TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1. Hãy kể tên một số vị tướng nổi tiếng trong lịch sử nước ta.

Trả lời:

Đinh Bộ Lĩnh, Nguyễn Huệ, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo,..

CH2. Theo em, vì sao quân Mông - Nguyên ba lần đem quân xâm lược nước ta đều phải chịu thất bại?

Trả lời:

• Quân dân nhà Trần có sự chuẩn bị chu đáo: Rèn luyện binh sĩ, chuẩn bị vũ khí, lương thực, tinh thần,... 

• Chiến lược, chiến thuật đúng đắn cùng tài cầm quân của các vị vua, tướng lĩnh. 

• Quân dân nhà Trần có ý chí kiên quyết, đoàn kết đánh giặc.

ĐỌC VĂN BẢN 

CH1. Điểm chung của các cặp nhân vật lịch sử được nêu tên.

Trả lời:

- Là bậc trung thần nghĩa sĩ, gan dạ quả cảm

- Tận trung với chủ, với đất nước mà hi sinh bản thân mình. 

- Quyết tâm chiến đấu, không chịu đầu hàng khuất phục kẻ thù.

CH2. Mối quan hệ vua - tôi, chủ tướng - tì tướng được Trần Quốc Tuấn viện dẫn làm cơ sở cho những lập luận kế tiếp.

Trả lời:

- Nguyễn Văn Lập (tì tướng của Vương Công Kiên) giữ thành Điếu Ngư nhỏ như cái đấu, chống với quân Mông Kha đông đến hàng trăm vạn, khiến cho nhân dân đời Tống đến nay còn đội ơn sâu.

- Xích Tu Tư (Tì tướng của Nguyễn Văn Lập) xông vào chỗ lam chướng xa xôi nghìn trùng, đánh bại quân Nam Chiếu trong vài tuần khiến cho quân trưởng đời Nguyên đến nay còn lưu tiếng thơm.

CH3. Những lí lẽ và bằng chứng được Trần Quốc Tuấn sử dụng nhằm lay động cảm xúc của các tì tướng. 

Trả lời:

• Ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ.

• Ta thường tới bữa quên ăn,… ta cũng cam lòng.

• Thác mệnh Hốt Tất Liệt đòi ngọc lụa, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn.

• Các ngươi không có mặc thì ta cho áo,… chẳng kém gì.

CH4. Các bằng chứng và lí lẽ Trần Quốc Tuấn sử dụng để khẳng định các tì tướng đang suy nghĩ và hành động không đúng.

Trả lời:

• Bằng chứng:

+ Nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn..

+ Lấy việc chọi gà làm vui đùa, lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, vui thú vườn ruộng, quyến luyến vợ con,…

• Lí lẽ:

+ Nếu có giặc Mông Cổ tràn sang, thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp … tiếng hát không thể làm cho giặc điếc tai.

+ Chẳng những thái ấp của ta không còn … lúc bấy giờ dẫu các người muốn vui vẻ phỏng có được không?

 CH5. Những lí lẽ Trần Quốc Tuấn dùng để thuyết phục các tì tướng nghe theo lời khuyên của chủ tướng. 

Trả lời:

Nếu làm theo lời Trần Quốc Tuấn thì: 

• Thái ấp của ta mãi mãi vững bền

• Bổng lộc của các ngươi cũng đời đời hưởng thụ

• Vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão

• Tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm

• Tên họ các ngươi cũng được lưu thơm sử sách..

SAU KHI ĐỌC 

CH1. Bài hịch được Trần Quốc Tuấn viết ra nhằm mục đích gì?

Trả lời:

Mục đích: 

•  Khích lệ tướng sĩ học tập cuốn Binh thư yếu lược (Sách tóm tắt những điều cốt yếu về binh pháp) do chính Trần Quốc Tuấn soạn.

• Khích lệ lòng yêu nước, căm thù giặc ngoại xâm

• Cổ vũ tinh thần, ý chí kiên cường 

CH2. Xác định bố cục của bài hịch và nêu rõ vai trò của từng phần trong việc thực hiện mục đích của bài hịch.

Trả lời:

Phần 1. Từ đầu đến “còn lưu tiếng tốt”: Nêu gương các bậc trung thần nghĩa sĩ.

Phần 2. Tiếp đến “ta cũng vui lòng”: Vạch trần tội ác của giặc và lòng căm thù của vị chủ tướng.

Phần 3. Tiếp đến “vui vẻ phỏng có được không?”: Sai trái của tướng sĩ dưới quyền.

Phần 4. Còn lại: Lời kêu gọi tướng sĩ ra sức học tập “Binh thư yếu lược”.

CH3. Hãy chỉ ra những điểm chung của các cặp nhận vật lịch sử được nêu ở phần đầu bài hịch. Tác giả đã nêu hành động của tám cặp nhân lịch sử này để minh chứng điều gì?

Trả lời:

Điểm chung: 

• Là bậc trung thần nghĩa sĩ, gan dạ quả cảm

• Tận trung với chủ, với đất nước mà hi sinh bản thân mình. 

• Quyết tâm chiến đấu, không chịu đầu hàng khuất phục kẻ thù.

Minh chứng: Nêu gương các bậc trung thần nghĩa sĩ xả thân vì nước. Cho các binh sĩ thấy dẫn chứng thực tế và cho họ biết, nếu hi sinh vì nước sẽ được sử sách lưu truyền ngàn đời. 

