Bài giảng điện tử chuyên đề Ngữ văn 11 chân trời sáng tạo

CHÀO CẢ LỚP!  

CHÀO MỪNG CÁC EM TỚI BUỔI HỌC NÀY! 

CHUYÊN ĐỀ 2 

TÌM HIỂU NGÔN NGỮ TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI 

NỘI DUNG BÀI HỌC 

Phần 1. Bản chất xã hội - văn hóa của ngôn ngữ 

Đọc ngữ liệu tham khảo 

Khái quát về bản chất xã hội – văn hóa của ngôn ngữ 

Phần 2. Các yếu tố mới của ngôn ngữ - những điểm tích cực và hạn chế 

Đọc ngữ liệu tham khảo 

Khái quát yếu tố mới của ngôn ngữ và những điểm tích cực, hạn chế 

Phần 3. Cách vận dụng các yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp 

Đọc ngữ liệu tham khảo 

Khái quát một số yêu cầu, cách thức vận dụng yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp 

PHẦN 1 BẢN CHẤT XÃ HỘI – VĂN HÓA CỦA NGÔN NGỮ 

KHỞI ĐỘNG 

Đọc đoạn thơ sau trong bài thơ “Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ và nêu cảm nhận của anh chị: 

…Trái đất rộng giàu sang bao thứ tiếng 

Cao quý thâm trầm rực rỡ vui tươi 

Tiếng Việt rung rinh nhịp đập trái tim người 

Như tiếng sáo như dây đàn máu nhỏ. 

Buồm lộng sóng xô, mai về trúc nhớ 

Phá cũi lồng vời vợi cánh chim bay 

Tiếng nghẹn ngào như đời mẹ đắng cay 

Tiếng trong trẻo như hồn dân tộc Việt. 

Mỗi sớm dậy nghe bốn bề thân thiết 

Người qua đường chung tiếng Việt cùng tôi 

Như vị muối chung lòng biển mặn 

Như dòng sông thương mến chảy muôn đời. 

Ai thuở trước nói những lời thứ nhất 

Còn thô sơ như mảnh đá thay rìu 

Ðiều anh nói hôm nay, chiều sẽ tắt 

Ai người sau nói tiếp những lời yêu? 

Ai phiêu bạt nơi chân trời góc biển 

Có gọi thầm tiếng Việt mỗi đêm khuya? 

Ai ở phía bên kia cầm súng khác 

Cùng tôi trong tiếng Việt quay về. 

1. ĐỌC NGỮ LIỆU THAM KHẢO 

1. Đọc ngữ liệu tham khảo “Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội”

HOẠT ĐỘNG NHÓM 

Em hãy đọc bài viết tham khảo: Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội và trả lời các câu hỏi dưới đây: 

Chi tiết nào trong văn bản cho thấy “khi tách khỏi xã hội loài người, những đứa trẻ chỉ có bản năng sinh vật thuần túy không có ngôn ngữ”? 

Tìm ít nhất một hiện tượng ngôn ngữ thể hiện “sự quy ước của từng xã hội”? 

HOẠT ĐỘNG NHÓM 

Em hãy đọc bài viết tham khảo: Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội và trả lời các câu hỏi dưới đây: 

Tìm các luận điểm lí lẽ và bằng chứng trong văn bản cho thấy ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội? 

“Khi tách khỏi xã hội loài người, những đứa trẻ chỉ có bản năng sinh vật thuần túy không có ngôn ngữ” 

Chi tiết: Trong các sách ngôn ngữ, người ta thường dẫn ra câu chuyện về hai bé gái Ấn Độ được chó sói nuôi dưỡng … Rõ ràng, tách ra khỏi xã hội loài người, các bé chỉ có bản năng sinh vật thuần túy, không có ngôn ngữ. 

> Trong mỗi chúng ta chỉ có thể có được ngôn ngữ trong quá trình học hỏi, tiếp thu từ những người xung quanh. 

Trẻ em không hoàn toàn tự nhiên mà biết nói. 

 Một số ví dụ cho thấy có sự quy ước của từng xã hội 

Đối với xã hội Việt Nam người ta quy ước:  

Con vật có tiếng gâu gâu là “con chó” 

Con vật có tiếng kêu meo meo là “con mèo”. 

Con vật có tiếng kêu ủn ỉn hoặc eng éc là “con lợn”. 

Con lợn 

Con mèo 

Con chó 

Đối với xã hội Anh người ta quy ước:  

Con sủa gâu gâu được gọi là “dog”. 

Con kêu meo meo là “cat” 

Con kêu ủn ỉn hoặc eng éc là “pig”. 

Đối với xã hội Nhật lại có quy ước rằng:  

Con sủa gâu gâu là “inu”. 

Con kêu meo meo là “neko”. 

Con vật kêu ủn ỉn hoặc eng éc là “buta”. 

Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội 

2. Đọc ngữ liệu tham khảo “Ngôn ngữ là nhân tố cấu thành, lưu truyền văn hóa”

Em hãy đọc bài viết tham khảo: Ngôn ngữ là nhân tố cấu thành, lưu truyền văn hóa và trả lời các câu hỏi dưới đây: 

Vẽ sơ đồ tóm tắt các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng được trình bày trong văn bản? 

Tìm thêm một ví dụ ngoài văn bản và phân tích để chứng minh rằng trong các ngôn ngữ khác nhau, có những từ tuy giống nhau về nghĩa định danh sự vật nhưng lại khác nhau về sắc thái nghĩa? 

Theo bạn, khi học một ngôn ngữ, người học có cần tìm hiểu văn hóa của dân tộc đã sản sinh ra ngôn ngữ ấy không? Vì sao? 

Sơ đồ tóm tắt các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng được trình bày trong văn bản 

Ngôn ngữ là nhân tố cấu thành lưu truyền văn hóa 

Ngôn ngữ là nhân tố quan trọng bậc nhất trong số các nhân tố cấu thành nền văn hóa, là tấm gương phản ánh văn hóa lưu giữ và chuyển tải văn hóa. 

Không có ngôn ngữ, văn hóa không thể được lưu truyền. 

Bằng chứng. 

Ngôn ngữ và văn hóa tộc người gắn bó khăng khít với nhau nhưng không phải là một. 

Ngôn ngữ và văn hóa tộc người gắn bó khăng khít với nhau. 

Bằng chứng. 

Ngôn ngữ và văn hóa không bao giờ là một. 

Bằng chứng. 

Các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng được trình bày trong văn bản 

 ...