Slide bài giảng Ngữ văn 9 Cánh diều bài 7: Quê hương (Tế Hanh)

Tóm lược nội dung

BÀI 7. THƠ 8 CHỮ VÀ THƠ TỰ DO

VĂN BẢN. QUÊ HƯƠNG

CHUẨN BỊ:

Câu 1: Đọc trước bài thơ Quê hương, tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Tế Hanh.

Trả lời rút gọn:

Tế Hanh (1921-2009), tên khai sinh là Trần Tế Hanh, là một nhà thơ Việt Nam thời tiền chiến. Ông xuất hiện ở chặng cuối của phong trào Thơ Mới với những bài thơ mang theo nỗi buồn và tình yêu quê hương. Sau năm 1945, ông vẫn luôn tiếp tục bền bỉ sáng tác nhằm phục vụ cách mạng và kháng chiến. Ông được biết đến nhiều nhất với những bài thơ thể hiện nỗi nhớ quê hương tha thiết quê hương miền nam và niềm khao khát Tổ quốc được thống nhất.

Câu 2: Em thích nhất điều gì ở nơi mình sinh ra và lớn lên? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn

Trả lời rút gọn:

Em thích bãi biển ở quê hương em.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Ai là người bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ?

Trả lời rút gọn:

Người bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ: tác giả.

Câu 2: Xác định vần và nhịp của các dòng thơ.

Trả lời rút gọn:

Nhịp thơ đa số là nhịp 3/5 hoặc 3/2/3

Vần chân là chủ yếu.

Câu 3: Chú ý các từ ngữ khắc họa hình ảnh con người và con thuyền

Trả lời rút gọn:

Từ ngữ khắc họa hình ảnh con người: ồn ào, tấp nập

Từ ngữ khắc họa hình ảnh con thuyền: im bến mỏi trở về nằm, chất muối thấm trong thớ vỏ

Câu 4: Xa quê hương, tác giả nhớ những gì?

Trả lời rút gọn: 

Tác giả nhớ màu nước biển, cá bạc, chiếc buồm, con thuyền, cái mùi nồng mặn của làng chài ven biển.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Xác định bố cục của bài thơ Quê hương và nêu nội dung chính của mỗi phần

Trả lời rút gọn:

+ Phần 1 (2 câu đầu): giới thiệu chung về làng quê.

+ Phần 2 (6 câu sau): cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

+ Phần 3 (8 câu tiếp): cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về.

+ Phần 4 (4 câu còn lại): nỗi nhớ quê hương của tác giả.

Câu 2. Nêu cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện trong bài thơ. Cảm hứng đó được thể hiện rõ nhất ở câu hoặc đoạn thơ nào trong bài?

Trả lời rút gọn:

- Cảm hứng chủ đạo: tình yêu quê hương tha thiết.

- Thể hiện rõ nhất ở câu: Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ/Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!, thuộc đoạn thơ cuối ở trong bài.

Câu 3: Cảnh những con thuyền ra khơi và cảnh đón thuyền cá về bến được tác giả miêu tả như thế nào? Hình ảnh người dân và cuộc sống làng chài được thể hiện trong hai cảnh này có nét gì nổi bật?

Trả lời rút gọn:

Hình ảnh con thuyền ra khơi :

- Trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng

- Biện pháp tu từ: so sánh (chiếc thuyền hăng như con tuấn mã, cánh buồm như mảnh hồn làng)

- Biện pháp tu từ nhân hóa: cánh buồm rướn thân trắng

=> Bức tranh lao động đầy hứng khởi cùng với sự khỏe khoắn, dạt dào sức sống.

Cảnh đón thuyền cá về bến:

- Ngày hôm sau ồn ào.

- Nhờ ơn trời cá đầy ghe.

- Những con cá tươi ngon thân bạc trắng.

=> Cuộc sống lao động vui tươi, rộn ràng, đầm ấm

- Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm

- Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

=> Sự mãn nguyện sau những ngày lao động vất vả.

Hình ảnh người dân khi đoàn thuyền ra khơi:

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: con thuyền cũng như linh hồn của người dân làng chài=> tươi mới, tràn đầy sức sống, hứa hẹn một chuyến ra khơi bội thu.

