Slide bài giảng Ngữ văn 9 Cánh diều bài 2: Điển cố, điển tích

Tóm lược nội dung

BÀI 2. TRUYỆN THƠ NÔM

ĐIỂN CỐ, ĐIỂN TÍCH

Câu 1: Ghép các điển cố, điển tích (in đậm) ở bên A với nguồn gốc và nghĩa nêu ở bên B:

Bài làm rút gọn:

1-D, 2-A, 3-B, 4-C

Câu 2:  Dựa vào chú thích trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, giải thích nguồn gốc và ý nghĩa của các điển cố, điển tích (in đậm) trong những câu dưới đây:

a) Trải qua một cuộc bể dâu,

Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.

b) Bấy lâu nghe tiếng má đào,

Mắt xanh chẳng để ai vào có không?

Bài làm rút gọn:

a) Hình ảnh "bể dâu" trong câu thơ được lấy ý từ câu Hán văn "Thương hải biến vi tang điền" (Bể xanh hóa thành ruộng dâu). Đây là một hình ảnh biểu trưng cho sự thay đổi, biến chuyển nhanh chóng, rõ ràng ngay trước mắt. Nhà thơ sử dụng hình ảnh này để gợi tả sự vận động, biến đổi không ngừng của cuộc sống.

b) Nguyễn Tịch, một nhà văn đời Tấn (265-419), được biết đến là người rất nghiện rượu và đàn. Một đặc điểm lạ lùng của Nguyễn Tịch là cách đãi khách. Nếu khách là người ông thích, ông sẽ nhìn thẳng vào mắt họ để lộ toàn bộ lòng trắng mắt. Còn nếu là người ông không ưa, ông sẽ nhìn ngang (lườm) để lộ phần lòng trắng mắt. Đây không phải là cách đãi khách lịch sự, nhưng về sau, người ta lại dùng từ "mắt xanh" để chỉ sự bằng lòng, vừa ý với ai đó.

Câu 3:  Tìm trong sách, báo (hoặc trên Internet) câu chuyện Tái Ông thất mã (Tái Ông mất ngựa). Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) kể lại chuyện đó và nêu ý nghĩa của điển tích “ngựa Tái Ông".

Bài làm rút gọn:

Tái Ông thất mã là một điển tích nổi tiếng trong văn học và triết lý Trung Quốc, mô tả một câu chuyện về một ông lão tên Tái Ông. Theo truyền thuyết, một ngày nọ, Tái Ông mất một con ngựa. Người láng giềng đến an ủi, nhưng ông lão lại bình thản nói: "Mất ngựa biết đâu lại là điềm may", ông nói rằng không biết liệu việc mất ngựa có tốt hay xấu. Sau đó, ngựa của Tái Ông lại về và kéo theo một đoàn ngựa hoang. Người láng giềng lại đến chúc mừng, nhưng Tái Ông vẫn nói rằng "Được ngựa biết đâu lại là điềm họa".

Lời nói của Tái Ông khiến mọi người ngạc nhiên. Tuy nhiên sau đó con trai bị ngựa đá gãy chân. Mọi người lại đến nhà Tái Ông than vãn, nhưng ông vẫn bình thản nói: "Gãy chân biết đâu lại là điềm may". Vài tháng sau, triều đình mở cuộc chiến tranh xâm lược. Tất cả thanh niên trai tráng trong vùng đều phải ra trận, chỉ trừ con trai Tái Ông vì bị gãy chân. Nhờ vậy, cậu bé thoát khỏi cảnh tang thương của chiến tranh.

Câu chuyện này thể hiện triết lý về sự tương đối và tính chất không thể đoán trước của cuộc sống. Điển tích "ngựa Tái Ông" được sử dụng để nhắc nhở rằng chúng ta không nên vội vã đưa ra phán xét về những sự kiện xảy ra, mà cần giữ được thái độ nhìn nhận khách quan. Đây là một triết lý sâu sắc về sự tương đối của thiện - ác, may - rủi trong cuộc sống.