CH4. Để khơi gợi những cằm xúc mạnh mẽ trong lòng các tì tướng và thuyết phục họ, Trần Quốc Tuấn đã nhắc đến nhiều hiện tượng trong thực tế. Đó là những hiện tượng nào?

Trả lời:

-  Tội ác và sự ngang ngược của giặc: Đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều đình, bắt nạt tể phụ, đòi ngọc lụa, thu bạc vàng… "Bạo ngược, tham lam, vô đạo."

Nỗi lòng chủ tướng: “Ta thường tới bữa quên ăn…ta cũng cam lòng”

- Nhớ câu “đặt mồi lửa dưới đống củi” là nguy cơ, lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ.

- Chỉ có luyện binh đánh giặc mới có thể chiến thắng, cửa nhà no ấm, tiếng thơm muôn đời.

CH5. Tác giả đã dùng những bằng chứng và lí lẽ nào để chứng minh các tì tướng đã suy nghĩ, hành động không đúng?

Trả lời:

• Bằng chứng:

+ Nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn..

+ Lấy việc chọi gà làm vui đùa, lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, vui thú vườn ruộng, quyến luyến vợ con,…

• Lí lẽ:

+ Nếu có giặc Mông Cổ tràn sang, thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp … tiếng hát không thể làm cho giặc điếc tai.

+ Chẳng những thái ấp của ta không còn … lúc bấy giờ dẫu các người muốn vui vẻ phỏng có được không?

CH6. Tác giả đã chọn cách diễn đạt như thế nào để lời hịch có sức tác động lớn đến nhận thức và tình cảm của các tì tướng? Hãy phân tích một ví dụ mà em cho là tiêu biểu cho cách diễn đạt đó.

Trả lời:

Cách diễn đạt: 

• giọng văn vừa lâm ly thống thiết khi gợi ra hậu quả vô cùng khủng khiếp và thê thảm nếu không chống nổi giặc ngoại xâm

• vừa mỉa mai chì chiết nhằm “khích tướng”, nghĩa là cố tình chọc vào,cứa vào lòng tự hào, tự trọng, ý thức về liêm sỉ của tướng sĩ nhà Trần

• Sử dụng các hình ảnh so sánh, tương phản để nhấn mạnh hậu quả

Ví dụ tiêu biểu: “Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo,..Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức..” => mỉa mai, khích tướng để làm trỗi dậy lòng tự tôn dân tộc của các tướng sĩ. 

CH7. Với tư cách là chủ tướng, Trần Quốc Tuấn đã dùng những lí lẽ nào để kêu gọi các tì tướng phải rèn tập võ nghệ, học tập cuốn Binh thư yếu lược, chuẩn bị cho việc đánh giặc, giữ nước?

Trả lời:

- Vạch rõ ranh giới giữa hai con đường chính và tà.

- Chỉ có luyện binh đánh giặc mới có thể chiến thắng, cửa nhà no ấm, tiếng thơm muôn đời.

- Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù.

CH8. Từ bài hịch này, em rút ra được bài học gì cho bản thân khi viết một bài văn nghị luận?

Trả lời:

Bài học: 

• Cần có dẫn chứng rõ ràng, lý lẽ chân thực, sắc sảo

• Cần có bố cục rõ ràng, trình bày từng luận điểm và làm sáng tỏ chúng

• Kết hợp với giọng điệu phù hợp, cùng các biện pháp nghệ thuật hợp lý

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC 

Đề bài: Viết đoạn văn ( khoảng 7 - 9 câu) về một truyền thống đáng tự hào của dân tộc Việt Nam. 

Gợi ý:

Ngày nay, khi đất nước đã hòa bình, tinh thần yêu nước ấy đã được giữ vững và phát huy. Là một học sinh - mầm non tương lai của đất nước, em sẽ phát huy lòng yêu nước ấy bằng những hành động phù hợp và thiết thực. Lòng yêu nước không phải là một thứ tình cảm nào đó cao xa mà chính là lòng yêu gia đình, yêu hàng xóm và những vật bình thường xung quanh. Yêu thương, kính trọng, lễ phép, giúp đỡ ông bà, cha mẹ những công việc vừa sức, yêu thiên nhiên, có ý thức bảo vệ môi trường sống, yêu quý, trân trọng, giữ gìn những đồ vật xung quanh… đã là nền tảng của lòng yêu nước sau này. Thấy cánh đồng xanh mướt mà thấy yêu, thấy cha mẹ cực khổ thấy thương, thấy xót… đó chính là lòng yêu nước. Vì vậy, muốn xây dựng được lòng yêu nước thì ta phải rèn luyện những đức tính bình dị như yêu gia đình, yêu làng xóm, yêu thương người xung quanh… Ngoài ra, chúng ta là thế hệ măng non của đất nước, gánh trên vai trọng trách xây dựng, bảo vệ và phát triển nước nhà ”đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu” như Bác Hồ mong muốn. Bởi thế, việc làm thiết yếu nhất mà học sinh chúng ta có thể làm được đó là ra sức học tập và rèn luyện thật tốt để hoàn thiện trí tuệ và nhân cách của bản thân, thực hiện tiếp ước mơ dang dở của cha ông, làm giàu cho đất nước, cho xã hội. Thực hiện những điều trên chính là ta đã cụ thể hóa lòng yêu nước của bản thân.