Slide bài giảng Sinh học 11 cánh diều Bài 12: Cảm ứng ở thực vật (phần 1)

Tóm lược nội dung

BÀI 12 CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Quan sát hình 12.1 trang 78, cho biết khi tay chạm vào cây trinh nữ, cây có phản ứng như thế nào?

Trả lời rút gọn:

- Lá cây có phản ứng nhanh chóng cụp lại.

I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

CH. Tìm thêm ví dụ về cảm ứng ở thực vật.

Trả lời rút gọn:

Một số ví dụ về cảm ứng ở thực vật:

- Hoa của cây hướng dương mọc hướng về phía mặt trời.

- Khi đặt một chậu cây nằm ngang, rễ sinh trưởng quay xuống theo chiều của trọng lực (hướng trọng lực dương), còn thân cong lên theo hướng ngược lại (hướng trọng lực âm).

- Khi có côn trùng tiếp xúc, các lông tuyến của cây gọng vó phản ứng lại bằng cách uốn cong, giữ chặt và tiêu hoá con mồi.

- Hoa bồ công anh nở khi có ánh sáng và cúp lại vào buổi chạng vạng tối.

CH. Phân tích vai trò cảm ứng đối với thực vật. Cho ví dụ.

Trả lời rút gọn:

- Cảm ứng ở thực vật giúp chúng tiếp nhận và phản ứng phù hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của chúng.

- Ví dụ: Cây có tính hướng sáng. Nhờ tính hướng sáng, cây có thể tìm đến nguồn ánh sáng để thực hiện quá trình quang hợp, giúp tổng hợp các chất hữu cơ cần thiết cho hoạt động sống của mình.

II. ĐẶC ĐIỂM VÀ CƠ CHẾ CỦA CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

CH. Quan sát hình 12.2 trang 79, nêu cơ chế phản ứng hướng sáng ở thực vật.

Trả lời rút gọn:

Cơ chế phản ứng hướng sáng ở thực vật:

- Thu nhận kích thích: Ánh sáng tác động theo một hướng lên quang thụ thể - phototropin, đặc biệt là ánh sáng xanh dương.

- Dẫn truyền tín hiệu: Sự tương tác giữa ánh sáng xanh dương và phototropin gây ra sự chuyển đổi và dẫn truyền tín hiệu trong tế bào, dẫn đến sự phân bố không đều auxin ở hai bên của chồi cây, trong đó, auxin tập trung ở phía đối diện với hướng ánh sáng.

- Phản ứng kích thích: Do sự phân bố auxin không đều, phía đối diện với hướng ánh sáng có tốc độ sinh trưởng nhanh hơn, gây nên sự uốn cong thân cây về phía hướng ánh sáng.

III. MỘT SỐ HÌNH THỨC BIỂU HIỆN CỦA CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

CH. Quan sát hình 12.4 trang 80, nêu hình thức cảm ứng ở thực vật trong mỗi hình. Cho thêm ví dụ về hướng động.

Trả lời rút gọn:

Hình thức cảm ứng ở thực vật trong mỗi hình

Một số ví dụ khác về hướng động ở thực vật:

• Rễ cây có tính hướng trọng lực dương.

• Rễ cây mọc tránh xa nơi có hóa chất độc hại.

• Ống phấn phát triển về phía các chất hóa học do bầu nhụy của hoa tiết ra.

CH. Quan sát hình 12.5 trang 82, nêu hình thức cảm ứng ở cây trinh nữ và cây bắt ruồi.

Trả lời rút gọn:

Cảm ứng ở cây trinh nữ và cây bắt ruồi:

- Cây trinh nữ: Lá chét của cây trinh nữ cúp lại khi có sự va chạm, là hình thức ứng động sức trương. Khi có va chạm cơ học, tác động lên thụ thể trên màng tế bào, sau đó, kích thích được truyền đến các tế bào gốc lá làm hoạt hoá các bơm ion đưa ion K+ ra khỏi không bào khiến áp suất thẩm thấu của tế bào gốc lá giảm dẫn đến tế bào gốc lá bị mất nước (giảm sức trương). Kết quả là lá chết của cây trinh nữ cúp lại.

- Cây bắt ruồi: Lá của cây bắt ruồi khep chặt lại khi có sự tiếp xúc của con mồi, là hình thức ứng động tiếp xúc. Con mồi tiếp xúc với đầu tận cùng của các lông tuyến trong lá, dẫn đến kích thích lan truyền theo tế bào chất xuống các tế bào phía dưới ở dạng sóng gây ra phản ứng khep lại của lá, giúp khóa chặt con mồi.

CH. Những hiểu biết về cảm ứng ở thực vật được áp dụng như thế nào trong thực tiễn sản xuất?

Trả lời rút gọn:

* Ứng dụng những hiểu biết về cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn sản xuất: Các công trình nghiên cứu khoa học về cảm ứng ở thực vật giúp tìm ra các giống cây trồng phù hợp với điều kiện thời tiết, đất đai khác nhau. Từ đó, tiến hành nhân giống, trồng và khai thác để năng suất thu hoạch cao hơn.

*Ví dụ:

- Ứng dụng của tính hướng sáng: trồng xen canh cây ưa sáng và cây ưa bóng, sử dụng đèn ánh sáng nhân tạo...

- Ứng dụng của tính hướng nước: tưới nước vào rãnh xung quanh rễ, tưới nước nhỏ giọt, tưới nước vào buổi sáng hoặc buổi chiều...

- Ứng dụng của tính hướng tiếp xúc: sử dụng giàn để thúc đẩy sinh trưởng của cây họ Bầu bí.

- Ứng dụng của tính hướng hóa: bón phân nông cho cây có rễ chuồm, bón phân sâu cho cây có rễ cọc…