MỞ ĐẦU 

Châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long là nơi tập trung đông dân cư đồng thời là hai vùng kinh tế quan trọng của nước ta. Vậy, hai châu thổ này được hình thành và phát triển như thế nào? Chế độ nước của các dòng sông chính và quá trình con người chinh phục châu thổ ra sao?

Trả lời:

Vùng châu thổ sông Hồng:

Quá trình hình thành và phát triển:

• Diện tích khoảng 15.000 km2

• Do phù sa của hai hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình bồi tụ trầm tích trên vùng trũng.

• Trong 2000 năm gần đây, có nhiều thay đổi.

Chế độ nước sông:

• Mùa lũ: từ tháng 6 - tháng 10.

• Mùa cạn: từ tháng 11 - tháng 5 năm sau.

Quá trình khai khẩn, chế ngự:

• Con người đã khai phá vùng châu thổ sông Hồng ngy từ thời xa xưa..

• Để phát triển nền nông nghiệp trồng lúa nước, con người sớm đã quan tâm đến việc: điều tiết và chế ngự nguồn nước.

Vùng châu thổ sông Cửu Long:

Quá trình hình thành và phát triển:

• Rộng khoảng 40.000 km2. 

• Là châu thổ trẻ, có quá trình hình thành chủ yếu cách đây hơn 2.000 năm, 

• Do phù sa sông Cửu Long và ảnh hưởng của các đợt biển tiến, biển thoái bồi đắp.

• Châu thổ sông Cửu Long có nhiều ô trũng lớn chưa được phù sa bồi đắp => Bị ngập nước vào mùa lũ.

Chế độ nước sông:

• Mùa lũ: từ tháng 7 - tháng 11

• Mùa cạn: từ tháng 11 - tháng 6 năm sau.

Quá trình khai khẩn, thích ứng:

• Được con người khai phá từ thời vương quốc Phù Nam.

• Việc khai khẩn gắn liền với quá trình con người thích ứng với tự nhiên.

1. CHÂU THỔ SÔNG HỒNG

a) Quá trình hình thành và phát triển

CH: Dựa vào hình 1.1 và thông tin trong bài, em hãy trình bày quá trình hình thành và phát triển châu thổ sông Hồng.

Trả lời:

• Diện tích khoảng 15.000 km2

• Do phù sa của hai hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình bồi tụ trầm tích trên vùng trũng.

• Trong 2000 năm gần đây, có nhiều thay đổi.

 b) Chế độ nước sông Hồng

CH: Dựa vào hình 1.2 và thông tin trong bài, em hãy mô tả chế độ nước của sông Hồng.

Trả lời:

• Mùa lũ: từ tháng 6 - tháng 10.

• Mùa cạn: từ tháng 11 - tháng 5 năm sau.

1. c) Quá trình con người khai khẩn và cải tạo châu thổ, chế ngự sông Hồng.

CH: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy trình bày quá trình con người khai khẩn và cải tạo châu thổ, chế ngự với chế độ nước của sông Hồng.

Trả lời:

• Con người đã khai phá vùng châu thổ sông Hồng ngy từ thời xa xưa..

• Để phát triển nền nông nghiệp trồng lúa nước, con người sớm đã quan tâm đến việc: điều tiết và chế ngự nguồn nước.

2. CHÂU THỔ SÔNG CỬU LONG

a) Quá trình hình thành và phát triển

CH: Dựa vào hình 1.3 và thông tin trong bài, em hãy trình bày quá trình hình thành và phát triển châu thổ sông Cửu Long.

Trả lời:

• Rộng khoảng 40.000 km2. 

• Là châu thổ trẻ, có quá trình hình thành chủ yếu cách đây hơn 2.000 năm, 

• Do phù sa sông Cửu Long và ảnh hưởng của các đợt biển tiến, biển thoái bồi đắp.

• Châu thổ sông Cửu Long có nhiều ô trũng lớn chưa được phù sa bồi đắp => Bị ngập nước vào mùa lũ.

b) Chế độ nước sông Cửu Long

CH: Dựa vào hình 1.4 và thông tin trong bài, em hãy mô tả chế độ nước của sông Cửu Long.

Trả lời:

• Mùa lũ: từ tháng 7 - tháng 11

• Mùa cạn: từ tháng 11 - tháng 6 năm sau.

c) Quá trình con người khai khẩn và cải tạo châu thổ, thích ứng với chế độ nước sông Cửu Long.

CH: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy trình bày quá trình con người khai khẩn và cải tạo châu thổ, thích ứng với chế độ nước của sông Cửu Long.

Trả lời:

• Được con người khai phá từ thời vương quốc Phù Nam.

• Việc khai khẩn gắn liền với quá trình con người thích ứng với tự nhiên.

LUYỆN TẬP

CH: Lập sơ đồ thể hiện quá trình hình thành và phát triển, khai khẩn châu thổ sông Hồng hoặc châu thổ sông Cửu Long.

Trả lời:

Lập sơ đồ quá trình khai khẩn đồng bằng sông Cửu Long

CH: So sánh chế độ nước của sông Hồng và sông Cửu Long.

Trả lời:

So sánh chế độ nước của sông Hồng và sông Cửu Long:

VẬN DỤNG

CH: Em hãy sưu tầm tài liệu và viết một đoạn văn ngắn mô tả mùa lũ và mùa cạn của một dòng sông ở nước ta.

Trả lời:

"Mùa nước nổi" còn gọi là mùa lũ sông Cửu Long, là hiện tượng lũ lụt tự nhiên ở Đồng bằng sông Cửu Long Việt Nam, thường bắt đầu từ tháng 7 âm lịch đến tháng 10 âm lịch hàng năm. Đây là một hiện tượng đặc trưng của vùng đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam, vùng hạ lưu sông Mekong, Biển Hồ và Tonle Sap ở Campuchia. Hiện tượng này mặc dù là hiện tượng lũ lụt, nhưng lại không bị coi là thiên tai có hại. Cư dân đồng bằng sông Cửu Long coi mùa nước nổi là một mùa thay đổi phương thức canh tác nông nghiệp, thay vì canh tác nông nghiệp họ chuyển sang khai thác nguồn lợi thủy sản dồi dào, đem lại nhờ hiện tượng ngập lụt mênh mông. Mùa nước nổi tạo điều kiện cho đất đai canh tác nông nghiệp vùng hạ lưu sông Mekong ở cả Việt Nam và Campuchia được nghỉ ngơi, rửa trôi và làm ngập chìm các nguồn sâu bệnh cho cây trồng nông nghiệp, cung cấp một lượng phù sa màu mỡ cho thổ nhưỡng trong toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long.