Slide bài giảng Sinh học 11 cánh diều Bài 7: Hô hấp ở động vật

 Đặc điểm

Giun đất 

Ruồi

Cá

Người 

Bề mặt trao đổi khí

Bề mặt cơ thể

Lỗ khí

Mang

Phổi

Hoạt động trao đổi khí

O₂ và CO₂ được khuếch tán trực tiếp qua màng tế bào hoặc lớp biểu bì quanh cơ thể

Không khí giàu O₂ trong không khí được khuếch tán qua các lỗ thở vào ống khí rồi đến mọi tế bào của cơ thể

O₂ hòa tan trong nước được khuếch tán vào máu, CO₂ từ máu khuếch tán vào nước khi nước chảy giữa các phiến mỏng của mang

O₂ và CO₂ được khuếch tán qua màng các phế nang trong phổi

Bệnh thường gặp

Nguyên nhân

Triệu chứng

Cách phòng tránh

Viêm đường hô hấp cấp do virus

Do nhiều loại virus gây nên như virus SARS-CoV-2, virus MERS-CoV, Rhinovirus, Adenovirus,…

Một số triệu chứng phổ biến: tắc nghẽn xoang mũi hoặc phổi, chảy nước mũi, ho, đau cổ họng, đau nhức, mệt mỏi, sốt cao trên 39°C, ớn lạnh, chóng mặt, khó thở.

Hạn chế tiếp xúc với người bệnh; rửa tay thường xuyên; súc miệng bằng nước muối; tránh chạm tay lên mặt; báo cơ quan y tế nếu có triệu chứng.

Viêm mũi

Viêm mũi cấp tính thường do virus, vi khuẩn hoặc dị ứng. Viêm mũi mãn tính thường kèm theo viêm xoang và viêm họng mãn tính.

Một số triệu chứng phổ biến: nghẹt mũi; sổ mũi; ngứa mũi, họng, mắt và tai; chảy dịch mũi sau; hắt hơi; ho; đau đầu; đau mặt; giảm khứu giác;…

Đối với viêm mũi dị ứng, hạn chế tiếp xúc với chất gây dị ứng và dùng thuốc theo chỉ dẫn. Đối với viêm mũi không dị ứng, tránh tác nhân gây bệnh, không lạm dụng thuốc thông mũi, và vệ sinh mũi đúng cách.

Viêm họng cấp

Có thể do các loại virus hoặc các chủng vi khuẩn gây ra nhưng virus là nguyên nhân thường xuyên hơn.

Các triệu chứng chung thường bao gồm họng sưng, đỏ, ngứa, rát, đau, có thể ho, khàn giọng, sốt, khó nuốt, mệt mỏi. 

Đeo khẩu trang khi ra ngoài; tránh tụ tập đông người; tránh tiếp xúc với người bệnh; giữ ấm, tránh nước đá, hút thuốc, rượu; súc miệng bằng nước muối.

Viêm phế quản cấp

Thường do virus, cũng có thể do vi khuẩn hoặc tiếp xúc với chất kích thích như khói thuốc, bụi, ô nhiễm không khí.

Các triệu chứng thường gặp: ho dai dẳng, khạc đờm, mệt mỏi, sốt, ớn lạnh, khó thở hoặc tức ngực,…

Hạn chế tiếp xúc với chất kích thích, hoá chất, khói bụi; giữ ấm cơ thể; đeo khẩu trang; tăng cường sức đề kháng bằng dinh dưỡng và thể dục; điều trị các bệnh nhiễm trùng; tiêm phòng vaccine cúm.

Viêm phổi

Có nhiều tác nhân gây ra tình trạng viêm phổi, nhưng thường do vi khuẩn, virus và nấm.

Đau ngực khi thở hoặc ho; ho có đờm; mệt mỏi; sốt, đổ mồ hôi và ớn lạnh; người già hoặc suy giảm miễn dịch; buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy.

Tiêm phòng; vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang, súc miệng bằng nước muối hoặc dung dịch sát khuẩn; không hút thuốc; tăng cường miễn dịch bằng việc ngủ đủ giấc, tập thể dục, ăn uống lành mạnh.

Lao phổi

Xảy ra khi vi khuẩn lao tấn công chủ yếu vào phổi.

Ho khan, ho khạc đờm thường có màu trắng, ho ra máu; khó thở, khám phổi thấy ran ẩm, ran nổ vùng tổn thương.

Tiêm vaccine phòng lao; hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân lao; thông thoáng phòng, đeo khẩu trang thường xuyên.

Ung thư phổi

Bất kì ai cũng có thể mắc bệnh ung thư phổi và tỉ  lệ này sẽ gia tăng nếu người đó gặp phải các yếu tố sau: hút thuốc lá, tiếp xúc với các khí độc, xạ trị.

Triệu chứng ban đầu: ho kéo dài, có đờm hoặc máu; thở khò khè, hụt hơi; đau ngực, đau khi cười hoặc thở sâu; mệt mỏi, suy nhược cơ thể; khan tiếng; mất cân. Triệu chứng khi khối u lan rộng: nổi hạch bạch huyết ở xương đốt hoặc cổ; chóng mặt, nhức đầu, tê tay chân, mất thăng bằng; da và mắt vàng.

Không hút thuốc lá và tránh khói thuốc; giảm lượng radon trong nhà bằng cách thông gió, sử dụng máy lọc không khí; tránh phơi nhiễm phóng xạ; phòng chống ô nhiễm không khí; tăng cường đề kháng bằng ăn uống lành mạnh, tập thể dục; kiểm tra ung thư định kỳ để phát hiện sớm.