TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1. Hãy kể tên một số nhân vật lịch sử mà em biết. Em thích nhất nhân vật nào? Vì sao? 

Gợi ý:

Nhân vật lịch sử mà em biết: Thái sư Trần Thủ Độ, Bà Triệu, Hai Bà Trưng, Lê Lợi,..

Em thích nhất nhân vật Hưng đạo đại vương Trần Quốc Tuấn vì: ông đã ba lần tổng chỉ huy quân dân Đại Việt cản phá quân Nguyên - Mông hung bạo, đánh cho chúng thất điên bát đảo. 

CH2. Chia sẻ những hiểu biết của em về người anh hùng Quang Trung - Nguyễn Huệ. 

Trả lời:

Nguyễn Huệ (1755 - 1792), còn gọi là vua Quang Trung, là người anh hùng áo vải đã đánh đổ cả hai chính quyền phản động ở Đàng Trong và Đàng Ngoài, người đã lập nên những chiến công hiển hách chống quân xâm lược Xiêm và Mãn Thanh, thực hiện được khát vọng thống nhất đất nước của dân tộc vào cuối thế kỉ thứ 18.

ĐỌC VĂN BẢN 

CH1. Thời điểm diễn ra các sự kiện và thái độ, phản ứng của Bắc Bình Vương 

Trả lời:

Thời điểm diễn ra các sự kiện: 

• Quân Thanh đến Thăng Long và vua Lê thụ phong ngày 22 tháng 11
• Ngày 20 tháng 11, Ngô Văn Sở lui về Tam Điệp
• Ngày 24 tháng 11, Nguyễn Văn Tuyết vào thành Phú Xuân báo tin

Thái độ, phản ứng của Bắc Bình Vương: tức giận, họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay

CH2. Những công việc Quang Trung đã tiến hành và thời điểm nhà vua hạ lệnh xuất quân. 

Trả lời:

Những công việc vua đã làm: 

• Đắp đàn trên núi Bân, tế cáo trời đất cùng với các thần sông, thần núi
• Chế ra áo cổn mũ miện
• Lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu Thái Đức của vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung
• Lễ xong, hạ lệnh xuất quân. 

Thời điểm hạ lệnh xuất quân: 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788)

CH3. Nội dung lời dụ quân lính của vua Quang Trung.

Trả lời:

• Khẳng định chủ quyền dân tộc; lên án, tố cáo hành động xâm lược của quân Thanh.
• Nhắc lại truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc; kêu gọi quân sĩ đồng tâm hiệp lực chống giặc.
• Đề ra kỷ luật nghiêm minh.

CH4. Lời của vua Quang Trung nói với các tướng lĩnh.

Trả lời:

“Các ngươi đem thân thờ ta, đã làm chức tướng soái. Ta giao cho toàn hạt cả 11 thừa tuyên, lại cho tùy tiện làm việc. Vậy mà giặc đến không đánh nổi một trận, mới nghe tiếng đã chạy trước......”

CH5. Theo em, kết quả trận đánh giữa quân Tây Sơn và quân Thanh sẽ như thế nào? Dựa vào đâu em dự đoán như vậy? 

Trả lời:

Theo em, quân Tây Sơn sẽ thắng vì họ đã chuẩn bị kỹ lưỡng, đánh bất ngờ, dựa vào tài cầm quân của vua Quang Trung. 

CH6. Em có đoán đúng kết quả trận đánh không? 

Trả lời:

Em đoán đúng. 

CH7. Những chi tiết miêu tả hành động, thái độ của Tôn Sĩ Nghị. 

Trả lời:

• Sợ mất mật
• Ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp, dẫn bọn lính kị mã của mình chuồn trước qua cầu phao, rồi nhằm hướng bắc mà chạy.

CH8. Hành động, thái độ của vua Lê Chiêu Thống khi nghe tin quân Tây Sơn kéo vào thành. 

