BÀI 1. SỐNG CÓ LÍ TƯỞNG

MỞ ĐẦU

Em hãy chỉ ra những ca từ thể hiện ước muốn của nhân vật trong lời bài hát sau và cho biết ý nghĩa của những ước muốn đó.

“Nếu là chim tôi sẽ là loài bồ câu trắng

Nếu là hoa tôi sẽ là một đoá hướng dương

Nếu là mây tôi sẽ là một vầng mây ấm

Là người tôi sẽ chết cho quê hương”

(“Tự nguyện”, nhạc và lời: Trương Quốc Khánh)

Giải nhanh:

Tác giả đã sử dụng điệp cấu trúc “Nếu là…” để thể hiện ước muốn của nhân vật. Bồ câu trắng là hình ảnh biểu trưng cho khát vọng hoà bình, tình hữu nghị và tinh thần đoàn kết. Đoá hướng dương là loài hoa luôn hướng về phía mặt trời, nhằm chỉ những con người hướng đến những lý tưởng sống cao đẹp, những gì đẹp đẽ nhất trong cuộc sống. Thông qua những hình ảnh rất thơ nhưng cũng rất chân thật, gần gũi trên, tác giả đã thể hiện được khát vọng mạnh mẽ về lý tưởng sống: vượt qua khó khăn, thách thức, luôn cống hiến, sẵn sàng hi sinh vì hoà bình, độc lập của dân tộc.

1. KHÁI NIỆM, Ý NGHĨA CỦA VIỆC SỐNG LÍ TƯỞNG

Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi:

Câu hỏi thông tin 1:

a. Em hãy nêu mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thông tin trên.

b. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thực hiện mong muốn trên như thế nào? Ý nghĩa mong muốn đó với dân tộc Việt Nam?

Giải nhanh:

a. Mong cho đất nước ta được hoàn toàn độc lập, nhân dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành.

b. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phải gắng sức làm, như một người lính vâng mệnh lệnh của quốc dân ra trước mặt trận. Điều đó đã thể hiện tinh thần yêu nước quật cường, vì nước vì dân, không quản ngại khó khăn, nêu cao tinh thần vì dân quên mình, vì nhân dân phục vụ của Người. 

Câu hỏi thông tin 2:

a. Em hãy chỉ ra mục đích sống của bác sĩ Đặng Thùy Trâm và đồng đội.

b. Chi tiết nào trong những dòng nhật kí trên thể hiện suy nghĩ và hành động để đạt được mục đích đó?

c. Em hãy cho biết thế nào là sống có lí tưởng và ý nghĩa của sống có lí tưởng.

Giải nhanh:

a. Chiến đấu cho Tổ quốc “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, chiến đấu vì ngày mai của dân tộc, dâng trọn cuộc đời cho Tổ quốc.

b. “chớ được cúi đầu trước giông tố”, “bằng nghị lực, niềm tin ở chính nghĩa, bằng lý tưởng cuộc đời mình mà đi tiếp những bước đường gai góc gian lao”, “ngẩng cao đầu mà sống”, “hi sinh còn dễ dàng hơn ăn một bát cơm”, “bền gan chiến đấu”, “con sống, chiến đấu và nghĩ rằng mình sẽ ngã xuống vì ngày mai của dân tộc”, “tự hào vì đã dâng trọn đời mình cho Tổ quốc”.

c. Lý tưởng là suy nghĩ và định hướng hành động của mỗi người, đó là đích đến của con người muốn đến và được bắt đầu từ nhận thức, quan điểm sống và những hành động mang tính tích cực là điểm cuối cùng. Sống có lý tưởng là sống có định hướng rõ ràng, luôn vững vàng, cố gắng vươn mình và vượt qua mọi khó khăn để đi đến đích cuối cùng. Mỗi người đều có những ước mơ và mong muốn của riêng mình. Để đạt được điều này, sống có lý tưởng chính là một động lực to lớn giúp chúng ta dù gặp khó khăn hay thách thức gì cũng có thể vượt qua và hiện thực ước mơ của mình. Bởi lý tưởng sống giúp con người luôn sống tích cực, mong muốn khám phá và tự hoàn thiện bản thân. Khi mỗi cá nhân đều có một lý tưởng sống rõ ràng sẽ góp phần tạo ra một xã hội phát triển, hạnh phúc và văn minh.

2. LÝ TƯỞNG SỐNG CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM NGÀY NAY

Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi:

a. Dựa vào các thông tin trên, em hãy xác định nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam và những thanh niên cần phải làm để thực hiện nhiệm vụ đó.

b. Theo em, học sinh cần làm gì để thực hiện nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam ngày nay?