Hình ảnh người dân khi đoàn thuyền trở về:

-Người dân tấp nập, hớn hở với thành quả ra khơi.

- Hình ảnh người dân làng chài: ngăm rám nắng, nồng thở vị xa xăm.

- Vị xa xăm: vị của biển khơi, của muối, của gió.

- Biện pháp ẩn dụ: hình ảnh con thuyền sau chuyến ra khơi tượng trưng cho hình ảnh người dân làng chài tự cảm nhận được thân thể mình sau một ngày lao động vất vả.

=> sự khỏe mạnh, tinh thần đầy sức sống, đậm chất miền biển.

Câu 4: Nêu cảm nhận của em về bốn dòng thơ cuối. Từ đó xác định chủ đề và tư tưởng của tác giả.

Trả lời rút gọn:

Bốn dòng thơ cuối là lời bộc lộ trực tiếp nỗi nhớ quê hương tha thiết của tác giả Tế Hanh khi xa quê:

Hình ảnh quê hương hiện lên trong nỗi nhớ:

"Màu nước xanh - cá bạc - chiếc buồm vôi": Những hình ảnh quen thuộc, bình dị của làng chài quê hương được gợi nhắc trong tâm trí tác giả.

"Con thuyền rẽ sóng buồm mơ màng": Hình ảnh con thuyền ẩn hiện trong sương mù như một giấc mơ, càng làm tăng thêm nỗi nhớ quê da diết.

"Mùi nồng mặn":

Biểu tượng cho hương vị đặc trưng của quê hương biển, gắn liền với tuổi thơ và những kỉ niệm đẹp đẽ của tác giả.

Mùi vị nồng nàn, khó quên ấy khơi gợi trong lòng tác giả niềm thương nhớ quê hương da diết.

=> Chủ đề: Nỗi nhớ quê hương da diết của một người con xa xứ.

Tư tưởng: Niềm tự hào, tình yêu tha thiết đối với quê hương làng biển của tác giả.

Câu 5: Em thích nhất hình ảnh nào trong bài thơ Quê hương? Vì sao? Chỉ ra điểm giống và khác nhau nổi bật nhất giữa bài thơ Quê hương với một bài thơ khác viết cùng đề tài mà em biết.

Trả lời rút gọn:

- Em thích nhất là hình ảnh “cái mùi nồng mặn” bởi đó là mùi mồ hôi của những người dân làng biển. Đó còn là mùi của nắng, của gió. Tất cả đã tạo nên một thứ mùi đặc trưng của làng chài nơi đây. Và hơn hết nó còn được cảm nhận bằng tấm lòng thương nhớ của người con xa quê.

- So sánh với bài thơ Quê hương của tác giả Đỗ Trung Quân:

Giống nhau: Cùng viết về đề tài quê hương với một tình cảm gắn bó sâu sắc.

Khác nhau:

- Quê hương - Tế Hanh là một cù lao nổi giữa bốn bề sông nước, dân làng sống bằng nghề chài lưới. => Nỗi nhớ quê hương nồng nàn, da diết 

- Quê hương - Đỗ Trung Quân  là nơi gắn liền với những gì dân dã, mộc mạc: chùm khế ngọt, đường đi học, con diều, con đò nhỏ, cầu tre, …=> Lời khuyên, nhắn nhủ sâu sắc đến mọi người hãy luôn nhớ về nguồn cội.

Câu 6: Bài thơ khơi gợi trong em tình cảm gì đối với nơi em đã sinh ra và lớn lên? (Trả lời bằng một đoạn văn khoảng 10 - 12 dòng).

Trả lời rút gọn:

Bài viết về quê hương đã khơi gợi trong em những cảm xúc sâu lắng về tình yêu và lòng biết ơn quê hương. Đó là nơi em sinh ra, lớn lên, gắn liền với những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ và nuôi dưỡng tâm hồn em nên người. Bài viết đã sử dụng những ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng lại chứa đựng những cảm xúc chân thành, sâu lắng. Qua bài viết, em muốn nhắn nhủ mọi người hãy luôn trân trọng và yêu quý quê hương của mình. Hãy luôn ghi nhớ và gìn giữ những giá trị tốt đẹp của quê hương để quê hương ngày càng phát triển và ngày càng đẹp hơn.