BÀI 16. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226- 1400)

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

1. Sự thành lập của nhà Trần

CH1: Đọc thông tin và quan sát hình 16.1, hãy mô tả sự thành lập của nhà Trần và nêu vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập của nhà Trần.

2. Tình hình chính trị

CH1: Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt dưới thời Trần.

3. Tình hình kinh tế

CH1: Đọc thông tin và tư liệu, quan sát hình 16.1, 16.2, hãy:

- Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Trần.

- Cho biết mối quan hệ giữa sự phát triển kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp.

4. Tình hình xã hội

CH1: Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày tình hình xã hội thời Trần và rút ra nhận xét.

5. Tình hình văn hóa

CH1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 16.2, hình 16.3, hãy trình bày những nét chính về văn hoá thời Trần.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

CH1: Lập bảng tóm tắt nội dung cơ bản về công cuộc xây dựng đất nước của nhà Trần (theo mẫu).

CH2: Giới thiệu một công trình văn hoá tiêu biểu thời Trần cho thầy cô và bạn bè cùng lớp.

CH3: Việc nhân dân lập đền thờ và lấy tên các danh nhân thời Trần, như Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Lê Văn Hưu, ... để đặt tên đường phố ở các địa phương trên cả nước đã nói lên điều gì?

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

1. Sự thành lập của nhà Trần

CH1: - Sự thành lập:

+ Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy dần, tình hình đất nước rối ren. Năm 1224, vua truyền ngôi công chúa Chiêu Thánh, hiệu là Lý Chiêu Hoàng.

+ Năm 1226, Trần Thủ Độ dàn xếp để vua Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảm. Nhà Trần thành lập.

- Vai trò của Trần Thủ Độ: do giỏi võ nghệ, mưu lược và tải chỉ huy quân sự, ông đã dẹp loạn và giúp đất nước dần ổn định.

2. Tình hình chính trị

CH1: - Chính trị:

+ Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền

+ Hệ thống quan lại cấp địa phương được tổ chức quy củ, có quy định thưởng, phạt nghiêm minh.

+ Điểm độc đáo của nhà Trần là chế độ Thái thượng hoàng 

+ Quân đội nhà Trần có cấm quân, biên quân và lộ quân, được xây dựng theo chính sách “ngụ binh ư nông".

+ Ngoài quân bộ, quân thuỷ là một lực lượng đặc trưng của nhà Trần, được rèn luyện thường xuyên.

+ Luật pháp thời Trần có sự kế thừa tử thời Lý

3. Tình hình kinh tế

CH1:

- Nông nghiệp: nhà Trần ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển. 

- Thủ công nghiệp: Nhà Trần tiếp tục duy trì các xưởng thủ công nhà nước, chuyên đúc tiền, sản xuất vũ khí, đóng thuyền... 

- Thương mại: thăng Long là trung tâm kinh tế, buôn bán sầm uất của cả nước, được chia làm 61 phường. 

4. Tình hình xã hội

CH1:

- Tầng lớp vương hầu, quý tộc Trần có địa vị đặc biệt trong xã hội, sở hữu nhiều ruộng đất và nô tì. Tiếp đến là bộ phận quan lại và địa chủ.

- Lực lượng sản xuất: nông dân, thợ thủ công, thương nhân.

- Một bộ phận nông dân bị mất ruộng đất trở thành tá điền, phụ thuộc vào địa chủ.

- Tầng lớp thấp nhất trong xã hội là nô tì.

=> Nhận xét: Từ cuối thời Trần, mâu thuẫn giữa nông dân nghèo, tá điền, nô tì với địa chủ, quý tộc ngày càng tăng, dẫn đến các cuộc khởi nghĩa nổ ra ở nhiều nơi.

5. Tình hình văn hóa

CH1: - Tư tưởng, tôn giáo, tin ngưỡng

+ Địa vị của Nho giáo được nâng cao hơn trước

+ Đạo Phật tiếp tục được nhà nước và nhân dân duy trì, phát triển.

+ Những tin ngưỡng cổ truyền như thờ cúng tổ tiên, anh hùng dân tộc, người có công với làng, nước... 

- Văn học, giáo dục và khoa học, kĩ thuật:

+ Văn học chữ Hán và chữ Nôm rất phong phú, với nội dung chủ yếu là ca ngợi lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc. 

+ Văn học chữ Nôm nổi tiếng với các tác phẩm mắc thủ lâm tuyền thành đạo ca

+ Giáo dục thời Trần có bước phát triển mới. 

+ Khoa học, kĩ thuật thời Trần cũng đạt được nhiều thành tựu.

+ Về sử học, tiêu biểu là bộ Đại Việt sử kí do Lê Văn Hưu biên soạn

+ Về y học, danh y Tuệ Tĩnh nổi tiếng với việc nghiên cứu các cây thuốc nam, tổng kết việc chữa bệnh bằng thuốc nam.

+ Về thiên văn học, nổi bật là Đặng Lộ với việc làm ra “Lung linh nghỉ” để đo đạc, tính toán thiên văn.

- Kiến trúc và điêu khắc:

+ Kiến trúc phát triển cả về kiến trúc cung đình và kiến trúc tôn giáo

+ Điêu khắc rất đa dạng

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

CH1: 

CH2: Chùa Phổ Minh là ngôi chùa cổ tọa lạc tại thôn Tức Mạc thuộc tỉnh Nam Định – quê hương của các vua Trần. Chùa còn được gọi là chùa tháp Phổ Minh, do đây là nơi lưu giữ bảo vật tháp Phổ Minh tượng trưng một thời Hào khí Đông A – nhà Trần. 

CH3: Nói lên công lao và vai trò của những danh nhân đó.