Slide bài giảng Sinh học 11 cánh diều Bài 10: Bài tiết và cân bằng nội môi

Tóm lược nội dung

BÀI 10 BÀI TIẾT VÀ CÂN BẰNG NỘI MÔI

MỞ ĐẦU

CH. Bảng 10.1 trang 68 thể hiện kết quả xét nghiệm máu lúc đói của một người phụ nữ 30 tuổi. Dựa vào kết quả xét nghiệm, dự đoán người này bị bệnh gì?

Trả lời rút gọn:

Kết quả xét nghiệm máu lúc đói của người phụ nữ cho thấy chỉ số glucose của cô ấy (7,4 mmol/L) cao hơn mức bình thường (4,1 – 5,6 mmol/L). Do đó, cô ấy có thể mắc bệnh tiểu đường.

I. BÀI TIẾT

CH. Quan sát hình 10.2 trang 70, nêu vai trò của thận trong điều hòa thể tích máu, huyết áp máu.

Trả lời rút gọn:

- Thận có vai trò quan trọng trong điều hòa thể tích máu và huyết áp. Khi huyết áp hoặc thể tích máu giảm (ví dụ như khi cơ thể mất máu hoặc mất nước), thận sẽ kích thích tiết renin. Renin kích thích tạo angiotensin II. Angiotensin II kích thích co giãn mạch máu đến thận, giảm lượng nước tiểu tạo thành.

- Ngoài ra, angiotensin II còn kích thích tuyến thượng thận tiết hormone aldosterone, aldosterone kích thích tăng tái hấp thu Na+ và nước ở ống lượn xa, làm giảm lượng nước tiểu. Kết quả là thể tích máu và huyết áp tăng về mức bình thường.

CH. Quan sát hình 10.3 trang 70, nêu vai trò của thận trong điều hòa áp suất thẩm thấu máu.

Trả lời rút gọn:

Thận có vai trò quan trọng trong điều hòa áp suất thâm nhập máu. Khi áp suất thâm nhập máu tăng (ví dụ như khi ăn mặn, tăng glucose máu, cơ thể mất nước), thận sẽ kích thích tiết hormone ADH. ADH kích thích tăng tái hấp thu nước ở ống lượn xa và ống góp, làm giảm lượng nước tiểu và tăng lượng nước trong máu, từ đó, làm giảm áp suất thâm nhập của máu.

CH. Nêu những biện pháp giúp phòng tránh bệnh sỏi thận, nhiễm trùng đường tiết niệu.

Trả lời rút gọn:

- Để tránh bệnh sỏi thận, có thể tuân thủ một số biện pháp như uống đủ nước, không ăn quá nhiều protein, chất chua, đường, hoặc thực phẩm chứa oxalate (như rau chân vịt, khoai lang, hạt điều, hạnh nhân), tránh bổ sung vitamin C liều cao, không nhiễm tiểu lâu. Những người có nguy cơ mắc sỏi thận có thể sử dụng thuốc phòng ngừa theo chỉ dẫn của bác sĩ.

- Để phòng tránh bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể tuân thủ một số biện pháp như uống đủ nước, vệ sinh sạch sẽ và đúng cách bộ phận bên ngoài của đường tiết niệu hằng ngày, tình dục an toàn, tránh mặc quần áo, đồ lót quá chật, làm bằng chất liệu khó thở mồ hôi, tránh tiếp xúc với các chất gây kích thích niệu đạo, không nhiễm tiểu lâu.

II. CÂN BẰNG NỘI MÔI

CH. Quan sát hình 10.4 trang 71 và cho biết những cơ quan nào có ảnh hưởng đến thành phần nội môi.

Trả lời rút gọn:

Các cơ quan như thận, gan và phổi là những cơ quan có ảnh hưởng hàng đầu đối với thành phần nội môi.

LUYỆN TẬP

CH. Nêu các cơ quan tham gia bài tiết và sản phẩm bài tiết ở động vật.

Trả lời rút gọn:

Các cơ quan tham gia bài tiết và sản phẩm bài tiết ở động vật:

CH. Quan sát hình 10.6 trang 72, trình bày cơ chế điều hòa nồng độ glucose máu.

Trả lời rút gọn:

-  Khi nồng độ glucose trong máu tăng (sau bữa ăn), tế bào β của tuyến tụy tăng tiết insulin. Insulin kích thích đưa glucose vào các tế bào cơ thể và thúc đẩy gan tăng nhận và chuyển glucose thành glycogen dự trữ, giảm nồng độ glucose trong máu về mức bình thường.

- Khi nồng độ glucose trong máu giảm (sau khi ăn), tế bào α tuyến tụy tăng tiết glucagon. Glucagon kích thích gan chuyển hoá glycogen thành glucose, tăng nồng độ glucose trong máu về mức bình thường.

VẬN DỤNG

CH. Giải thích tại sao ăn mặn (nhiều muối) thường xuyên sẽ tăng nguy cơ bị bệnh cao huyết áp.

Trả lời rút gọn:

- Ăn mặn thường xuyên tăng nguy cơ cao huyết áp vì gây ra nhiều tác động xấu đến cơ thể. 

- Khi tiêu thụ muối, áp suất thấm máu tăng, kích thích tiết hormone ADH, làm giảm lượng nước tiểu và tăng lượng nước trong máu, dẫn đến tăng thể tích tuần hoàn và áp lực lên mạch máu.

- Đồng thời, muối cũng làm tăng độ nhạy của tim mạch và thận với adrenaline, một chất làm tăng huyết áp. 

- Tất cả những tác động này cùng nhau dẫn đến tình trạng tăng huyết áp về sau.

CH. Việc thường xuyên nhịn tiểu có thể dẫn đến tác hại gì?

Trả lời rút gọn:

Thường xuyên nhiễm tiểu có thể gây ra nhiều tác động xấu đến cơ thể:

- Làm căng phì đại bàng quang, khiến cho việc kiểm soát nước tiểu bị giảm, dẫn đến rò rỉ nước tiểu.

- Gây ra tình trạng bí tiểu, thậm chí gây nguy hiểm khi nước tiểu ứ đọng trong bàng quang có thể chảy ngược vào thận, dẫn đến suy thận và nguy hiểm đến tính mạng.

- Khởi nguồn cho nhiều bệnh liên quan đến thận và đường tiết niệu như nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm bàng quang, sỏi thận, suy thận, và nhiều bệnh khác.