Soạn giáo án Lịch sử và Địa lí 4 kết nối tri thức Bài 21: Dân cư và hoạt động sản xuất ở vùng Tây Nguyên

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế tích cực, hứng thú học tập cho HS và kết nối với bài học mới.

b. Cách tiến hành

- GV trình chiếu cho HS xem một số video sau:

https://www.youtube.com/watch?v=AdZhd5wYqOE (0:56 đến 1:420

https://www.youtube.com/watch?v=XR8wmTJ0wVY

(0:11 đến 0:38)

- GV chia HS làm các nhóm và trả lời câu hỏi Quan sát video trên, em hãy cho biết một số hoạt động kinh tế ở Tây Nguyên.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm HS xung phong trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và giới thiệu cho HS: Hoạt động kinh tế đặc trưng ở Tây Nguyên là trồng các cây công nghiệp mà tiêu biểu là cây cà phê và phát triển thủy điện.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Bài 21 – Dân cư và hoạt động sản xuất ở vùng Tây Nguyên.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về dân cư

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS: Mô tả được đặc điểm dân cư vùng Tây Nguyên.

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS đọc bảng và thông tin mục 1 và quan sát hình 3, làm việc cặp đôi và trả lời các câu hỏi sau đây:

+ Kể tên các dân tộc sống chủ yếu ở vùng Tây Nguyên.

+ So sánh mật độ dân số của Tây Nguyên với các vùng khác.

- GV tổ chức cho HS hoạt động theo cặp đôi, lần lượt thực hiện từng nhiệm vụ.

+ Với nhiệm vụ 1:

·        GV lưu ý cho HS, hiện nay ngoài các dân tộc đã sinh sống lâu đời còn có nhiều dân tộc từ các vùng khác đến sinh sống ở Tây Nguyên.

·        GV có thể cung cấp thêm cho HS hình ảnh về một số dân tộc đã sinh sống lâu đời khác ở Tây Nguyên để HS có thêm thông tin.

            Người Gia-rai                     Người Ba-na.

            Người Xơ-đăng                   Người Mạ

+ Với nhiệm vụ 2:

·        GV hướng dẫn cho HS khai thác bảng thông tin và so sánh mặt độ dân số của Tây Nguyên với các vùng khác.

·        GV sử dụng phương pháp đàm thoại gợi mở cho HS biết được đặc điểm phân bố dân cư của vùng.

- GV mời đại diện các cặp HS lên trình bày trước lớp. Các cặp HS khác quan sát, lắng nghe, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét và chốt kiến thức:

+ Các dân tộc sinh sống lâu đời ở Tây Nguyên là Gia Rai, Ê Đê, Ba Na, Xơ Đăng, Mạ,... Hiện nay, có nhiều dân tộc từ vùng khác đến xây dựng kinh tế như Kinh, Mường, Dao, Mông

+ Tây Nguyên là vùng thưa dân, mật độ dân số thấp nhất trong các vùng nước ta. Dân cư tập trung chủ yếu ở thị trấn, thị xã, thành phố ven các đường giao thông.

- GV cho HS xem video ca khúc Em là cô gái Ê-đê để hiểu hơn về một dân tộc của Tây Nguyên.

https://www.youtube.com/watch?v=LzfrORqXHPY

- GV mời 1 – 2 HS trả lời nhiệm vụ 2: Qua ca khúc em biết thêm được dân tộc nào ở vùng Tây Nguyên và có cảm nhận gì về bài hát?

- GV chốt đáp án: Ca khúc ca ngợi vẻ đẹp đầy mạnh mẽ nhưng không kém phần duyên dáng của con người vùng Tây Nguyên nói chung và người dân Ê-đê nói riêng.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về một số hoạt động kinh tế chủ yếu

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Nắm được một số hoạt động kinh tế chủ yếu của vùng Tây Nguyên.

- Nêu được điều kiện thuận lợi làm kinh tế.

b. Cách tiến hành

* Tìm hiểu về hoạt động trồng cây công nghiệp

- GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan sát các hình 4, 5 và hoàn thành các nhiệm vụ sau:

+ Kể tên các loại cây công nghiệp được trồng nhiều ở vùng Tây Nguyên.

+ Xác định trên lược đồ những địa phương trồng nhiều các loại cây đó.

- GV hướng dẫn HS làm việc theo cặp để thực hiện nhiệm vụ và trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS đọc ki bảng chú giải để nhận biết các kí hiệu về cây trồng và xác định các địa phương trồng nhiều các loại cây đỏ trên lược đồ.

- GV có thể gợi ý HS sử dụng hình 1 ở hoạt động khởi động để hoàn thành nhiệm vụ.

- GV gọi đại diện 3 – 5 HS lên trình bày câu trả lời, các HS khác nhận xét và bổ sung.

