VĂN BẢN. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CH1: Đọc các câu sau:

• Sau trận mưa đêm rả rích

Cát càng mịn, biển càng trong.

• Trong lớp này, Lan là học sinh giỏi nhất.

a) Giải thích nghĩa của các từ "trong” ở hai ví dụ trên.

b) Nghĩa của các từ “trong” ở hai ví dụ trên có liên quan với nhau không?

c) Từ “trong” ở hai ví dụ trên là hai từ đồng âm hay một từ đa nghĩa?

CH2: Đọc các từ ngữ “cánh buồm”, “cánh chim”, “cánh cửa", “cánh tay” và thực hiện các yêu cầu:

a) Giải thích nghĩa của từ “cánh” trong các từ ngữ trên.

b) Từ “cánh” trong các ví dụ trên là một từ đa nghĩa hay các từ đồng âm. Dựa trên cơ sở nào đề xác định như vậy?

CH3: Tìm hai từ chỉ bộ phận cơ thể người và kể ra một số trường hợp chuyển nghĩa của chúng.

CH4: Đọc câu đố và thực hiện các yêu cầu sau:

Trùng tục nhút con bò thui,

Chín đầu, chín mắt, chín đuôi, chính mình.

a) Câu đố này đố về con gì?

b) Dựa vào hiểu biết về hiện tượng đa nghĩa và đồng âm, chỉ ra điểm thủ vị trong câu đố trên.

CH5: Tìm một số ví dụ về việc hiện tượng đồng âm được sử dụng để tạo ra những cách nói độc đáo.

CH6: Đọc đoạn thơ sau:

              Con bông lắc tay cha khẽ hỏi:

             “Cha ơi

              Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời

              Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?”

              Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ:

             “Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa,

              Sẽ có cây, có cửa, có nhà,

              Vẫn là đất nước của ta,

              Ở nơi đó cha chưa hề đi đến "

(Hoàng Trung Thông, Những cánh buồm)

a) Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng.

b) Nêu tác dụng của biện pháp tu từ ấy trong việc thể hiện nội dung đoạn thơ.

CH7: Đọc lại bài thơ Những cánh buồm và thực hiện những yêu cầu sau:

a) Chỉ ra các từ láy.

b) Chỉ ra tác dụng của việc sử dụng các từ láy đó.

VIẾT NGẮN

CH: Trong bài thơ Những cánh buồm, câu thơ “Cha mượn cho con buồm trắng nhé. Để con đi” thể hiện mong ước của người con. Em hãy tưởng tượng mình là người con trong bài thơ này, viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trong đó có sử dụng từ đa nghĩa để chia sẻ với mọi người về những “bến bờ” mà “cánh buồm trắng” của em sẽ đến.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CH1: a) Từ "trong" ở câu thơ thứ nhất: không có gợn, mắt có thể nhìn thấu suốt qua.

• Từ "trong" ở câu thơ thứ hai: phía những vị trí thuộc phạm vi được xác định nào đó, đối lập với ngoài.

b) Nghĩa của các từ "trong" ở hai câu thơ trên không liên quan đến nhau.

c) Từ "trong ở hai câu thơ trên là từ đồng âm.

CH2: a) 

• Cánh trong “cánh buồm”: vật hình tấm bằng vải, cói,... căng ở cột thuyền để hứng gió, dùng sức gió đẩy thuyền đi. 

• Cánh trong “cánh chim”: bộ phận để bay của chim, có hình tấm, rộng bản, thành đôi đối xứng nhau ở 2 bên thân mình và có thể mở ra khép vào. 

• Cánh trong “cánh cửa”: bộ phận hình tấm có thể khép vào mở ra được, ở một số vật.

• Cánh trong “cánh tay”: bộ phận của cơ thể người, từ vai đến cổ tay ở hai bên thân mình.

b) Từ "cánh" trong các ví dụ trên là từ đa nghĩa, các từ “cánh” trên đều được chuyển nghĩa dựa trên cơ sở một nét nghĩa chung. 

CH3: - Mắt: 

+ Nghĩa gốc: đôi mắt

+ Nghĩa chuyển: mắt na, mắt dứa... 

- Chân: 

+ Nghĩa gốc: đôi chân 

+ Nghĩa chuyển: chân trời, chân núi... 

CH4: a) Câu đố này đố về con bò.

b) Từ “chín” ở đây là từ đồng âm khác nghĩa, có nghĩa là nấu chín. 

CH5: Một số ví dụ về hiện tượng đồng âm được sử dụng để tạo ra cách nói độc đáo là:

• Con sâu đang bò sâu dần vào trong quả táo. 

• Chú Sáu cho tôi sáu gói bánh. 

CH6: a) Biện pháp tu từ được sử dụng: điệp ngữ “không thấy”, “có” và liệt kê “nhà cửa, cây” 

b) Tác dụng: nhấn mạnh tình yêu thiên nhiên và quê hương, đất nước. 

CH7: a) Các từ láy: rực rỡ, phơi phới, trầm ngâm, thầm thì 

b) Tác dụng: góp phần diễn tả thêm sinh động hình ảnh thiên nhiên cũng như tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ. 

VIẾT NGẮN

CH: - Câu thơ “Cha mượn cho con buồm trắng nhé/Để con đi...” như lời thì thầm vang lên từ chính nơi sâu thẳm của tâm hồn trẻ thơ. 

+ Chính vì biển quá bao là mà cậu bé muốn khám phá trên một cánh buồm “trắng” đầy ước mơ tuổi thơ. 

+ Cậu bé ước mơ được thấy người, thấy nhà cửa, thấy cây cối ở phía chân trời xa

+ Cậu khao khát được hiểu biết mọi thứ trên đời.