BÀI 5: BIỆN PHÁP CẢI TẠO, SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Theo em, giữa đất phù sa và đất phèn, loại đất nào sử dụng tốt hơn trong trồng trọt? Vì sao?

Giải rút gọn:

Đất phù sa vì đất phù sa rất giàu khoáng chất, chất dinh dưỡng, loại đất trồng cây tốt nhất, độ giữ nước vừa phải giúp cây hấp thụ được dưỡng chất một cách hiệu quả, đẩy nhanh quá trình sinh trưởng, đạt năng suất cao 

1. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT XÁM BẠC MÀU

1.2. Đặc điểm của đất xám bạc màu

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.1 và cho biết đặc điểm của đất xám bạc màu trên đá cát và trên phù sa cổ.

Giải rút gọn:

A: Đất nâu chua, nghèo dinh dưỡng và dễ bị khô hạn

B: mịn, màu loang đỏ, độ phì tự nhiên không cao

1.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng

Luyện tập:

1.  Em hãy cho biết tác dụng cụ thể của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu là gì?
2.  Vì sao đất xám bạc màu thích hợp với nhiều loại cây trồng cạn?

Giải rút gọn:

1. Tác dụng: thuỷ lợi, bón phân, bố trí cơ cấu hợp lí, bón vôi để khử chua 

2.  Do hình thành ở địa hình dốc thoải, dễ thoát nước, thành phần cơ giới nhẹ

Vận dụng: Theo em, cần làm gì để hạn chế sự thoái hóa của đất?

Giải rút gọn:

Bảo vệ và trồng rừng, tưới tiêu hợp lí, luân canh, bổ sung chất hữu cơ

2. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT XÓI MÒN MẠNH TRƠ SỎI ĐÁ

2.2. Đặc điểm của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.

Hình thành kiến thức: Em hãy mô tả đặc điểm của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá trong Hình 5.2

Giải rút gọn:

Tầng đất mặt mỏng, đá – sỏi nhiều, nghèo mùn, ít vi sinh vật

2.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng.

Vận dụng:

1.  Xói mòn đất thường xảy ra ở vùng nào của nước ta?
2.  Đất nông nghiệp và đất lâm nghiệp, đất nào chịu tác động của quá trình xói mòn nhiều hơn? Vì sao

Giải rút gọn:

1. Vùng đồi núi vì có độ dốc lớn.

2. Đất lâm nghiệp vì ở vùng có độ dốc lớn hơn 

Hình thành kiến thức:

1. Quan sát Hình 5.3 và 5.4 cho biết vì sao làm ruộng bậc thang và thềm cây ăn quả lại có tác dụng cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.

2. Tác dụng của các biện pháp cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá là gì?

Giải rút gọn:

1. Vì ruộng bậc thang hạn chế dòng chảy rửa trôi, thềm cây ăn quả nâng độ che phủ, hạn chế dòng chảy 

2.  Tác dụng: rễ cây khoẻ, tăng độ che phủ đất, hạn chế xói mòn, rửa trôi, giảm độ chua của đất

3. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT MẶN

3.1. Nguyên nhân hình thành

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.5 và giải thích nguyên nhân hình thành đất mặn

Giải rút gọn

Do mạch nước ngầm nhiễm mặn ngấm lên đất 

3.2. Đặc điểm của đất mặn

Hình thành kiến thức: Đất bị nhiễm mặn ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng trong Hình 5.6?

Giải rút gọn

Ảnh hưởng: cản trở sự hấp thu nước của cây và làm cho cây bị héo khô héo.

3.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng:

Hình thành kiến thức:

1.  Em hãy cho biết mục đích của biện pháp thủy lợi là gì?
2.  Vì sao bón vôi lại cải tạo được đất mặn?
3.  Trong các biện pháp đã nêu, biện pháp nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Giải rút gọn

1. Mục đích: xây dựng hệ thống thuỷ lợi hợp lí, dẫn nước ngọt vào ruộng

2. Bón vôi có tác dụng đẩy Na⁺ ra khỏi keo đất, bổ sung chất hữu cơ nâng cao độ phì nhiêu cho đất.

3. Biện pháp thủy lợi vì nó mang tính phòng tránh, cơ sở tiền đề cần có

Luyện tập: Ngoài các biện pháp chính sử dụng để cải tạo đất mặn kể trên, hiện nay người ta còn sử dụng các biện pháp nào khác? Mô tả các biện pháp đó.

Giải rút gọn

Biện pháp luân canh: trồng lúa 1 vụ luân canh với nuôi trồng thủy sản 

Kỹ thuật canh tác như cày sâu không lật, xới nhiều lần…

Vận dụng: Tìm hiểu đất trồng của một số địa phương thường hay nhiễm mặn. Đề xuất một mô hình sử dụng đất mặn hiệu quả. Giải thích vì sao lựa chọn mô hình đó.

Giải rút gọn

Kết hợp mô hình sản xuất thủy sản - nông nghiệp

4. CẢI TẠO, SỬ DỤNG ĐẤT PHÈN

4.1. Nguyên nhân hình thành:

Hình thành kiến thức: Quan sát Hình 5.8 và cho biết đất phèn có đặc điểm gì?

Giải rút gọn

Màu nâu ở tầng đất mặt, đất cứng, nhiều vết nứt nẻ.

Luyện tập: So sánh sự giống và khác nhau về đặc điểm, tính chất giữa đất mặn và đất phèn.

Giải rút gọn

So sánh sự giống và khác nhau về đặc điểm, tính chất giữa đất mặn và đất phèn:

4.3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng đất phèn.

Hình thành kiến thức: Vì sao bón vôi lại cải tạo được đất phèn?

Giải rút gọn

Nồng độ vôi có thể điều chỉnh độ pH, cung cấp canxi và cải thiện tính chất vật lý của đất => cây trồng phát triển tốt hơn trong môi trường đất phèn.

Luyện tập: Em hãy cho biết tác dụng cụ thể của các biện pháp cải tạo đất phèn là gì?

Giải rút gọn

Tác dụng: thau chua rửa mặn, hạn chế tác hại của nhôm di động, tăng độ phì nhiêu của đất

5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP BẢO VỆ ĐẤT TRỒNG

Hình thành kiến thức:

1.  Vì sao phải bảo vệ đất trồng?
2.  Che phủ đất có tác dụng gì?

Giải rút gọn

1. Vì đất là tài nguyên vô giá, tư liệu không thể thiếu của nông – lâm nghiệp, diện tích đất trồng có hạn 

2.  Tác dụng: đa dạng hoá cây trồng, bộ rễ phát triển tốt hơn, tăng cacbon và nito trong đất, hạn chế cỏ dại và bốc hơi bề mặt, giữ ẩm cho đất

Vận dụng: Đề xuất một số biện pháp bảo vệ đất trồng ở địa phương. Giải thích tại sao lại lựa chọn các biện pháp đó.

Giải rút gọn

Ví dụ: Luân canh, xen canh, thuỷ lợi, bón vôi, phân hữu cơ