Trả lời:

• Vội vã cùng bọn Lê Quỳnh, Trịnh hiến đưa thái hậu ra ngoài. 
• Cả bọn chạy đến bến sông thì cầu phao đã đứt, thuyền bè cũng không, bèn gấp rút chạy đến Nghi Tàm, gặp được chiếc thuyền đánh cá vội cướp lấy rồi chèo sang bờ Bắc. 

SAU KHI ĐỌC 

CH1. Đoạn trích có thể chia thành mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần. 

Trả lời:

Đoạn trích chia thành 3 phần: 

• Phần 1: Từ đầu đến “năm Mậu thân 1788”: Nghe tin Quân Thanh đã đóng chiếm thành Thăng Long, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế rồi thân chinh cầm quân dẹp giặc
• Phần 2: Tiếp đến “rồi kéo vào thành”: Cuộc hành quân thần tốc cùng chiến thắng lừng lẫy mà nghĩa quân Tây Sơn đã dành được
• Phần 3: Còn lại: Sự thất bại của quân Thanh, tình trạng thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống.

CH2. Em hãy liệt kê những nhân vật và sự kiện lịch sử được tác giả đề cập trong văn bản.

Trả lời:

Nhân vật: Nguyễn Văn Tuyết, Bắc Bình Vương, Nguyễn Nhạc, Hám Hổ Hầu, Tôn Sĩ Nghị, Lê Chiêu Thống,…

Sự kiện lịch sử: 

• Quân Thanh sang xâm lược nước ta (tháng 11/1788)
• Bắc Bình Vương lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung ( 25 tháng chạp năm 1788)
• Chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa (mùa xuân năm 1789)

CH3. Tìm những chi tiết tiêu biểu miêu tả thái độ, lời nói và hành động của Bắc Bình Vương khi nghe tin báo quân Thanh xâm lược nước ta. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách gì của nhân vật?

Trả lời:

Những chi tiết: 

• Biết tin báo giận lắm, liền họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay. 
• Tế cáo trời đất cùng với các thần sông, thần núi
• Chế ra áo cổn mũ miện, lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu Thái Đức của vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung
• Lễ xong, hạ lệnh xuất quân. 

=> Cho thấy Bắc Bình Vương là một quân tử yêu nước, thương dân, là người có tầm nhìn xa trông rộng. 

CH4. Nêu cảm nhận của em về nhân vật vua Quang Trung được khắc họa trong đoạn trích, qua đó nhận xét cảm hứng của tác giả đối với vị anh hùng dân tộc này. 

Trả lời:

Cảm nhận của em: 

• Quang Trung chính là nhà quân sự thiên tài. 
• Quang Trung là người thông minh và quyết đoán
• Quang Trung là người có tầm nhìn xa trông rộng
• Quang Trung là người uy nghi, lẫm liệt trong chiến trận

Cảm hứng của tác giả: ngợi ca và tự hào về một trang tuấn kiệt đã vươn lên nhận thức được nhiệm vụ bảo vệ dân tộc, đánh đuổi ngoại xâm và thống nhất đất nước

CH5. Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa rõ nét qua những chi tiết tiêu biểu nào? Phân tích một chi tiết đặc sắc, thể hiện rõ bản chất của nhân vật Lê Chiêu Thống, qua đó thấy được thái độ của tác giả đối với nhân vật này.

Trả lời:

Chi tiết: 

• Ở trong điện, nghe tin có việc biến ấy, vội vã cùng bọn Lê Quỳnh, Trịnh hiến đưa thái hậu ra ngoài. 
• Cả bọn chạy đến bến sông thì cầu phao đã đứt, thuyền bè cũng không, bèn gấp rút chạy đến Nghi Tàm, gặp được chiếc thuyền đánh cá vội cướp lấy rồi chèo sang bờ Bắc. 
• Đưa thái hậu đến đồn Hòa Lạc, được một người thổ hào giúp đỡ.
• Khi nghe thấy tin quân Tây Sơn đã đuổi theo đến nơi, vua vội vã đi theo lối tắt đến cửa ải, kịp chỗ nghỉ ngơi của Tôn Sĩ Nghị.