Giải nhanh:

a. Nhiệm vụ: xung phong đến những nơi khó khăn gian khổ nhất, nơi nào người khác làm ít kết quả, thanh niên phải xung phong đến làm cho tốt, luôn rèn luyện đạo đức cách mạng.

Thanh niên cần phải nắm vững điều lệ của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, luôn phấn đấu vì lý tưởng của Đảng, của Bác Hồ vĩ đại, tích cực học tập, lao động rèn luyện, phát triển bản thân, tham gia các hoạt động xã hội, góp phần xây dựng quê hương, bảo vê đất nước, thực hiện nghiêm chủ trương, đường lối, chỉ đạo của nhà nước, chấp hành các quy định, điều lệ của Đoàn.

b. Em cần tích cực học tập, chăm chỉ rèn luyện bản thân, lối sống, xây dựng hành vi, phát triển nhân cách, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, sử dụng tiếng nói của bản thân, của một đoàn viên trong đội ngũ Đoàn Thanh niên để tuyên truyền lối sống tích cực, sinh hoạt Đoàn, góp phần xây dựng đội ngũ Đoàn viên ưu tú. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với quan điểm nào dưới đây? Vì sao?

a. Tất cả những người sống có mục đích đều là những người sống có lí tưởng.

b. Người sống có lý tưởng là người luôn suy nghĩ và hành động để thực hiện mục tiêu chung của dân tộc.

c. Những ai tích cực làm giàu đều là người sống có lý tưởng.

d. Ở mỗi thời đại khác nhau, con người có lý tưởng sống khác nhau.

e. Người sống có lý tưởng là người có nhiều ước mơ, hoài bão.

g. Đối với học sinh, tích cực học tập để mai sau lập nghiệp, góp phần xây dựng quê hương, đất nước chính là sống có lý tưởng.

Giải nhanh:

a. Không đồng ý. Bởi vì sống có lý tưởng là khi mà con người có mục đích sống cao đẹp chứ không đơn thuần chỉ dừng lại ở việc sống có mục đích.

b. Đồng ý. Vì sống có lý tưởng chính là động lực cho mỗi người phấn đấu hoàn thành được mục tiêu của bản thân, góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, phù hợp với mục tiêu chung của dân tộc.

c. Không hoàn toàn đồng ý. Những người sống có lý tưởng không chỉ xuất phát từ nhu cầu vật chất mà còn có thể từ mong muốn, nguyện vọng đơn giản của bản thân, đáp ứng được nhu cầu về nhiều mặt, không chỉ riêng về vật chất.

d. Đồng ý. Ví dụ như trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, lý tưởng của những con người lúc đó là khát vọng hoà bình, độc lập cho dân tộc, dân sinh cơm áo gạo tiền. Nhưng trong thời đại bây giờ, khi đất nước dành độc lập, hoà bình thì lý tưởng được chuyển hoá thành xây dựng đất nước giàu mạnh, dân chủ, văn minh, nâng cao chất lượng đời sống cho nhân dân.

e. Không đồng ý. Vì đôi khi sẽ có những người có ước mơ, hoài bão không cao đẹp, không có hành động thực tiễn để thực hiện ước mơ, hoài bão đó thì không được gọi là người sống có lý tưởng.

g. Đồng ý. Bởi trong quá trình đó, học sinh sẽ tích luỹ cho bản thân những tri thức quan trọng, phục vụ cho việc thực hiện hoá lý tưởng.

Câu 2: Từ quan điểm dưới đây, em hãy viết bài thuyết trình về ý nghĩa của việc sống có lí tưởng:

Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng kiên định thì không có cuộc sống.

(Lev Nikolayevich Tolsoy)

Giải nhanh:

Lý tưởng được hiểu là suy nghĩ, định hướng hành động của mỗi người, là đích đến của con người muốn đến và được bắt đầu từ nhận thức, quan điểm sống và những hành động mang tính tích cực là điểm cuối cùng. Mỗi chúng ta đều có những ước mơ và mong muốn của riêng mình trong cuộc sống. Để đạt được điều này, lý tưởng sống chính là một động lực to lớn giúp chúng ta dù gặp khó khăn hay thách thức gì cũng có thể vượt qua và hiện thực ước mơ của mình. Lý tưởng sống giúp con người luôn sống tích cực, mong muốn khám phá và tự hoàn thiện bản thân. Từ đó, cuộc sống của chúng ta sẽ trở nên hạnh phúc, ý nghĩa hơn rất nhiều. Khi mỗi cá nhân đều có một lý tưởng sống rõ ràng sẽ góp phần tạo ra một xã hội phát triển, hạnh phúc và văn minh. Với những người sống không có lý tưởng, họ thường gặp phải tình trạng mông lung, không biết đi đâu về đâu và dễ cảm thấy chán nản khi làm việc, cũng như có xu hướng sống tiêu cực hơn với người bình thường. Nếu “sống không mục đích thì không làm được gì cả” và nếu “mục đích tầm thường thì cũng không làm được điều gì vĩ đại”. Vì vậy, mỗi người chúng ta cần xác định lý tưởng sống cho bản thân của mình, coi đó là “ngọn đèn chỉ đường” để dẫn lối, thúc đẩy chúng ta quyết tâm thực hiện đến cùng mục tiêu của bản thân. 

Câu 3: Em hãy nhận xét về việc làm của thanh niên trong các bức ảnh dưới đây và nêu ý nghĩa của những việc làm đó.

Giải nhanh:

Bức tranh 1: Phát động và tổ chức cuộc thi “Hành trình thanh niên khởi nghiệp” => phát hiện nhân tài, những người trẻ đầy tài năng, sự sáng tạo, triển vọng.

Bức tranh 2: Thanh niên xây dựng và bảo vệ Tổ quốc => nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giữ gìn non sông nước nhà.

Bức tranh 3: Thanh niên Việt Nam trồng cây, tham gia tình nguyện, bảo vệ môi trường => thái độ tích cực trong bảo vệ môi trường, nhận thức về tầm quan trọng của môi trường đối với việc xây dựng và phát triển đất nước.

Bức tranh 4: Tích cực ứng dụng STEAM, STEM, trải nghiệm hoạt động giáo dục tích cực, đồng hành cùng học sinh Việt Nam trong sự nghiệp giáo dục => ứng dụng khoa học công nghệ trong hoạt động trải nghiệm, giảng dạy thông qua hoạt động robotic, lập trình, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Câu 4: Em hãy kể về một tấm gương thanh niên Việt Nam tiêu biểu trong hoạt động học tập/ nghiên cứu khoa học/ khởi nghiệp/ thiện nguyện… và rút ra bài học cho bản thân.

Giải nhanh:

Nguyễn Phương Thảo (SN 2000, tấm gương thanh niên Việt Nam tiêu biểu trong lĩnh vực học tập): Huy chương vàng Olympic sinh học quốc tế 2018, xếp thứ nhất toàn cuộc thi; chứng nhận Huy chương vàng Olympic sinh học quốc tế 2018 của Hội đồng IBO, Huy chương bạc Olympic sinh học quốc tế 2017…

Câu 5: Dựa vào nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam, em hãy xác định nhiệm vụ mà bản thân phải thực hiện trong học tập và cuộc sống, từ đó xây dựng kế hoạch để thực hiện những nhiệm vụ đó.

Giải nhanh:

Em cần tích cực chăm chỉ, rèn luyện đạo đức, tác phong như người Đoàn viên Thanh niên tiêu biểu, hăng hái tham gia các hoạt động tình nguyện, tuyên truyền nề nếp sống tích cực, đẩy lùi và bài trừ những thói hư tật xấu, hành vi làm xấu đi hình ảnh người thanh niên Việt Nam tích cực, xây dựng lý tưởng sống cao đẹp, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy thiết kế một thông điệp về lí tưởng sống và trang trí ở góc học tập làm mục tiêu phân đấu của em.

Gợi ý:

Thông điệp: “Bạn chỉ sống một lần mà thôi, nhưng nếu bạn sống đúng cách thì một lần là đủ.”/ “Lý tưởng sống nằm trong máu thịt của chúng ta và nó sẽ không bao giờ ngủ yên.”/ “Giờ là lúc để hướng tới cuộc sống lý tưởng của bạn.”

Câu 2: Em hãy thực hiện kế hoạch rèn luyện theo lí tưởng và chia sẻ với các bạn về kết quả mà em đã đạt được, những điều chưa đạt được theo kế hoạch và phương hướng phấn đấu của em.

Giải nhanh:

KẾ HOẠCH HỌC TẬP – RÈN LUYỆN THEO LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG VÀ TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH

1. Ngôi trường cấp 3 em muốn theo học: 

2. Điểm mạnh của bản thân: 

3. Điểm yếu của bản thân: 

4. Phương hướng khắc phục điểm yếu: 

5. Kế hoạch học tập, rèn luyện cụ thể: