BÀI 16. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC THỜI TRẦN (1226- 1400)

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

1. Nhà Trần thành lập

CH1: Mô tả sự thành lập của nhà Trần. Theo em, Trần Thủ Độ có vai trò như thế nào đối với sự thành lập của nhà Trần?

2. Tình hình chính trị

CH1: Em hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị thời nhà Trần.

3. Tình hình kinh tế

CH1: - Tình hình kinh tế thời Trần có những điểm gì nổi bật?

- Tìm những cụm từ trong tư liệu 16.6 cho thấy sự phát triển kinh tế Đại Việt dưới góc nhìn của sứ thần nhà Nguyên.

4. Tình hình xã hội

CH1: - Dựa vào thông tin trong bài, em hãy cho biết xã hội thời Trần có những tầng lớp nào?

- Đọc tư liệu 16.7 và cho biết: Theo quan điểm của Hưng Đạo Vương, những yếu tố nào sẽ giúp triều đình tạo nên sự ổn định và bền vững của một xã hội?

5. Tình hình văn hóa

CH 1: Nêu những thành tựu chủ yếu về văn hóa thời Trần.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

CH1: Nêu những biểu hiện về sự củng cố chế độ phong kiến tập quyền dưới thời nhà Trần.

CH2: Lập bảng tóm tắt theo mẫu dưới đây về những thành tựu văn hoá tiêu biểu của thời Trần.

CH3:  Tìm hiểu ở địa phương nơi em đang sống, hoặc qua sách báo, internet, hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 100 từ giới thiệu di tích lịch sử liên quan đến công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ độc lập dân tộc của nhà Trần.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

1. Nhà Trần thành lập

CH1: - Sự thành lập:

+ Cuối thế kỉ XII, nhà Lý ngày càng suy yếu.

+ Năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh, nhà Trần thành lập.

- Trần Thủ Độ thì là một đại công thần, người khởi dựng sự thành lập của nhà Trần.

2. Tình hình chính trị

CH1:

- Về bộ máy nhà nước:

+ Đứng đầu nhà nước trung ương là vua

+ Các đại thần, quan văn, võ trong triều đều do người trong hoàng tộc nắm giữ.

- Hệ thống chính quyền các cấp: Cả nước chia thành 12 lộ, phủ. Đơn vị hành chính là xã.

- Nhà nước ban hành bộ Quốc triều hình luật. 

- Quân đội gồm: quân triều đình, quân lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã.

- Chủ trương '"binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông", chính sách "ngụ binh ư nông" tiếp tục được thực hiện.

3. Tình hình kinh tế

CH1:

- Nông nghiệp: Nhà Trần thực hiện nhiều chính sách nhằm phục hồi và phát triển nông nghiệp:

- Thủ công nghiệp: có những bước tiến đáng kể với sự ra đời của nhiều làng thủ công chuyên nghiệp.

- Thương nghiệp: phát triển mạnh mẽ

Những cụm từ trong tư liệu 16.6: "phồn vinh", "lúa mỗi năm chín bốn lần", "chợ ở thôn xóm hai tháng họp một lần, trăm thứ hàng hoá tụ tập lại ở đấy".

4. Tình hình xã hội         

CH1:

- Xã hội bao gồm các tầng lớp: quý tộc, quan lại; địa chủ; nông dân; thợ thủ công và thương nhân; nô tì

- Quân đội trung thành với đất nước, đất nước lấy "khoan thư sức dân" làm cốt lõi để giữ nước, tức là chăm lo đời sống và nuôi dưỡng nguồn lực trong nhân dân, hỗ trợ người dân giảm các gánh nặng, qua đó tạo điều kiện vượt khó, vươn lên, phát triển.

5. Tình hình văn hóa

CH1: 

a. Tư tưởng - tôn giáo:

+ Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến 

+ Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo đều được coi trọng.

b. Giáo dục và khoa học - nghệ thuật:

- Về giáo dục

+ Quốc Tử Giám được mở rộng và thu nhận cả con cái thường dân

+ Nhiều trường tư được mở ở làng xã.

- Về sử học, "Đại Việt sử ký" của Lê Văn Hưu

- Về quân sự, "Binh thư yếu lược".

- Về y học, có Thiền sư Tuệ Tĩnh là người xây dựng y học truyền thống.

- Về thiên văn học có Đặng Lộ và Trần Nguyên Đán.

c. Văn học và nghệ thuật

- Văn học: văn học thời Trần phát triển rực rỡ, nhiều tác phẩm nổi tiếng ra đời 

- Kiến trúc: các công trình kiến trúc tôn giáo được xây dựng khá nhiều 

- Điêu khắc: có nhiều kiệt tác nghệ thuật, các tác phẩm điêu khắc bằng đá 

- Về âm nhạc: Hát chèo và múa rối nước phổ biến từ đình làng đến cung đình. 

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

CH1: 

- Về bộ máy nhà nước:

+ Đứng đầu nhà nước trung ương là vua

+ Các đại thần, quan văn, võ trong triều đều do người trong hoàng tộc nắm giữ.

- Hệ thống chính quyền các cấp: Cả nước chia thành 12 lộ, phủ. Đơn vị hành chính là xã.

- Nhà nước ban hành bộ Quốc triều hình luật. 

- Quân đội gồm: quân triều đình, quân lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã.

- Chủ trương '"binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông", chính sách "ngụ binh ư nông" tiếp tục được thực hiện.

CH2:  

CH3: Khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều được lập nên từ sau năm 1299, khi Thượng hoàng Trần Nhân Tông đến Yên Tử tu hành, lập nên Thiền phái Trúc Lâm. Nơi đây là một vùng “thánh địa” linh thiêng, tập trung nhiều kiến trúc độc đáo mang đậm dấu ấn của triều đại nhà Trần và là “Trung tâm Phật giáo” của nước Đại Việt dưới thời Trần. Khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều còn lưu giữ khá nhiều di vật, cổ vật có giá trị về lịch sử, văn hóa và khoa học, gồm: bia đá, chân tảng đá, gạch, ngói trang trí, đồ gốm các loại, tháp đá, tượng voi, ngựa...