Phân tích chi tiết vua Lê Chiêu Thống tháo chạy

• Chỉ vì lợi ích của dòng họ mà thành những kẻ phản bội đất nước, cõng rắn cắn gà nhà
• Nhục nhã, đớn hèn khi phải tháo chạy, cướp cả thuyền cá

Thái độ tác giả: Gợi lên sự thảm bại của bọn vua tôi phản nước, hại dân Lê Chiêu Thống. Mặt khác, đó cũng là tâm trạng ngậm ngùi của người cầm bút trước hình ảnh của một bậc đế vương nhu nhược trong lịch sử dân tộc. 

CH6. Sự đối lập giữa hai nhân vật Quang Trung và Lê Chiêu Thống, giữa quân Tây Sơn và quân Thanh có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích? Hãy khái quát chủ đề đó.

Trả lời:

Tác dụng: 

• So sánh, đánh giá những hình ảnh nổi bật của Quang Trung và quân Tây Sơn 
• Ca ngợi chiến công hiển hách của vua Quang Trung
• Nổi bật hình tượng vị anh hùng áo vải, vị hoàng đế với trí tuệ sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán.

Chủ đề: Quang Trung – người anh hùng áo vải, vị hoàng đế với trí tuệ sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán. 

CH7. Ở đoạn trích này, những yếu tố đặc trưng nào của truyện lịch sử đã được tác giả sử dụng? Hãy nhận xét về nghệ thuật kể chuyện lịch sử của tác giả.

Trả lời:

Yếu tố đặc trưng: 

• Theo lối biên niên, kể về các biến cố lịch sử, tái hiện lại các nhân vật lịch sử, các cuộc chiến tranh, các hoạt động bang giao
• Nhân vật chính và sự kiện chính được sáng tạo trên các sử liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong tục, tập quán 
• Ngôn ngữ kể truyện và ngôn ngữ nhân vật phù hợp với giai đoạn lịch sử

Nghệ thuật kể chuyện: Miêu tả sinh động, khắc họa chân dung, tính cách của từng nhân vật. Các chi tiết chọn lọc, gợi cảm, tái hiện tình huống, không khí, ngôn từ lịch sử, …

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC 

CH: Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) nêu cảm nhận về một chi tiết trong văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất. 

Trả lời:

Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm "Hoàng Lê nhất thống chí" của nhóm Ngô gia văn phái đã phản ánh một cách đầy đủ chân dung người anh hùng Nguyễn Huệ. Đặc biệt, người đọc đã ấn tượng rất sâu sắc với sự sáng suốt trong việc nhận định tình hình địch và ta của vua Quang Trung qua lời phủ dụ lúc lên đường ở Nghệ An. Quang Trung đã rõ ràng chỉ ra rằng "đất nào sao ấy" người phương Bắc không phải nòi giống nước ta, và bụng dạ của họ ắt khác. Ông còn vạch rõ tội ác của chúng đối với nhân dân ta: "Từ đời nhà hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc nước ta, giết hại dân ta, vơ vét của cải, người mình không thể chịu nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi". Quang Trung đã khích lệ tướng sĩ dưới quyền bằng những tấm gương chiến đấu dũng cảm chống giặc ngoại xâm và giành lại độc lập của cha ông từ ngàn xưa như Trưng nữ Vương, Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành... Quang Trung đã dự đoán được việc Lê Chiêu Thống về nước có thể làm cho một số người Phù Lê "thay lòng đổi dạ" với mình, nên ông đã có lời dụ với quân lính chí tình, vừa nghiêm khắc: "Các người đều là những người có lương tri, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực để dựng lên công việc lớn lao. Chớ có quen thói cũ, ăn ở hai lòng, nếu như việc phát giác ra sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một ai". Tóm lại, vua Quang Trung là một nhân vật xuất chúng: lẫm liệt oai phong, văn võ song toàn đã ghi vào trang lịch sử vẻ vang của dân tộc, làm sáng ngời truyền thống dân tộc, ngàn đời sau vẫn nhắc tên người anh hùng áo vải Quang Trung.