàn lực lượng, nhà Trần chủ trương thực hiện kế “thanh dã”.

+ Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu. Quân Mông Cổ thua trận phải rút chạy về nước.

- Cuộc kháng chiến lần thứ hai (1285)

+ Cuối tháng 1-1285, 50 vạn quân Nguyên tràn vào xâm lược Đại Việt.

+ Trần Quốc Tuấn cho rút lui quân để bảo toàn lực lượng. Nhân dân Thăng Long thực hiện thanh dã, khiến quân Nguyên lâm vào khó khăn.

+ Quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, cửa Hàm Tử, bến Chương Dương rồi tiến vào giải phóng Thăng Long.

- Cuộc kháng chiến lần thứ ba (1288)

+ Cuối tháng 12/1287: quân Nguyên tấn công vào Đại Việt theo 2 đường thủy – bộ.

+ Cánh quân bộ của Thoát Hoan tiến vào Thăng Long, sau đó iến đánh các căn cứ của quân Trần nhưng thất bại.

+ Tháng 3/1288, nhà Trần tổ chức phản công nhiều nơi, giành thắng lợi quyết định trận Bạch Đằng.

Kết quả: Thắng lợi:

Ý nghĩa:

- Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Mông - Nguyên, bảo vệ được độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia dân tộc.

- Nâng cao vị thế của Đại Việt.

- Thể hiện sức mạnh của dân tộc, đánh bại mọi kẻ thù xâm lược.

- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu.

Câu 2: Hãy tìm hiểu và giới thiệu danh nhân tiêu biểu của thời Trần có công trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên (thế kỉ XIII).

Giải rút gọn:

Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn sinh khoảng năm 1228. Cuộc đời và sự nghiệp của Hưng Đạo Đại vương gắn liền với cuộc kháng chiến chống đế quốc xâm lược Nguyên Mông của nhân dân Đại Việt. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất (năm 1258) Hưng Đạo Đại vương được giao quyền tiết chế, chỉ huy các tướng bảo vệ biên giới. Cuộc kháng chiến lần hai (năm 1285) và lần ba (năm 1288), ông được vua Trần phong chức Quốc Công tiết chế tổng chỉ huy quân đội, đánh bại hoàn toàn ý chí xâm lược của đế quốc Nguyên Mông.

Câu 3: Tinh thần yêu nước, đoàn kết của quân dân Đại Việt thời Trần được phát huy như thế nào trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay?

Giải rút gọn:

- Củng cố và phát huy tinh thần yêu nước, khối đại đoàn kết dân tộc trong công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.

- Từng bước hiện đại hóa quân đội, tăng cường tiềm lực quốc phòng.