Soạn giáo án toán 4 chân trời sáng tạo Bài 31: Hai đường thẳng vuông góc

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú, kích thích sự tò mò của HS trước khi vào bài học.

b. Cách thức tiến hành: 

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi:

+ GV treo (hoặc trình chiếu) hình ảnh, một HS lên bảng lớp, các HS còn lại sử dụng SGK.

+ HS dùng tay chỉ đường đi theo lệnh của GV.

  GV: Đi thẳng rồi rẽ phải

  HS: Rẽ phải sẽ gặp hai đường, rẽ theo đường nào?

  GV: Đường vuông góc với đường vừa đi.

  HS: Vuông góc với đường vừa đi là sao?

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Để xác định hai đường thẳng là hai đường thẳng vuông góc, cô trò mình đến với bài học hôm nay "Bài 31: Hai đường thẳng vuông góc.".

B. HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ, HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI.

a. Mục tiêu: 

- HS nhận biết được hai đường thẳng vuông góc.

- HS vẽ được hai đường thẳng vuông góc bằng thước thẳng và ê – ke.

b. Cách thức tiến hành:

Nhiệm vụ 1 : Hình thành kiến thức về hai đường thẳng vuông góc

Kéo dài hai cạnh BC và DC của hình chữ nhật ABCD ta được hai đường thẳng vuông góc với nhau.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu bài,

+ GV vẽ hình chữ nhật ABCD lên bảng.

+ HS nêu các góc vuông (góc đỉnh A, góc đỉnh B, góc đỉnh C, góc đỉnh D)

Một HS dùng thước thẳng kéo dài hai cạnh BC và DC.

GV giới thiệu BC và DC là hai đường thẳng vuông góc với nhau.

Nhiệm vụ 2 : Hình thành kiến thức về cách nhận biết hai đường thẳng vuông góc

 Hai đường thẳng OM và ON vuông góc với nhau. Có mấy góc đỉnh O là góc vuông ?

- GV đặt ra câu hỏi : Trong thực tế, không phải lúc nào cũng có sẵn hình chữ nhật để tìm hai đường thẳng vuông góc. Vậy làm thế nào để biết được hai đường thẳng có vuông góc với nhau không ?

- GV giới thiệu ê – ke là dụng cụ để xác định hai đường thẳng vuông góc.

- GV dùng hình vẽ và giới thiệu : Chỉ cần kiểm tra một trong bốn góc tạo thành bởi hai đường thẳng, chẳng hạn góc đỉnh O, cạnh OM, ON, ta thấy góc này vuông nên kết luận :

Hai đường thẳng OM và ON vuông góc với nhau.

- GV cho HS lặp lại :

+ Hai đường thẳng OM và ON vuông góc với nhau.

+ Đường thẳng OM vuông góc với đường thẳng ON.

- GV đặt ra câu hỏi gợi mở cho HS :

• Có mấy góc đỉnh O là góc vuông ? (4 góc)

(HS dùng thước ê – ke để kiểm tra)

• Dụng cụ nào để xác định hai đường thẳng vuông góc ? (ê – ke, thước đo góc, …)

C. HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH, LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: 

- HS hiểu được hai đường thẳng vuông góc.

- HS vẽ được hai đường thẳng vuông góc bằng thước thẳng và ê – ke.

- Ôn tập, củng cố kiến thức về hai đường thẳng vuông góc.

b. Cách thức tiến hành:

Nhiệm vụ 1 : HS trả lời nhanh câu hỏi TN

Câu 1 : Trong hình dưới có bao nhiêu cặp cạnh vuông góc với nhau?

Câu 2 : Điền số thích hợp vào ô trống

Có ........... cặp cạnh vuông góc với nhau?

Câu 3 : Chọn hình vẽ có hai đường thẳng vuông góc với nhau

Câu 4 : Cho hình vẽ như sau

Cạnh AH vuông góc với cạnh nào dưới đây?

