BÀI 16. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226- 1400)

1. Sự thành lập của nhà Trần

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 16.1, hãy mô tả sự thành lập của nhà Trần và nêu vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập của nhà Trần.

Giải rút gọn:

* Sự thành lập Nhà Trần:

- Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, tình hình đất nước rối ren.

- Năm 1224, Lý Chiêu Hoàng lên ngôi. 

- Năm 1226, Trần Thủ Độ dàn xếp để Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh

⇒ Nhà Trần thành lập.

* Vai trò của Trần Thủ Độ: Dàn xếp để vua Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. Những năm đầu mới thành lập, các việc lớn trong triều nhà Trần đều do Trần Thủ Độ điều hành, dẹp loạn và ổn định tình hình đất nước.

2. Tình hình chính trị

Câu 1: Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt dưới thời Trần.

Giải rút gọn:

- Bộ máy nhà nước:

+ Đứng đầu nhà nước là vua, giúp việc cho vua là các quan văn, võ do người hoàng tộc nắm giữ.

+ Hệ thống chính quyền các cấp được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn thời Lý

- Pháp luật: Nhà nước ban hành bộ Quốc triều hình luật

- Quân đội:

+ Gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã

+ Được xây dựng theo chủ trương “binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”

3. Tình hình kinh tế

Câu 1: Đọc thông tin và tư liệu, quan sát hình 16.1, 16.2, hãy:

- Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Trần.

- Cho biết mối quan hệ giữa sự phát triển kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp.

Giải rút gọn:

- Nông nghiệp: phát triển do nhà nước ban hành nhiều chính sách thúc đẩy kinh tế nông nghiệp.

- Thủ công nghiệp: phát triển với nhiều ngành nghề.

-  Thương nghiệp:

+ Nội thương: ở các làng, xã chợ mọc lên ngày càng nhiều. 

+ Ngoại thương được mở mang với nhiều cửa biển. 

- Mối quan hệ giữa phát triển kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần có tác động hỗ trợ lẫn nhau. 

4. Tình hình xã hội

Câu 1: Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày tình hình xã hội thời Trần và rút ra nhận xét.

Giải rút gọn:

- Xã hội ngày càng có sự phân hóa thành: giai cấp thống trị và giai cấp bị thống trị.

- Mâu thuẫn xã hội gay gắt, nhiều cuộc khởi nghĩa của dân nghèo đã nổ ra.

5. Tình hình văn hóa

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 16.2, hình 16.3, hãy trình bày những nét chính về văn hoá thời Trần.

Giải rút gọn:

- Về tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng:

+ Những tín ngưỡng cổ truyền vẫn phổ biến.

+ Đạo Phật phát triển, tuy nhiên không bằng thời Lý. Nho giáo phát triển.

- Về giáo dục:

+ Quốc Tử Giám mở rộng việc đào tạo con em quý tộc, quan lại. 

+ Các kì thi được tổ chức ngày càng nhiều.

- Về văn học: Chữ Hán, chữ Nôm phát triển với nhiều thể loại phong phú.

- Về khoa học: Các ngành khoa học lịch sử, quân sự, y học và thiên văn học đều đạt được những thành tựu đáng kể. 

- Về nghệ thuật:Nhiều công trình kiến trúc lớn, điêu khắc rất đa dạng.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng tóm tắt nội dung cơ bản về công cuộc xây dựng đất nước của nhà Trần (theo mẫu).

Giải rút gọn:

Câu 2: Giới thiệu một công trình văn hoá tiêu biểu thời Trần cho thầy cô và bạn bè cùng lớp.

Giải rút gọn:

Giới thiệu về chùa Phổ Minh

- Chùa phổ minh là một ngôi chùa ở thôn Tức Mạc, phường Lộc Vượng cách thành phố Nam Định 5 km về phía bắc. Chùa được xây dựng vào năm 1262, ở phía tây cung Trùng Quang của các vua nhà Trần. Chuông lớn của chùa có khắc bản văn Phổ Minh đinh tự đúc năm 1796.Chùa vốn có một cái vạc lớn, sử sách coi là một trong 4 vật báu của Việt Nam. Chùa có tháp Phổ Minh cao gần 22m gồm 14 tầng tạo nên một kiến trúc đặc sắc và thành công của thời đại này.

Câu 3: Việc nhân dân lập đền thờ và lấy tên các danh nhân thời Trần, như Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Lê Văn Hưu, ... để đặt tên đường phố ở các địa phương trên cả nước đã nói lên điều gì?

Giải rút gọn:

- Nhân dân ta thương tiếc, kính trọng, ghi nhớ công ơn các danh nhân thời Trần.

- Nhắc nhở thế hệ trẻ cần bảo vệ, giữ gìn những giá trị ông cha ta xây dựng nên.