- GV nhận xét phần làm việc của HS, gợi ý kết quả

+ Các cây công nghiệp được trồng nhiều ở vùng Tây Nguyên là cà phê, điều, hồ tiêu, chè, cao su.

            Cây cà phê                          Cây điều

            Cây hồ tiêu                          Cây cao su

+ Phân bố:

·        Cà phê: tất cả các tỉnh trong vùng.

·        Điều: Gia Lai, Đăk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng.

·        Hổ tiêu: Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông.

·        Chè: Gia Lai, Lâm Đồng.

·        Cao su: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk.

- GV sử dụng phương pháp thuyết trình để HS biết Tây Nguyên là vùng trồng cây công nghiệp lâu năm lớn nhất nước ta.

- GV có thể mở rộng thêm cho HS: Cà phê ở Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) được đánh giá là có chất lượng cao nhất và có hương vị đặc trưng nổi tiếng ở nước ta. Buôn Ma Thuột hay được ví như một “thủ phủ cà phê”.

- GV có thể cung cấp thêm những hình ảnh, video về các hoạt động quảng bá về cà phê Buôn Mê Thuột:

https://www.youtube.com/watch?v=AkRWwDCQVko

- GV tóm lược lại kiến thức trọng tâm:

+ Tây Nguyên là vùng trồng cây công nghiệp lâu năm lớn nhất nước ta.

+ Các cây trồng chính có giá trị xuất khẩu cao là cà phê, hồ tiêu, điều, cao su, chè...

* Tìm hiểu về hoạt động chăn nuôi gia súc

- GV sử dụng phương pháp thuyết trình để HS biết phân loại các vật nuôi:

+ Gia súc lớn: trâu, bò...

+ Gia súc nhỏ: lợn, dê...

+ Gia cầm: gà, vịt,...

- GV cho HS quan sát hình 5, yêu cầu HS xác định trên lược đồ những địa phương nuôi nhiều trâu, bò và lợn ở Tây Nguyên.

- GV lưu ý HS quan sát kỉ để phân biệt kí hiệu của các đối tượng, nhất là kí hiệu của trâu và bò.

- GV tổ chức cho HS thực hiện nhiệm vụ cá nhân.

- GV gọi 3 – 5 HS lên xác định, các HS bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét và chuẩn kĩ năng, kiến thức cho HS:

+ Địa phương nuôi nhiều trâu: Gia Lai, Đắk Lắk, Kon Tum.

+ Địa phương nuôi nhiều bò: Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng.

+ Địa phương nuôi nhiều lợn: Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng.

- GV đặt ra vấn đề: Vì sao vùng Tây Nguyên có thể phát triển chăn nuôi trâu, bò?

- GV tổ chức cho HS thảo luận theo cặp, sau đó đại diện 1- 2 cặp lên trình bày.

- GV nhận xét và chuẩn kiến thức: Do có nhiều đồng cỏ tự nhiên và khí hậu thuận lợi nên vùng Tây Nguyên có thể mạnh về chăn nuôi trâu, bò.

- GV cho HS xem các mô hình chăn nuôi định hướng của Tây Nguyên

https://www.youtube.com/watch?v=G6tgZdzXB88

* Tìm hiểu về hoạt động phát triển thủy điện

- GV thuyết trình cho HS hiểu Tây Nguyên có nhiều tiềm năng phát triển thủy điện, nhiều nhà máy thủy điện đã được xây dựng ở vùng.

- GV cho HS xem video về tiềm năng phát triển thủy điện của vùng Tây Nguyên:

https://www.youtube.com/watch?v=43tikVhH5LY

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong mục và quan sát hình 5 để thực hiện các nhiệm vụ sau:

+ Kể tên và chỉ trên lược đồ một số nhà máy thuỷ điện ở Tây Nguyên.

+ Giải thích vì sao vùng Tây Nguyên có nhiều nhà máy thuỷ điện.

- GV hướng dẫn HS thực hiện từng nhiệm vụ:

+ Nhiệm vụ 1:

·        HS cần đọc chú giải để nhận biết được kí hiệu của nhà máy thuỷ điện, chữ màu đỏ cạnh kí hiệu là tên của nhà máy thuỷ điện.

·        GV có thể nâng cao nhiệm vụ bằng cách yêu cầu HS cho biết những nhà máy thuỷ điện HS vừa xác định nằm trên dòng sông nào. Từ đó sẽ giúp HS rèn luyện và phát triển kĩ năng khai thác lược đồ.

·        GV cũng cần giải thích thêm cho HS sông Sê San và sông Srê Pok là tên quốc tế, đoạn chảy trên lãnh thổ nước ta có tên là Krông Pô Kô và Đắk Krông. Vì vậy mà một số nhà máy thuỷ điện nằm trên hai dòng sông này có tên là Sẽ San 3, Sê San 4, Srê Pốk 3,...