Câu 5 : Trong hình chữ nhật MNCD, các cạnh vuông góc với cạnh DC là

Nhiệm vụ 2 : Hoàn thành BT1

BT1 : Nêu tên từng cặp cạnh vuông góc với nhau trong hình chữ nhật ABCD.

Mẫu: AB và BC là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

- GV cho HS đọc yêu cầu, nhận biết việc cần làm :

+ Nêu tên từng cặp cạnh vuông góc với nhau.

+ Tập nói theo mẫu :

AB và BC là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

Hoặc : Cạnh AB vuông góc với cạnh BC.

- GV có thể gợi ý cho HS :

• Tại sao ta biết hai cạnh này vuông góc với nhau ? (Vì góc đỉnh B là góc vuông hay dùng ê – ke đo thấy góc đỉnh B vuông, …)

- HS làm bài cá nhân rồi chia sẻ với bạn bên cạnh.

- Sửa bài, GV khuyến khích HS nói và giải thích (có thể kết hợp dùng ê – ke hay thước đo góc thao tác trên hình để xác định góc vuông).

Nhiệm vụ 3 :Hoàn thành BT2

BT2 : Quan sát hai đường thẳng cắt nhau. Dùng ê-ke để kiểm tra hai đường thẳng đó có vuông góc với nhau hay không.

- GV vẽ hình trên bảng.

- GV cho HS đọc yêu cầu của bài, nhận biết việc cần làm : Dùng ê – ke kiểm tra một trong bốn góc tạo bởi hai đường thẳng xem có vuông không.

Kết luận hai đường thẳng có vuông góc với nhau không.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm bốn.

- HS thực hiện cá nhân rồi chia sẻ với bạn.

- Sửa bài, GV cho HS thao tác với ê – ke trên bảng lớp và giải thích.

Ví dụ :

 Góc đỉnh I này không phải là góc vuông.

 Hai đường thẳng HI và IK không vuông góc với nhau.

Góc đỉnh I này không phải là góc vuông.

 Hai đường thẳng HI và IK không vuông góc với nhau.

Nhiệm vụ 4 : Hoàn thành BT3

BT3 : Cho trước đường thẳng AB và điểm M nằm trên đường thẳng AB. Vẽ đường thẳng CD đi qua điểm M và vuông góc với đường thẳng AB theo hướng dẫn sau

- GV cho HS đọc yêu cầu : Vẽ đường thẳng CD đi qua điểm M và vuông góc với đường thẳng AB theo hướng dẫn.

- GV vừa hướng dẫn, vừa làm mẫu trên bảng.

- HS sử dụng thước thẳng và ê – ke, thực hiện (cá nhân) theo hướng dẫn của GV :

+ Vẽ một đường thẳng AB, trên đường thẳng này vẽ một điểm M.

+ Đặt đỉnh góc vuông của ê – ke tại M, một cạnh góc vuông của ê – ke áp sát với đường thẳng AB.

+ Đặt thước thẳng áp sát cạnh góc vuông còn lại của thước.

+ Lấy ê – ke ra khỏi vị trí, giữ nguyên thước thẳng.

+ Kẻ theo cạnh thước thẳng để được đường thẳng CD đi qua điểm M và vuông góc với đường thẳng AB.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG, TRẢI NGHIỆM

a. Mục tiêu: 

- Vận dụng để giải quyết một số vấn đề đơn giản liên quan đến vẽ đường thẳng vuông góc.

b. Cách thức tiến hành:

Nhiệm vụ : Hoàn thành BT1

BT1 :  Thực hiện tương tự bài   với trường hợp điểm M không nằm trên đường thẳng AB.

- GV trình chiếu (hoặc treo bảng phụ có viết) yêu cầu HS đọc xác định đề bài :

+ Cho trước đường thẳng AB và điểm M không nằm trên đường thẳng AB.

+ Vẽ đường thẳng CD đi qua điểm M và vuông góc với đường thẳng AB.

- GV đưa ra câu hỏi cho HS nhắc lại các bước vẽ :

+ Vẽ một đường thẳng AB, vẽ điểm M không nằm trên đường thẳng AB

+ Đặt đỉnh góc vuông của ê – ke tại M, một cạnh góc vuông của ê – ke áp sát với đường thẳng AB.

+ Đặt thước thẳng áp sát cạnh góc vuông còn lại của thước.

+ Lấy ê – ke ra khỏi vị trí, giữ nguyên thước thẳng.

+ Kẻ theo cạnh thước thẳng để được đường thẳng CD đi qua điểm M và vuông góc với đường thẳng AB.

- HS sử dụng thước thẳng và ê – ke, thực hiện (cá nhân) rồi chia sẻ với bạn.

- Sửa bài, GV có thể cho HS chơi vẽ tiếp sức trên bảng lớp (chơi theo tổ, mỗi tổ cử ra ba bạn), tổ nào xong trước và đúng thì thắng cuộc.

Mở rộng : GV có thể cho HS tìm xung quanh lớp, hình ảnh hai đường thẳng vuông góc.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học. 

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- Ôn tập kiến thức đã học.

- Hoàn thành bài tập trong SBT.

- Đọc và chuẩn bị trước Bài 32 – Hai đường thẳng song song

- Cả lớp quan sát, chú ý lắng nghe và thực hiện theo yêu cầu.

- HS lắng nghe và suy nghĩ trả lời câu hỏi.

- HS chú ý lắng nghe.

- HS lắng nghe và chia sẻ suy nghĩ của mình.

- HS quan sát và chú ý lắng nghe.

- HS thực hiện yêu cầu.

- HS lắng nghe và suy nghĩ câu trả lời.

Đáp án

- HS giơ tay đọc đề và xác định đề bài.

- HS lắng nghe và suy nghĩ trả lời câu hỏi.

- HS hoàn thành bài và chia sẻ với bạn.

Kết quả:

Em quan sát hình chữ nhật ABCD được cho ở phần Cùng học

Từng cặp cạnh vuông góc với nhau trong hình chữ nhật ABCD là:

- AB và BC là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

- BC và CD là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

- AD và DC là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

- AB và AD là một cặp cạnh vuông góc với nhau.

- HS quan sát hình trên bảng.

- HS giơ tay đọc và xác định yêu cầu đề.

- HS trao đổi, thảo luận tìm cách làm.

- HS suy nghĩ, hoàn thành bài.

Kết quả:

Nhận xét:

CD và DE là hai đường thẳng vuông góc với nhau.

IK và IH là hai đường thẳng không vuông góc với nhau.

TS và TU là hai đường thẳng vuông góc với nhau.

- HS giơ tay đọc yêu cầu đề.

- HS quan sát và chú ý lắng nghe.

Kết quả:

HS thực hành vẽ vào vở theo hướng dẫn trong hình.

- HS lắng nghe và xác định yêu cầu bài.

- HS lắng nghe và suy nghĩ trả lời câu hỏi.

Kết quả:

Em thực hiện tương tự như hình của bài thực hành 3 ta được kết quả như sau:

- Bước 1: Vẽ đường thẳng AB hoặc đoạn thẳng AB. Chọn điểm M bất kì không nằm trên AB.

- Bước 2. Đặt ê-ke sao cho một cạnh của ê-ke trùng với đoạn thẳng AB, cạnh còn lại đi qua điểm M.

- Bước 3. Em đặt thước kẻ sát với cạnh đi qua điểm M của ê-ke.

- Bước 4. Sử dụng bút kẻ đường thẳng CD theo thước kẻ.

- Bước 5. Viết kí hiệu C, D cho đường thẳng CD.

- HS suy nghĩ trả lời câu hỏi.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu và rút kinh nghiệm

- HS chú ý nghe, quan sát bảng và ghi vở.