+ Nhiệm vụ 2: GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học ở bài trước vẽ địa hình và sông ngòi, kết hợp với thông tin trong mục để giải quyết.

- GV cho HS làm việc theo cặp và gọi đại diện 2 – 3 cặp trình bày trước lớp. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức cho HS:

+ Sông ngòi ở vùng Tây Nguyên chảy qua nhiều bậc địa hình có độ dốc lớn nên có khả năng phát triển thuỷ điện.

+ Một số thủy điện như:

·        Thủy điện Ialy, Sê San 3, Sê San 4 nằm trên sông Krông Pô Kô.

·        Thủy điện Buôn Kuốp, Srê Pôk 3 nằm trên sông Đắk Krông.

·        Thủy điện Đồng Nai 2, 3, 4 và 5 nằm trên sông Đồng Nai.

- GV đặt câu hỏi nâng cao: Việc xây dựng các nhà máy thuỷ điện có ý nghĩa như thế nào đối với vùng Tây Nguyên?

- GV hướng dẫn HS khai thác thông tin trong SGK và kiến thức cá nhân để tìm ra câu trả lời.

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi. HS khấc lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, chuẩn kiến thức: Ngoài vai trò cung cấp điện cho sinh hoạt và sản xuất, các nhà máy thuỷ điện ở Tây Nguyên còn góp phần điều tiết nguồn nước giữa mùa lũ và mùa cạn, hạn chế lũ lụt, cung cấp nước tưới vào mùa khô.

- GV cũng cần lưu ý cho HS: Việc xây dựng các nhà máy thuỷ điện đem lại nhiều lợi ích, song cũng có những tác động tiêu cực tới môi trường tự nhiên. Các nhà máy thuỷ điện có thể gây mất rừng do chúng được xây dựng ở đầu nguồn các dòng sông, thường là nơi có diện tích rừng lớn. Việc mất rừng cũng dẫn tới suy giảm đa dạng sinh học, bên cạnh đó các nhà máy thuỷ điện cũng có thể làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái sông. Vì vậy, việc xây dựng các nhà máy thuỷ điện cần được quản lí và quy hoạch hợp lí.

- GV cho HS xem video về ảnh hưởng của việc xây dựng thủy điện: (0:16 đến 3:55).

https://www.youtube.com/watch?v=ohRbziR8CMs

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: Giúp HS củng cố kiến thức đã học về dân cư và hoạt động sản xuất ở vùng Tây Nguyên.

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, đọc yêu cầu bài tập phần Luyện tập SHS tr.92 và thực hiện nhiệm vụ vào vở:

+ Dựa vào bảng mật độ dân số các vùng ở nước ta năm 2020, hãy sắp xếp mật độ dân số các vùng theo thứ tự từ cao xuống thấp.

+ Chọn ý cột A sao cho phù hợp với ý cột B và ghi kết quả vào vở

- GV mời 2 – 3 cặp HS trình bày. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, chuẩn kiến thức:

+ Câu 1:

+ Câu 2: 1- c, 2 - a, 3 - b.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS sưu tầm một số thông tin, hình ảnh vẽ một số sản phẩm của cây công nghiệp nổi tiếng ở Tây Nguyên.

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân để thực hiện nhiệm vụ Sưu tầm một số thông tin, hình ảnh vẽ một số sản phẩm của cây công nghiệp nổi tiếng ở Tây Nguyên và chia sẻ với các bạn.

- GV có thể kiểm tra vào đầu tiết học sau hoặc yêu cầu HS chia sẻ trong cặp đôi/nhóm học tập.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.   

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- GV nhắc nhở HS:

+ Đọc lại bài học Dân cư và hoạt động sản xuất ở vùng Tây Nguyên.

+ Có ý thức tìm tòi về đặc điểm dân cư, hoạt động kinh tế của vùng Tây nguyên.

+ Đọc trước Bài 22 – Một số nét văn hóa và truyền thống yêu nước, cách mạng của đồng bào Tây Nguyên (SHS tr.93).

- HS quan sát hình ảnh, lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS lắng nghe.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài học mới.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS làm việc cặp đôi.

- HS lên trình bày trước lớp.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS quan sát, lắng nghe.  

- HS trả lời câu hỏi.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS quan sát và thực hiện nhiệm vụ.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS thực hiện theo hướng dẫn.

- HS quan sát.

- HS trình bày trước lớp.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS quan sát, lắng nghe.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS quan sát hình 5.

- HS làm việc cá nhân.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe câu hỏi.

- HS thảo luận đôi và trả lời câu hỏi.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS xem video.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS xem video.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS trình bày.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe câu hỏi.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe.

- HS tiếp thu.

- HS xem video.

- HS làm việc theo cặp.

- HS trình bày kết quả.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS thực hiện nhiệm vụ.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, thực hiện.